Ο φιλόσοφος Dan Dennett, 14 χρόνια πριν, σε μια άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία του στο TED, αναπτύσσει μια αν μη τι άλλο ιδιαίτερη έννοια: αυτή του μιμίδιου (meme).

Ο όρος αυτό εισήχθη πρώτη φορά από τον κοινωνιοβιολόγο Richard Dawkins το 1976 στο βιβλίο του το «Εγωιστικό Γονίδιο» και από τότε έχει γνωρίσει μεγάλη απήχηση όχι μόνο στις θετικές αλλά και στις κοινωνικές επιστήμες.

Ο ορισμός του μιμιδίου κινείται σε παράλληλη τροχιά με αυτόν του γονιδίου. Όπως το γονίδιο ορίζεται ως μια βασική μονάδα γενετικής πληροφορίας έτσι και το μιμίδιο ορίζεται ως μια βασική μονάδα πολιτισμικής πληροφορίας. Μιμίδιο μπορεί να είναι μια ιδέα, μία συμπεριφορά, μια πρακτική ακόμα και μια ιδεολογία η οποία διαδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα σε μια δεδομένη κουλτούρα. Είναι λοιπόν ένα συγκεκριμένο «πακέτο πληροφοριών» που βρίσκεται στον εκάστοτε εγκέφαλο κάποιου ανθρώπου και έχει την ικανότητα να «αναπαραχθεί» και να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα από την ομιλία, την γραφή, από χειρονομίες ή τελετουργίες. Υπάρχουν ωφέλιμα μιμίδια που διαδόθηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας όπως η γνώση του ανάματος φωτιάς ή της ιδέας της ισότητας των δύο φύλων. Υπάρχουν όμως και τοξικά μιμίδια.

Τηρουμένων των αναλογιών με το παράσιτο που περιγράφει o Dan Dennett στην ομιλία του, το οποίο καταλαμβάνει τον εγκέφαλο του μυρμηγκιού αναγκάζοντάς το να αυτοκτονήσει, υπάρχουν άκρως επιθετικά και μολυσματικά μιμίδια τα οποία έχουν την δυναμική να μολύνουν ανθρώπινους εγκεφάλους. Υπάρχουν ιδέες που ενώ αρχικά συνυπάρχουν μαζί με πολλές άλλες στο νου των ανθρώπων, σταδιακά αρχίζουν και κυριαρχούν στην σκέψη τους αλλάζοντας από ένα σημείο και μετά σε μεγάλο βαθμό την ίδια την συμπεριφορά των ξενιστών τους. Πρόκειται για ιούς του μυαλού. «Τσαμπουκαλεμένα πακέτα πληροφοριών» όπως αναφέρει ο Dan Dennett που διαδίδονται σαν επιδημία από άνθρωπο σε άνθρωπο, από εγκέφαλο σε εγκέφαλο.

Ένας τέτοιος νοητικός ιός  έχει δημιουργηθεί αυτήν την στιγμή και εξαπλώνεται από το Ισλαμικό Κράτος. Οι αρχηγοί του ISIS μπήκαν στο δικό τους εργαστήριο του Φρανκεστάιν και ξεκίνησαν τα πειράματα. Χρησιμοποιώντας ως «γενετικό υλικό» την φτώχια και την εξαθλίωση, ανακάτεψαν σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα το μίσος για τα δεδομένα εγκλήματα των δυτικών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, μαζί με επιλεκτική ερμηνεία του Κορανίου, πρότυπα ηρώων και υποσχέσεις μετά θάνατον ανταμοιβής και δικαίωσης. Βγήκαν από το εργαστήριο έχοντας δημιουργήσει ένα πανίσχυρο βιολογικό όπλο. Έναν νοητικό ιό, ένα μιμίδιο ικανό να μεταδίδεται από εγκέφαλο σε εγκέφαλο τροποποιώντας την σκέψη των ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή μαζί του, οδηγώντας τους να γίνουν βομβιστές αυτοκτονίας. Ουσιαστικά  επανα-ιεραρχώντας τις πιο θεμελιώδεις προτεραιότητες του ατόμου. Ο ιός αυτός κατάφερε να υποβιβάσει στο μυαλό των ξενιστών τις πρωταρχικές ενστικτώδης εντολές επιβίωσης και διατήρησης της σωματικής ακεραιότητας καθώς και την πρωταρχική κοινωνική εντολή σεβασμού της ζωής του άλλου. Τις τοποθέτησε κάτω από την εντολή για τιμωρία των απίστων, για νίκη του υποτιθέμενου «καθαρού λόγου» του ενός Θεού.

Τα άτομα αυτά βέβαια δεν είναι άμοιροι ευθυνών. Εδώ δεν μιλάμε για άβουλα μυρμήγκια αλλά για νοήμονες ανθρώπους. Ο νοητικός ιός είναι ισχυρός αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών σε Ευρώπη και κυρίως Μέση Ανατολή έχει αντισταθεί στην μολυσματική του ικανότητα.

Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για να μπλοκάρουμε την εξάπλωση του; Δύο βασικές επιλογές υπάρχουν στην θεραπευτική: Η πρόληψη και η καταστολή.

