Ποια είναι η σχέση σας με το κινητό σας; Σας έχει απασχολήσει ή μήπως όχι ακόμη;

Θα μπω στο θέμα χωρίς περιστροφές ξεκινώντας από τη δική μου, που είναι σχέση λατρείας και μίσους: από τη μια κάνω χίλια πράγματα με το iPhone αλλά από την άλλη έχω συνειδητοποιήσει (εδώ και καιρό) την εξάρτησή μου. Αναπόσπαστο μέρος της τριπλέτας κινητό-κλειδιά-πορτοφόλι, βρίσκεται πάντα σε απόσταση αναπνοής, απλώνω το χέρι μου για να βεβαιωθώ ότι είναι δίπλα μου όταν οδηγώ αν και δεν το σηκώνω όταν χτυπάει (έχω φάει ένα γενναίο πρόστιμο πριν από πολλά χρόνια και μου έγινε μάθημα), το πρωί μόλις ξυπνήσω ελέγχω τα e-mails μου, διαβάζω τις ειδήσεις και μπαίνω στα social media όσο είμαι ακόμη στο κρεβάτι, το ίδιο και το βράδυ πριν κοιμηθώ.

Στη δουλειά δεν είναι λίγες οι φορές που ρίχνω κλεφτές ματιές, αν και προσπαθώ συνειδητά πλέον να τις μειώσω. Κι αν τύχει τη νύχτα να ξυπνήσω ξαφνικά, απλώνω το χέρι στο κομοδίνο όχι χωρίς τύψεις φυσικά αφού έχω συνειδητοποιήσει ότι το Facebook μου στερεί πολύτιμο χρόνο ύπνου. Όταν, λοιπόν, έπεσα στο άρθρο του Guardian (με το τηλέφωνο στο χέρι, ομολογώ) ένιωσα από τη μια οικειότητα και από την άλλη μια …φρίκη.

Η Εϊντριεν Ματέι που υπογράφει το άρθρο, αναφέρεται ακριβώς στην ίδια ρουτίνα αλλά προχωράει ακόμα παραπέρα αφού έχει μετρήσει και πόσο χρόνο ξοδεύει καθημερινά: Σύμφωνα με τη λειτουργία Screen Time του iPhone της, το τηλέφωνο την απασχολεί  κατά μέσο όρο δύο ώρες και 20 λεπτά. Και συνειδητοποιεί ότι αντιστοιχεί σε 35 ημέρες τον χρόνο πράγμα που σημαίνει ότι πρόκειται να ξοδέψει πάνω από πέντε χρόνια της υπόλοιπης ζωής της (αχ αυτοί οι αριθμητικοί υπολογισμοί) με το κινητό στο χέρι. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το σύνολο δεν περιλαμβάνει τις ώρες που ξοδεύει καθημερινά δουλεύοντας στον φορητό υπολογιστή της ή παρακολουθώντας Netflix.

Ανησυχώντας για τις συνήθειές της, η Ματέι άρχισε να αναρωτιέται τι κάνουν οι φίλοι και οι συνάδελφοί της με τα smartphones τους. Τους ζήτησε λοιπόν να ελέγξουν τον χρόνο που ξοδεύουν στις οθόνες τους. Τι απάντησαν;

Σύμφωνα με έρευνες του RescueTime, μία από τις πολλές εφαρμογές για iOS και Android, που δημιουργήθηκαν για την παρακολούθηση της χρήσης του τηλεφώνου, οι άνθρωποι περνούν καθημερινά κατά μέσο όρο τρεις ώρες και 15 λεπτά στα τηλέφωνά τους, με το 20% των χρηστών smartphone να ξεπερνούν τις 4,5 ώρες.

