Η κατάσταση στη Λατινική Αμερική με τον ιό Ζίκα έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο και τα κουνούπια αντιμετωπίζονται πλέον λες και πρόκειται για… ζώα του διαβόλου. Τα μικροσκοπικά έντομα –τα οποία δεν είναι πάντα μικροσκοπικά, ειδικά το καλοκαίρι και ειδικά σε περιοχές με έλη, το μέγεθός τους είναι τρομακτικό ορισμένες φορές- είναι από τα πιο θανατηφόρα πλάσματα πάνω στον πλανήτη. Και μπορεί να μην σκοτώνουν τα ίδια με το τσίμπημά τους, ωστόσο οι ιοί που μεταφέρουν σε αρκετές περιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό τα κατατάσσουν αρκετά ψηλά στις λίστες με τα έντομα (ή ζώα, γενικότερα) που προκαλούν θανάτους.

Ο Αρτσι Μπλαντ γράφει στην Guardian ολόκληρο… πόνημα για το ζήτημα. Ασχολείται με την γενετική τροποποίηση του είδους, για τις μεταβολές στο γονίδιο και για το εάν πρέπει να αποφασίσει ο άνθρωπος να αφανίσει από προσώπου Γης τα κουνούπια. Και το κάνει με τρόπο σοκαριστικό, αρχίζοντας το άρθρο του με 116 λέξεις που περιγράφουν πώς ακριβώς μεταδίδεται ο ιός Ζίκα –μιας και είναι επίκαιρο το θέμα-.

«Οταν ένα θηλυκό κουνούπι Aedes σε τσιμπήσει –γιατί μόνο τα θηλυκά τσιμπούν, αφού έχουν ανάγκη να θρέψουν με το αίμα σας τα αυγά που κυοφορούν- τότε πρώτα εξετάζουν το δέρμα σας με την προβοσκίδα-κεντρί τους για περίπου 20 φορές. Στη συνέχεια, δύο κοφτερά μέρη που αποτελούν τη λεπίδα ανοίγουν το δέρμα σας και ψάχνουν για το πρώτο αιμοφόρο αγγείο. Οταν αρχίσει να ρουφάει το αίμα, τότε ένας σιελογόνος αδένας παράγει μία πρωτεΐνη, η οποία αναστέλλει την πήξη του αίματος. Το κουνούπι συνεχίζει να ρουφά αίμα για 90 δευτερόλεπτα. Τόσο περίπου χρειάζεται για να γεμίσει τα… αποθεματικά του. Αν όλα τα παραπάνω συμβούν στην Κεντρική ή Νότιο Αμερική κι εάν δεν είστε και πολύ τυχεροί ως άνθρωποι, τότε έχετε κολλήσει τον ιό Ζίκα».

Εχετε περάσει ώρες και ώρες βρίζοντας τα κουνούπια, κάποιες καλοκαιρινές βραδιές. Εχετε βάλει ό,τι κρέμα και λοσιόν κυκλοφορεί στο εμπόριο. Την ώρα, όμως, που ηδονίζεστε ξύνοντας το φουσκωμένο από το τσίμπημα δέρμα σας, σκεφτείτε τι προκαλούν τα κουνούπια.

Με βάση τα στοιχεία του ιδρύματος Γκέιτς, οι ασθένειες που κουβαλούν σκοτώνουν περισσότερους από 725.000 ανθρώπους τον χρόνο.

Η μαλάρια –η ελονοσία, δηλαδή- σκοτώνει από μόνη της 600.000 άτομα, μέσα σε ένα ημερολογιακό έτος.

Είναι το μόνο πλάσμα στον πλανήτη που σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους απ’ ότι ο ίδιος ο άνθρωπος (λιγότερο από μισό εκατομμύριο).

Τα κουνούπια συναντώνται παντού. Παντού εκτός από την Ανταρκτική και την Αρκτική. Λογικό, εκεί δεν γίνεται να επιβιώσουν λόγω κλιματολογικών συνθηκών. Και πολλές φορές κατά το παρελθόν έχουν γίνει προτάσεις –σοβαρές, από καθηγητές και επιστήμονες, γενικότερα- που αναφέρουν πως η λύση είναι η συλλογή και αποθήκευση του DNA τους (για μελλοντική χρήση και ερευνητική διαδικασία) και στη συνέχεια ο αφανισμός τους (EO Wilson, The Creation, An Appeal to Save Life on Earth).

Η Χίλαρι Ρόνσον, επικεφαλής του τομέα Βιολογίας στο Liverpool School of Tropical Medicine, αναφέρει πως «δεν πρέπει να επικρατήσει ο συναισθηματισμός» στο θέμα της εξάλειψης των κουνουπιών από τον πλανήτη, ενώ το ίδιο τονίζει και ο Στιβ Λίντσεϊ, εντομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ντέραμ: «Δεν έχω πρόβλημα να εξαφανιστούν τα κουνούπια».

