Η Σύρος είναι γνωστή ως πρωτεύουσα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου αλλά και του πρώην Νομού Κυκλάδων και όχι ως τοποθεσία παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Τη δεκαετία όμως του ’70 όλα ήταν διαφορετικά.

Εκείνη την εποχή κυριαρχούσαν στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα οι μεγάλοι Eλληνες εφοπλιστές, ο Ωνάσης, ο Νιάρχος, ο Λιβανός, ο Γουλανδρής και πολλοί ακόμα που δραστηριοποιούνταν σε αρκετούς ακόμα τομείς εκτός από τον εφοπλισμό. Για παράδειγμα ο Γουλανδρής, με έδρα του το Λονδίνο, είχε μόλις αγοράσει την Enfield, την παλιά εταιρεία παραγωγής όπλων, που κατασκεύαζε το διάσημο τουφέκι Lee-Enfield Mk I. Οταν πέρασε στην ιδιοκτησία του Γουλανδρή, δεν κατασκεύαζε τίποτε, απλώς ήταν ένα ιστορικό brand name, που ο Γιάννης Γουλανδρής ήθελε διακαώς να ενεργοποιήσει ξανά και απλώς έψαχνε την κατάλληλη ευκαιρία. Η εταιρεία πειραματιζόταν τότε με διάφορα πρωτότυπα ηλεκτρικών αυτοκινήτων, αλλά δεν είχε κατασκευάσει κάτι σημαντικό, ούτε είχε να επιδείξει κάποιες δικές της πατέντες.

Η ευκαιρία ήρθε με την προκήρυξη του διαγωνισμού του Βρετανικού Συμβουλίου Ηλεκτρισμού (της βρετανικής ΔΕΗ), που ζητούσε ηλεκτρικά αυτοκίνητα πόλης. Ο Γουλανδρής αμέσως κατάλαβε πως ήταν η ευκαιρία που ζητούσε, καθώς οι εταιρείες που δήλωσαν συμμετοχή, εκτός από την Enfield, ήταν δύο κολοσσοί της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας. Η Ford, που μετά το θρίαμβο στο Λε Μαν είχε κάνει απόβαση στην Ευρώπη, και η Leyland, που εκείνη την εποχή κατασκεύαζε το… ΜΙΝΙ και ήταν η κορυφαία σε πωλήσεις εταιρία στην Βρετανία. Ο Γιάννης Γουλανδρής κατάλαβε πως αν «κέρδιζε» στο δικό τους τομέα -την κατασκευή ενός αυτοκινήτου, έστω ηλεκτρικού- τους δύο γιγάντιους ανταγωνιστές του, τότε θα ξεκινούσε την νέα επιχειρηματική ζωή της Enfield με σημαντικό πλεονέκτημα.

Η Enfield κέρδισε τον διαγωνισμό με το μοντέλο Enfield 8000 και μαζί τον θαυμασμό σημαντικών συμμάχων. Του Λόρδου Ρόθτσιλντ, που οδήγησε το αυτοκίνητο και έκανε δημόσιες δηλώσεις θαυμασμού, αυξάνοντας το κύρος της Enfield στην Βρετανία αλλά και του Προέδρου των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρίγκαν, που ζητούσε να γίνει εργοστάσιο που να παράγει το Enfield 8000 στην Καλιφόρνια! O Γουλανδρής ευχαριστημένος άρχισε να επανδρώνει με ταλαντούχους μηχανικούς την εταιρεία, δημιουργώντας ένα πρότυπο για την εποχή εργοστάσιο στο Κάους, την πιο μεγάλη πόλη του νησιού Γουάιτ, απέναντι από το Σαουθάμπτον. Αν και όλα έδειχναν ιδανικά, οι απεργίες της εποχής ήταν ένα εμπόδιο που ακόμα και ο πανίσχυρος Γουλανδρής δεν μπορούσε να ξεπεράσει. Ετσι αποφάσισε να μεταφέρει την παραγωγή του Enfield 8000 στη Σύρο, καθώς εκείνη την εποχή έμενε στο νησί επιβλέποντας την νέα του επένδυση τα ναυπηγεία του Νεωρίου.