Το πόσο συχνά σηκώνουμε το τηλέφωνό μας είναι επίσης μια σημαντική μέτρηση για τον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο μας επηρεάζουν οι συσκευές μας. Κατά μέσο όρο, παίρνουμε το τηλέφωνό μας στο χέρι 58 φορές την ημέρα και μερικές από αυτές, μας αρέσει να σκεφτόμαστε ότι είναι σκόπιμες και επιβεβλημένες –για έναν γρήγορο έλεγχο κάποιου κειμένου ή των εισερχόμενων μηνυμάτων. «Σύμφωνα με την εμπειρία μου», όμως, λέει η Ματέι, που πιάνει το τηλέφωνό της κατά μέσο όρο 39 φορές την ημέρα, «τέτοιες αθώες ματιές έχουν έναν μυστηριώδη τρόπο να με οδηγούν στο Twitter όταν πραγματικά, θα έπρεπε να δουλεύω». Σας θυμίζει κάτι;

Όπως και ο Τζον, γράφει η Ματέι, «δεν έχω την ψευδαίσθηση της παραγωγικότητας όταν αρπάζω το κινητό μου ενώ δουλεύω. Συμφωνώ με τον μισό αιώνα της γνωσιακής επιστήμης που έχει καταλήξει στο ότι το multitasking είναι ένας μύθος για παρηγοριά. Απλά … το κάνω ούτως ή άλλως».

Αυτή η κακή συνήθεια σχετίζεται πιθανότατα με αυτό που ο Μάικλ Χάρις, συγγραφέας του βιβλίου «The End Of Absence: Reclaiming What We’ve Lost in a World of Constant Connection» («Το τέλος της απουσίας: Ανακτώντας αυτό που έχουμε χάσει σε έναν κόσμο συνεχούς σύνδεσης») , αποκαλεί «αντίδραση προσανατολισμού, μια πολύ βασική λειτουργία του εγκεφάλου». Πρόκειται για μια εκδοχή της προϊστορικής παρόρμησης που μας ωθεί να τρώμε πολλή ζάχαρη και λίπος (που κάποτε ήταν σπάνια), και η οποία στην προκειμένη περίπτωση στηρίζει την «οικονομία της προσοχής» και όχι τη βιομηχανία του junk food.

«Έχοντας εξελιχθεί σε ένα περιβάλλον γεμάτο από κινδύνους και αβεβαιότητες», γράφει ο Χάρις, «ο “σκληρός” μας είναι προγραμματισμένος να μας κάνει να αποτυγχάνουμε πάντα όταν στο επίκεντρο είναι γρήγορες αλλαγές». Και υποστηρίζει ότι οι συνεχείς ενημερώσεις (pinging) και οι κοινοποιήσεις (push notifications) εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη παρόρμηση.

Η «εκμετάλλευση» είναι η κατάλληλη λέξη. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον ιστορικό και φιλόσοφο Γιούβαλ Νόα Χαράρι, έχουμε λιγότερη επιρροή στην τεχνολογία μας από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε. «Μοιάζουμε περισσότερο με “ζώα που μπορούν να τα χακάρουν”», λέει ο Χαράρι, «ακολουθούμενοι από αλγόριθμους που μας γνωρίζουν καλύτερα από ό, τι γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας».

Για να δημιουργήσουν ψυχολογική εξάρτηση, οι εταιρίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν παρόμοιες μεθόδους με εκείνες των καζίνο, γράφει ο Guardian, που «ενεργοποιούν τους ίδιους μηχανισμούς του εγκεφάλου με την κοκαΐνη». Σύμφωνα με άρθρο του Forbes πολλές μελέτες για τον εθισμό, που προκαλεί η τεχνολογία, επικεντρώνονται στις συνέπειές του στους νέους, όμως το στρες, η διάσπαση της προσοχής και η αρνητική επίδραση στην ψυχική υγεία που συνδέονται με την εξάρτηση από το κινητό επηρεάζουν τους χρήστες όλων των ηλικιών.