Τι λέει ο δικηγόρος του διαβόλου;

Οσοι, όμως, βιάζεστε να αναφωνήσετε «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ», να ξέρετε πως έχετε άδικο. Είναι η εύκολη λύση. Στον πλανήτη υπάρχουν 3.000 είδη κουνουπιών. Ωστόσο, μόνο τα 200 μας τσιμπούν. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό ποσοστιαία; Ούτε 7%! Μόνο η κατηγορία Aedes aegypti και το Culex quinquefasciatus μεταφέρουν τον ιό Ζίκα.

Οπως είναι προφανές, ένας αφανισμός του είδους θα επέφερε… πείνα σε αρκετά άλλα είδη που βρίσκονται πιο ψηλά στη διατροφική αλυσίδα. Σκεφτείτε την πανίδα, ας πούμε, στα βόρεια των Σκανδιναβικών χωρών. Με τι θα τρέφονταν, π.χ. τα βατράχια στη Σουηδία και στη Φινλανδία;

Ωστόσο, αυτό που δεν μπορεί να γίνει για ολόκληρο το είδος, μπορεί να γίνει για ορισμένες… υποκατηγορίες του. Για όσα μεταφέρουν τον ιό Ζίκα, για παράδειγμα. «Εχουμε τα κατάλληλα όπλα για να το κάνουμε αυτό», δηλώνει ο δρ. Τζο Λάινς, βιολόγος στο London School of Hygiene and Tropical Medicine. «Υπάρχουν και επιλογές και σκέψεις για εκτόνωση. Δεν θα είναι εύκολο, αλλά δεν πρέπει να το αφήνουμε στην άκρη», αναφέρει. Μάλιστα, οι ειδικοί αναφέρουν πως ίσως αυτό αποτελεί και τη μόνη επιλογή, «σε διαφορετική περίπτωση οι ασθένειες αυτές θα εξαπλώνονται για πάνω από 100 χρόνια».

Πώς θα γίνει αυτό;

Τα πράγματα δεν είναι εύκολα και δεν μπορούν να γίνουν με κάποιον απλό τρόπο. Τα κουνούπια έχουν εξελιχθεί κατά τέτοιον τρόπο που να μπορούν να προσαρμόζονται στο περιβάλλον που έχει κατασκευάσει το ανθρώπινο είδος. Τα κουνούπια είναι σαν τα ποντίκια και τα περιστέρια. Ζουν παρασιτικά στους κατοίκους των πόλεων. Τους δίνουμε «στέγη» και «τροφή». Σε αφθονία, μάλιστα.

Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του αφανισμού των κουνουπιών τονίζουν πως αυτό μπορεί να γίνει με γονιδιακό τρόπο. «Μπορούμε να κρατήσουμε μερικά στα εργαστήριά μας και να τα προγραμματίσουμε αναλόγως. Σαν υπολογιστές. Μπορούμε να τα διορθώσουμε και να τα βγάλουμε ξανά στον έξω κόσμο. Μπορούμε να κάνουμε edit στη φύση, πλέον», αναφέρουν οι επιστήμονες. Πώς θα γίνει αυτό; Με τη μέθοδο της στείρωσης. Θα τροποποιηθεί ο γενετικός κώδικας των αρσενικών μελών και στη συνέχεια θα αναπαραχθούν, ερχόμενα σε επαφή με τα θηλυκά. Και το αποτέλεσμα θα είναι μία νέα γενιά κουνουπιών, άγονη, μη ικανή για αναπαραγωγή. Κι αυτό είναι κάτι που αλλάζει. Μπορεί ανά πάσα στιγμή να ελευθερωθούν και πάλι στη φύση όσα έχουν κρατηθεί ως δείγματα στα εργαστήρια, αυτά με το μη τροποποιημένα γονίδια τα οποία θα μπορέσουν να… επαναφέρουν το είδος στην προγενέστερη κατάσταση.

Ποιοι τα κάνουν αυτά;

Οπως συμβαίνει σε τέτοιου είδους περιπτώσεις, σε θέματα που απαιτούνται εξειδικευμένοι χειρισμοί, τον ρόλο του μπροστάρη αναλαμβάνουν οι μεγάλες πολυεθνικές. Μία από τους leader στον χώρο είναι ο Oxitec. Η βρετανική εταιρεία κάνει δοκιμές εδώ και εφτά χρόνια στη Βραζιλία και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και δηλώνει πως είναι σε θέση να λειτουργήσει με βάση τα όσα διαβάσατε παραπάνω. Ολος ο προαναφερθέντας σχεδιασμός ανήκει στο Imperial College του Λονδίνου, με τον Αντρέα Κρισάντι, καθηγητή μοριακής παρασιτολογίας, να τονίζει πως όλες οι παραπάνω εξελίξεις μπορούν να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Επιστημονική φαντασία; Οχι, όπως φαίνεται. Κάτι παραπάνω. Ενα θέμα που αφορά την ίδια την ύπαρξή μας, ένα θέμα βαθιά ηθικό και πολιτικό.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News