Με συνοπτικές διαδικασίες βρίσκει το παλιό νηματουργείο του Βελισσαρόπουλου, το ανακατασκευάζει και μεταφέρει εκεί τις εργαλειομηχανές από το εργοστάσιο της Βρετανίας. Προσλαμβάνει αρκετούς ελληνες φανοποιούς, τεχνίτες, αλλά και ντόπιους εργάτες με εμπειρία, προερχόμενους από τα ναυπηγεία του νησιού. Το πρώτο αυτοκίνητο παραγωγής βγαίνει τον Οκτώβριο του 1973 και είναι μια επιτυχία, αλλά η χρονική συγκυρία δεν είναι καλή καθώς η χώρα ταλανίζεται από πολιτικές ανακατατάξεις. Ο Ιωαννίδης επικεφαλής ρίχνει τον Παπαδόπουλο και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, θέτοντας αμφοτέρους (Μαρκεζίνη – Παπαδόπουλο) σε περιορισμό και η χώρα περνά σε μια ακόμα πιο σκοτεινή περίοδο. Η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων δεν είναι η πιο έξυπνη επιχειρηματική κίνηση… ιδιαίτερα σε ένα νησί.

Η γραφειοκρατία ήταν βουνό και για μία ακόμα φορά στάθηκε εμπόδιο στη δημιουργία ελληνικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Στην Ελλάδα το Enfield 8000 ποτέ δεν πήρε έγκριση τύπου, ενώ το ελληνικό κράτος δεν έδινε ούτε πινακίδες δοκιμής, με την αιτιολογία πως η εταιρεία θα έπρεπε πρώτα να έχει πουλήσει τουλάχιστον 10 αυτοκίνητα ώστε να χαρακτηριστεί αυτοκινητοβιομηχανία.

Η Enfield στη Σύρο αντιμετώπισε πολλά προβλήματα. Το κράτος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να φορολογήσει το Enfield 8000 και έτσι εύρισκε προφάσεις ώστε να βάλει τρικλοποδιές όπου μπορούσε. Ακόμα και μετά τη χούντα, στη μεταπολίτευση. το «κράτος» δεν επέτρεψε στον Γουλανδρή να προχωρήσει, ασκώντας του πόλεμο. Τα ανταλλακτικά ήταν ένας ακόμα πονοκέφαλος καθώς έρχονταν από την Αγγλία και όταν έφταναν, εκτός από το υψηλό κόστος μεταφοράς τους, έπρεπε να περάσουν τελωνείο, όπου και εκεί δημιουργούνταν διάφορα απρόοπτα κωλύματα. Αρκετοί θυμούνται το τελωνείο να παγιδεύει τις νταλίκες, για 2 – 3 ημέρες ή και παραπάνω, περιμένοντας το ανάλογο λάδωμα που θα βοηθούσε να ξεμπλοκάρουν τα φορτηγά και να παραδοθούν τα ανταλλακτικά στο εργοστάσιο.

Παράλληλα, η παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση της εποχής έβρισκε αντίθετες τις πετρελαϊκές εταιρείες και μόνο στη σκέψη παραγωγής ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Ολα αυτά τη στιγμή που αρκετά δεξαμενόπλοια παρέμεναν αραγμένα λόγω της κρίσης. Ο Γουλανδρής, που μιλούσε με τις πετρελαϊκές εταιρείες, έλαβε ένα μήνυμα «Σκότωσε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο και πάρε από εμάς παραγγελίες μεταφοράς, ώστε τα καράβια σου να δουλέψουν…». Δεν χρειάστηκε λεπτό. Ο Γιάννης Γουλανδρής έκλεισε με συνοπτικές διαδικασίες το εργοστάσιο με μόλις 123 αυτοκίνητα να έχουν ολοκληρωθεί και συνέχισε με επιτυχία τις εφοπλιστικές του δραστηριότητες. Το όνειρο της παραγωγής ενός αμιγώς ηλεκτρικού αυτοκινήτου παρέμεινε όνειρο.

Το ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Σταυρόπουλου (του Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού 4Τροχοί) με τίτλο «Ανάμεσα σε δύο νησιά» περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία της Enfield και του μοντέλου 8000 που ήταν εμπρός από την εποχή του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News