Τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στο Α.Π.Θ τον τελευταίο μήνα έχουν φέρει πάλι στο προσκήνιο τη συζήτηση για την ανάγκη ύπαρξης του πανεπιστημιακού ασύλου.

Το πραγματικό ερώτημα όμως είναι εάν το άσυλο είναι η πηγή του κακού ή ο τρόπος με τον οποίο διασφαλίζεται η προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών – και αν ως τέτοιος είναι αναποτελεσματικός και παρωχημένος για την εποχή.

Η νομοθετική κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου (1982) ως ιστορική αντίδραση απέναντι στη βία και την καταστολή της απριλιανής δικτατορίας κάθε άλλο παρά ανταποκρίθηκε στον συνταγματικό σκοπό για τον οποίο καθιερώθηκε. Με την απουσία της δημόσιας δύναμης ο θεσμός του πανεπιστημιακού ασύλου όχι μόνο δεν προήγαγε την ακαδημαϊκή ελευθερία αλλά οδήγησε ουσιαστικά στην de facto κατάλυσή της.

Αυτή η φιλοσοφία της μη-επέμβασης της αστυνομίας ισοδυναμεί per se με ενθάρρυνση της εγκληματικότητας. Συγκεκριμένα σε ένα συνταγματικό κράτος ο καθένας έχει δικαίωμα –οπουδήποτε και οποτεδήποτε–  στην εκ μέρους των κρατικών αρχών προστασία των δικαιωμάτων που του αναγνωρίζει το Σύνταγμα. Η δυνατότητα πραγματικής, αποτελεσματικής και υπό ίσους όρους, πρόσβασης του ατόμου στις αστυνομικές και δικαστικές αρχές του κράτους, στις περιπτώσεις στις οποίες παραβιάζεται οποιοδήποτε νόμιμο δικαίωμά του είτε από φορείς δημόσιας εξουσίας είτε από την πλευρά των ιδιωτών, δεν επιτρέπεται να εξαρτάται από προηγούμενη άδεια οποιουδήποτε κρατικού οργάνου

Το πανεπιστημιακό άσυλο με τον τρόπο που εγγυάται «περισσότερη ελευθερία» καταλήγει στην κατάργηση της ίδιας της ελευθερίας αφού στο εσωτερικό του επικρατεί μονάχα το δίκαιο του ισχυρού! Και οι «ισχυροί» του ελληνικού πανεπιστημίου είναι οι κουκουλοφόροι, διάφοροι παραταξιακοί και οι κάθε είδους κακοποιοί οι οποίοι βρίσκουν καταφύγιο στους χώρους των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Οι καθηγητές και οι φοιτητές, για τους οποίους κατοχυρώνεται συνταγματικά η ακαδημαϊκή ελευθερία κάθε άλλο παρά ελεύθεροι και προστατευμένοι είναι.

Οι αξίες που το άσυλο εξασφαλίζει είναι αυτονόητες για ένα κράτος δικαίου σε όλη την έκταση της επικράτειας και διασφαλίζονται όχι λόγω της αποχής της κρατικής εξουσίας αλλά, αντιθέτως, λόγω της παρουσίας της.

Από ένα απολυταρχικό καθεστώς το οποίο θα προσπαθούσε να ελέγξει τη διακίνηση ιδεών και να κατευθύνει την επιστήμη, τότε η προστασία υπό τέτοια μορφή θα είχε νόημα. Ωστόσο θα ήταν ανεφάρμοστη αφού θα αποτελούσε, γι’ αυτό το καθεστώς, απλά τυπικότητα.

Εντούτοις ο θεσμός του ασύλου δεν πρέπει να καταργηθεί. Αντιθέτως πρέπει να μετουσιωθεί σε έναν συνταγματικό θεσμό με συγκεκριμένο χαρακτήρα. Με αυτόν τον νέο χαρακτήρα θα διασφαλίζεται μια προστασία διπλής κατεύθυνσης όπου αποκλειστικός δέκτης θα είναι ο πυρήνας (φοιτητές, καθηγητές και προσωπικό) αλλά και το ίδιο το πανεπιστήμιο (υποδομές, λειτουργία, πανεπιστημιακή αξιοπρέπεια). Η ακαδημαϊκή ελευθερία, η ελεύθερη επιστημονική αναζήτηση και η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, θα προστατεύονται όχι μόνο από το κράτος αλλά και από όποιον άλλο τις επιβουλεύεται. Εγγυητής αυτού θα είναι η ίδια η δημόσια δύναμη με την παρουσία της μέσα στο πανεπιστήμιο.

Το κράτος δεν είναι κάτι ξένο. Είμαστε εμείς. Όσο το χρειαζόμαστε για να διασφαλίσουμε την ελευθερία άποψης και γνώσης στην κοινωνία τόσο το χρειαζόμαστε για να διασφαλίσουμε την προστασία δομικών δικαιωμάτων μέσα στο πανεπιστήμιο.

Καιρός είναι λοιπόν να αποτινάξουμε τα ταμπού άλλων εποχών και να κάνουμε το επόμενο βήμα το οποίο θα οδηγήσει το πανεπιστήμιο να είναι χώρος προαγωγής της επιστήμης και παράλληλα να είναι συνδεδεμένο με την κοινωνία.

*Ο Στέργιος Κωνσταντίνου είναι νομικός και πολιτικός επιστήμων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News