Η πρόληψη, δηλαδή στην περίπτωσή μας ο «εμβολιασμός» των κοινωνιών που έχουν μολυνθεί είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία. Θα πρέπει όμως παράλληλα να ξεκινήσει. Συνίσταται σε πρώτη φάση στην εξάλειψη του πολέμου σε Συρία καθώς και στις γύρω περιοχές, ανοικοδόμηση, παιδεία και κυρίως περιορισμός της φτώχιας.  Δεν λύνει όμως άμεσα το πρόβλημα.

Η καταστολή πάλι έχει άμεσο αποτέλεσμα. Ξεκινάει από την πολύ άμεση που είναι ο αφανισμός του φορέα. Με απλά λόγια αυτό που δυστυχώς ήδη γίνεται με τον βομβαρδισμό των εδαφών του ISIS από τις συμμαχικές δυνάμεις. Επειδή όμως η ιστορία έχει δείξει ότι τέτοιες λύσεις πολλές φορές οδηγούν σε μεγαλύτερη συσπείρωση του εχθρού, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και πιο έξυπνα «αντιϊκά όπλα».

Προσφάτως στο Λονδίνο διοργανώθηκε από την μουσουλμανική μειονότητα Αχμάντι, που αριθμεί περίπου 20 εκατομμύρια μέλη ανά τον κόσμο, το Ετήσιο Συμπόσιο Ειρήνης. Εκεί, ο θρησκευτικός ηγέτης της μειονότητας Hadhrat Mirza Masroor Ahmad δήλωσε: «Εκείνοι που κηρύττουν εκδίκηση ή βία δεν ακολουθούν τις αληθινές διδασκαλίες του Ισλάμ» και «Σε καμιά περίπτωση το Ισλάμ δεν επιτρέπει την τρομοκρατία ή την δολοφονία αθώων ανθρώπων».

Τέτοιες δηλώσεις έχουν επαναληφθεί από πολλούς ιμάμηδες και εκπροσώπους του Ισλάμ της τελευταία περίοδο. Δεν είναι λίγοι οι πνευματικοί ηγέτες της θρησκείας αυτής που δηλώνουν κάθετα αντίθετοι με οτιδήποτε λαμβάνει χώρα αυτήν την περίοδο στο  λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος.

Γιατί λοιπόν να μην γίνει μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν όλοι αυτοί οι πνευματικοί ηγέτες ώστε να εκπέμψουν ένα κοινό μήνυμα ειρήνης. Μια κοινή παρουσία, ένα κοινό κείμενο που θα παρουσιάζει ένα άλλο μετριοπαθές Ισλάμ, διαφορετικό από αυτό που τα ΜΜΕ παρουσιάζουν. Μια σειρά μετριοπαθών συζητήσεων και ερμηνειών του Κορανίου που θα μπορούσαν να καταγραφούν από τα ΜΜΕ. Ειδικά από ιμάμηδες που ζουν σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και κατά συνέπεια θα έχουν μεγαλύτερο έρεισμα στον ντόπιο πληθυσμό. Αυτό θα ήταν πιθανόν ένα έξυπνο και αποτελεσματικό όπλο ενάντια στον ιδεολογικό ιό του ISIS. Έξυπνο γιατί θα χτύπαγε κατευθείαν στην καρδιά, στο DNA του ιού, που δεν είναι άλλο από την διαστρεβλωμένη ερμηνεία της ισλαμικής θρησκείας. Αποτελεσματικό γιατί δεν θα προέρχεται από τους «άπιστους Δυτικούς» αλλά από μουσουλμάνους πολλοί εκ των οποίων ζουν και στις αραβικές χώρες.

Ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε με την βοήθεια της σημερινής τεχνολογίας να προβληθεί με κάθε τρόπο (τηλεόραση, ραδιόφωνο, βιβλία/φυλλάδια, ιντερνέτ/social media) στις περιοχές που το μιμίδο αυτό εκκολάπτεται. Στην Συρία, στο Ιράκ και σε κάθε νέα εστία του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους. Σε κάθε νέο αποτρόπαιο βίντεο αποκεφαλισμών του ISIS που μοναδικό στόχο έχει να σοκάρει αλλά και να στρατολογήσει νέα μέλη, η διεθνής κοινότητα να απαντά και με ένα νέο βίντεο ή κείμενο ηγέτη του Ισλάμ που να εξηγεί την διαστροφή της ερμηνείας του Κορανίου που κάνουν οι ηγέτες του ISIS. Και η Δύση έχει την τεχνογνωσία να φροντίσει ώστε το εκάστοτε βίντεο/κείμενο να μπορεί να φθάσει σχεδόν σε κάθε σπίτι και γειτονιά που βρίσκεται υπό την κυριαρχία του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους.

Πιθανόν ένα τέτοιας φύσης όπλο να θεωρηθεί από κάποιους είτε μη εφαρμόσιμο, είτε αναποτελεσματικό. Παρολαυτά στην εποχή που η πληροφορία αποτελεί την μεγαλύτερη δύναμη, δεν θα ήταν κακό να χρησιμοποιήσουμε μια στοχευμένη «αντιϊκή θεραπεία» ενάντια σε έναν νοητικό ιό που λαμβάνει αυτή την στιγμή εκρηκτικές διαστάσεις.

Aλλωστε οι «έξυπνες» συμβατικές βόμβες, δεν φαίνεται να έχουν φέρει μέχρι στιγμής το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα..

*Ο Αλέξανδρος Μωρέλας είναι πτυχιούχος των τμημάτων Βιολογίας και Φαρμακευτικής του πανεπιστημίου Πατρών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News