Οι γάτες δεν έχουν να μάθουν τίποτα από τους ανθρώπους, αντιθέτως οι άνθρωποι θα μπορούσαν να μάθουν πολλά από τις γάτες, ισχυρίζεται ο βρετανός φιλόσοφος Τζον Γκρέι στο τελευταίο βιβλίο του «Feline Philosophy – Cats and the Meaning of Life», με το οποίο επιχειρεί να θέσει φιλοσοφικά και ηθικά ζητήματα, παρατηρώντας τη μοναδική, παράξενη σχέση ανθρώπων και γάτων.

Ο Τζον Γκρέι –απλή συνωνυμία με τον αμερικανό ψυχολόγο και συγγραφέα βοηθημάτων μπεστ σέλερ, όπως «Άνδρες από τον Άρη, γυναίκες από την Αφροδίτη»– πολιτικός φιλόσοφος και καθηγητής της Ευρωπαϊκής Σκέψης στη London School of Economics, είναι ένας από τους πιο συστηματικούς πολέμιους του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης, ο οποίος ασκεί αιχμηρή κριτική στον νεοφιλελευθερισμό, αν και στο παρελθόν υπήρξε φιλελεύθερος στοχαστής.

Σε πρόσφατο δημοσίευμα, με αφορμή την έκδοση του νέου βιβλίου του, ο Guardian σχολιάζει την ασυνήθιστη πολιτική διαδρομή του Τζον Γκρέι από την εποχή που μεγάλωνε σε μια οικογένεια της εργατικής τάξης στη Βόρεια Αγγλία μέχρι τη θατσερική του περίοδο (υπήρξε σύμβουλος της κυβέρνησης της Μάργκαρετ Θάτσερ τη δεκαετία του 1980) και τη συνεργασία του με το Νέο Εργατικό Κόμμα τη δεκαετία του 1990 προτού το εγκαταλείψει και αυτό. Ηταν υπέρ του Brexit και έγραψε με συμπάθεια για όσους ψήφισαν «Leave», θεωρώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση άλλο ένα μεγαλόπνοο σχέδιο αλαζονικού ιδεαλισμού.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο βρετανός στοχαστής χρησιμοποιεί τη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα για να παρουσιάσει τις ιδέες του. Η «Φιλοσοφία της Γάτας» έχει κοινά σημεία με προηγούμενα βιβλία του (έχουν μεταφραστεί και στα Ελληνικά), όπως τα «Αχυρένια σκυλιά», «Η σιωπή των ζώων» και η «Ψυχή της μαριονέτας» (κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Οκτώ), όμως τώρα οι συμβουλές του είναι πιο ανάλαφρες χωρίς το βάρος και τις δυσοίωνες προβλέψεις, που προτιμούσε παλιότερα σαν άλλη Κασσάνδρα.

Στο τελευταίο βιβλίο του, ο Γκρέι παραπέμπει, μεταξύ άλλων, σε δοκίμια της Μέρι Γκέιτσκιλ, του Πασκάλ και του Μονταίν, και σε έργα της Πατρίτσια Χάισμιθ και της Κολέτ, που έχουν τις γάτες στο επίκεντρό τους, «πετώντας» από κείμενο σε κείμενο, χωρίς να μένει πολύ σε κανένα από αυτά, γράφει στους New York Times η Τζενιφερ Στζαλάι.

Γιατί επικεντρώνεται αποκλειστικά στις γάτες αυτή τη φορά; Κατ’ αρχάς διότι απολαμβάνει την παρέα τους. Στην εισαγωγή του, μάλιστα, ο βρετανός φιλόσοφος ευχαριστεί τέσσερις από αυτές και ειδικά τον Τζούλιαν, τον φουντωτό γάτο του που πέθανε φέτος σε ηλικία 23 ετών. Γράφει, επίσης, ότι σε αντίθεση με τα σκυλιά, «οι γάτες δεν έχουν εξανθρωπιστεί». Τα σκυλιά εξημερώθηκαν για να ευχαριστήσουν τους ιδιοκτήτες τους διατηρώντας ένα πακέτο «σχέσεων κυριαρχίας και υποταγής». Οι γάτες, αντίθετα, δεν συμμορφώνονται με «καμία από τις σταθερές ιεραρχίες που διαμορφώνουν τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και τους στενούς εξελικτικούς συγγενείς τους», γράφει.