Πώς λοιπόν θα μπορούσαμε να ξανακερδίσουμε τον χρόνο μας;

Η Εϊντριεν Ματέι ρώτησε σχετικά τον Χάρις, ο οποίος απείχε από την τεχνολογία για 30 ημέρες στο πλαίσιο ενός πειράματος για το βιβλίο του, και τώρα ξοδεύει στο τηλέφωνό του 23 λεπτά την ημέρα.

Είναι ανακουφιστικό να ακούει κανείς τον Χάρις να χαρακτηρίζει τον μήνα της αποχής του από την τεχνολογία «απίστευτο προνόμιο». Παραδέχεται όμως ότι «Δεν είναι κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να κάνουν χωρίς να χάσουν τη δουλειά τους, ή να χάσουν τα ίχνη των παιδιών για αυτό το θέμα».

Οι μεγιστάνες της τεχνολογίας που επινόησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απαγορεύουν στα παιδιά τους να τα χρησιμοποιούν. Η «αποτοξίνωση από την τεχνολογία» έχει αναδειχθεί σε τάση στα πολυτελή ταξίδια. Κατά ειρωνικό τρόπο, η αποσύνδεση φαίνεται να έχει γίνει προνόμιο των ελίτ. «Θα φτιάξουμε τόσο φθηνό ηλεκτρισμό ώστε μόνο οι πλούσιοι θα καίνε κεριά, έχει πει ο Τόμας Εντισον», λέει ο Χάρις, «Και νομίζω ότι σήμερα το διαδίκτυο είναι τόσο προσπελάσιμο ώστε μόνο οι πλούσιοι θα αποσυνδέονται».

Η αποσύνδεση όμως είναι απαγορευμένη για εμάς τους εργαζόμενους με το διαδίκτυο, οπότε η χρήση εφαρμογών παρακολούθησης όπως οι RescueTime, Apple’s Screen Time και Google Digital Wellbeing μπορεί να φανούν χρήσιμες για να μειώσουμε τη χρήση του κινητού.  Οπως Το μόνο πρόβλημα είναι ότι «τα εργαλεία του κυρίου δεν θα αποσυναρμολογήσουν ποτέ το σπίτι του κυρίου», όπως είπε η ποιήτρια Οντρ Λορντ.

Για τους μεγάλους της τεχνολογίας, το δικό μας άγχος της οθόνης είναι απλά άλλο ένα δεδομένο που συλλέγεται, για να μην αναφέρουμε την ευκαιρία να επωφεληθούν από την αξία του μάρκετινγκ που παρέχει φαινομενικά αλτρουιστικές λειτουργίες «ψηφιακής ευεξίας», ενώ ταυτόχρονα κλιμακώνει την εξάρτηση από το λογισμικό τους – φορτώνοντας την ευθύνη της αντίστασης αποκλειστικά σε μας.

Πώς; Ο Χάρις μας δίνει μια πολύτιμη συμβουλή: «Ο πιο απλός αν και ο πιο δύσκολος τρόπος για να διαχειριστούμε τη σχέση μας με τα media είναι να απομακρυνόμαστε εντελώς από τη συσκευή μας για κάποια χρονικά διαστήματα».

Η άτυπη ψηφοφορία της Ματέι μεταξύ των φίλων της επιβεβαιώνει επίσης ότι η διαχείριση των τηλεφωνικών μας συνηθειών εξαρτάται κυρίως από τη αυτογνωσία, την κοινή λογική και τη δύναμη της θέλησης του καθενός, συμπληρωματικά βέβαια υπάρχουν  και κάποιες χρήσιμες τακτικές.

Για σκεφθείτε λοιπόν τώρα μετά από όλα αυτά, θα μπορούσατε να φύγετε από το σπίτι σας έστω για λίγο, χωρίς τηλέφωνο; Μόνο με κλειδιά και πορτοφόλι; Ακούγεται κάπως τρομακτικό αλλά λέω να το δοκιμάσω…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News