Οι γάτες είναι «μοναχικοί κυνηγοί» και ζουν με «χαρά χωρίς φόβο»… Πώς μπορούμε, όμως, να είμαστε σίγουροι ότι το κάνουν; Ο Γκρέι παραδέχεται ότι «δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς είναι να είσαι γάτα», αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να προσπαθεί. Αποφασίζει ότι οι γάτες πιθανότατα βρίσκουν τους ανθρώπους τόσο ανόητους όσο και αυτός: «Εάν οι γάτες μπορούσαν να καταλάβουν την ανθρώπινη αναζήτηση για νόημα, θα γουργούριζαν με χαρά για τον παραλογισμό της», γράφει.

Εκ πρώτης όψεως, το «Feline Philosophy» φαίνεται μια παιχνιδιάρικη εξερεύνηση του συγγραφέα για το τι θα μπορούσαν να μας διδάξουν οι γάτες στην ατελείωτη προσπάθειά μας να καταλάβουμε τον εαυτό μας. Αλλά το βιβλίο, όπως άλλωστε το συνηθίζει ο Γκρέι, υποδηλώνει ότι αυτή η αναζήτηση μπορεί να είναι καταδικασμένη. «Η επίγνωση», γράφει, «έχει υπερτιμηθεί». Ανησυχούμε, στενοχωριόμαστε, μιζεριάζουμε.

Η περίφημη ικανότητά μας για αφηρημένη σκέψη προκαλεί συχνά (σε εμάς ή σε άλλους) προβλήματα. Μπορεί να είμαστε το μόνο είδος που κάνει επιστημονική έρευνα, αλλά επίσης το μοναδικό, που έχει, συνειδητά, διαπράξει γενοκτονίες. Οι γάτες, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, δεν παραμυθιάζονται για να πιστέψουν ότι είναι σωτήρες, προκαλώντας καταστροφή κατά τη διαδικασία. «Όταν οι γάτες δεν κυνηγούν ή δεν ζευγαρώνουν, δεν τρώνε ή δεν παίζουν, κοιμούνται», γράφει ο Γκρέι, «Δεν υπάρχει εσωτερική αγωνία που να τις αναγκάζει σε συνεχή δραστηριότητα».

Οι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν ότι είναι ξεχωριστοί, αλλά αυτό που μας κάνει ξεχωριστούς, όχι σπάνια, μας κάνει επίσης χειρότερους. Πιστεύουμε στην υπεροχή μας αλλά η ματαιοδοξία, ο ηθικισμός και η τυραννική αμφιθυμία μάς κάνουν δυστυχείς και καταστροφικούς. «Ενώ οι γάτες δεν έχουν τίποτα να μάθουν από εμάς», γράφει, «εμείς μπορούμε να μάθουμε από αυτές πώς να ελαφρύνουμε το φορτίο που έρχεται με το να είσαι άνθρωπος».

Ο Τζον Γκρέι ήταν ανέκαθεν ένας πανέξυπνος κριτικός, αλλά δεν είναι πλέον η μοναχική φωνή στην έρημο της μεταψυχροπολεμικής εποχής, όπου οι φιλελεύθεροι μπορούσαν να προσποιούνται ότι είχαν κερδίσει και τίποτα δεν ήταν λάθος. Λαμβάνοντας υπόψη τα τεράστια προβλήματα της δικής  μας εποχής –οργισμένος εθνικισμός, κλιματική αλλαγή, καταστροφική πανδημία– το να γίνει ο κόσμος βιώσιμος για τους ευάλωτους ανθρώπους, πιθανότατα θα χρειαζόταν κάτι περισσότερο από την αδιαφορία της γάτας και την ταοϊκή «περισυλλογή», που προτείνει ο Γκρέι, γράφει η Τζένιφερ Στζαλάι στους New York Times. Θαυμάζει, λέει, τις γάτες γιατί είναι  «ρεαλίστριες» και ξέρουν να μην ενοχλούνται: «Αντιμέτωπες με την ανθρώπινη τρέλα, απλώς απομακρύνονται».

Ολα αυτά, βέβαια, είναι καλά για τις γάτες, αλλά αν ήθελε κανείς μια άλλη οπτική σχετικά με το κατά πόσο η ζωή τους είναι τόσο υποδειγματική και αβλαβής όσο την περιγράφει ο Γκρέι, δεν έχει παρά να ρωτήσει τον Τουίτι. Γιατί το καναρίνι ξέρει…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News