«Το κουνιστό αλογάκι μού το χάρισε το 1927 όταν έκλεισα τα τρία ο παππούς μου που ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας», γράφει μια καρτελίτσα με ενδεικτικές ιστορίες παιχνιδιών. Αυτό το υπέροχο κουνιστό αλογάκι από ξύλο και πεπιεσμένο χαρτί, δώρο γενεθλίων από τον παππού-πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στον εγγονό του τον Λευτεράκη, υποδέχεται τους επισκέπτες στην είσοδο του μοναδικού παιδικού μουσείου που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Παλιό Φάληρο. Ο εγγονός σκέφτηκε ότι «θα είναι καλά εκεί για να στολίσει το Μουσείο του Παιχνιδιού» και το δώρισε στο Moυσείο Μπενάκη Παιχνιδιών.

Είναι ένα από τα 3.500 παιχνίδια από την εκπληκτική συλλογή της Μαρίας Αργυριάδη, μία από τις δέκα καλύτερες της Ευρώπης, που περιλαμβάνει περίπου 20.000 παιχνίδια, βιβλία, έντυπα, ρουχισμό και αντικείμενα της παιδικής ηλικίας από την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία και την Αμερική, τα οποία έχουν συντηρηθεί υποδειγματικά από το αρμόδιο τμήμα του μουσείου.

Και δεν θα μπορούσαν να βρουν ιδανικότερη στέγη από τον παραμυθένιο πέτρινο πύργο Δεσπόζιτου – Κουλούρα στο Τροκαντερό του Φαλήρου που κληροδότησε το 1976 στο Μουσείο Μπενάκη η Βέρα Κουλούρα, τελευταία ιδιοκτήτρια του ακινήτου, σύμφωνα με την επιθυμία του συζύγου της, υδραίου ευεργέτη, πλοίαρχου Αθανάσιου Κουλούρα.

Το κτίριο με τους δύο χαρακτηριστικούς πέτρινους πυργίσκους και την εκλεκτικιστικού ρυθμού αρχιτεκτονική που συνδυάζει νεογοτθικά, μπαρόκ και Art Nouveau στοιχεία είναι της περιόδου 1897–1900, κρίθηκε διατηρητέο και η αποκατάσταση και η αναστύλωσή του υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Φανερά συγκινημένη που επιτέλους το όνειρό της έγινε πραγματικότητα, η υπέροχη κυρία Αργυριάδη μάς υποδέχτηκε στο μουσείο -όπου δουλεύει εθελοντικά- μαζί με την αντικαταστάτριά της Νόρα Χατζοπούλου με την οποία συνεργάζονται εδώ και 16 χρόνια.

Η Μαρία Αργυριάδη σπούδασε γλυπτική στην ΑΣΚΤ, είναι μέλος της United Federation on Doll Clubs, έχει γράψει τέσσερα βιβλία και έχει συμμετάσχει σε πολλά συλλογικά έργα για το παιδικό παιχνίδι. Και εδώ και τριάντα χρόνια είναι υπεύθυνη της συλλογής παιχνιδιών, την οποία άρχισε να δημιουργεί προσωπικά πριν από περίπου 50 χρόνια. Και στη συνέχεια τη δώρισε στο Μουσείο Μπενάκη.

Όταν ήταν παιδί, οι γονείς της Μαρίας δεν μπορούσαν να της πάρουν ακριβά παιχνίδια. «Ένα μήνα πριν από τα Χριστούγεννα, η μητέρα μου μάζευε όλα τα παλιά παιχνίδια και τα επιδιόρθωνε. Τα καθάριζε, τα ξανάβαφε, έραβε στις κούκλες καινούργια φουστανάκια, και τα τοποθετούσε κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο», μας λέει η Μαρία Αργυριάδη αποκαλύπτοντας τις ρίζες της αγάπης της για τη συντήρηση των παλιών παιχνιδιών, «μου έλεγε πρόσεχε τα παιχνίδια σου, μην τα πετάς, αγάπα τα».

Το πρώτο παιχνίδι της συλλογής της ήταν μια μικρή κίτρινη αρκούδα (μας τη δείχνει στη βιτρίνα με τα δικά της παιδικά παιχνίδια), που έπεσε στο μάτι της ξημερώματα Σαββάτου προς Κυριακή γύρω στο 1970: «Την αγόρασα από τον γυρολόγο και την πήρα στα χέρια μου… Ήταν μαδημένη, ταλαιπωρημένη, κομμένη με ψαλίδι σε μια μεριά απ’ όπου ξεπεταγόταν το άχυρο. Το ένα της πόδι κρεμόταν έτοιμο να κοπεί και της έλειπε το ένα μάτι. Καθώς την κοιτούσα θυμήθηκα τη δική μου αρκούδα και αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν κάποιοι να τις πετάνε κάποια στιγμή αφρόντιστες στα σκουπίδια».

«Την μάζεψα, την καθάρισα, την έραψα. Έτσι ξεκίνησε αυτή η συλλογή. Βοήθησε βέβαια πάρα πολύ το ότι έχω άνδρα παλαιοπώλη και είμαστε μέσα στην πηγή. Αλλά και με το πείσμα μου και με την αγάπη μου έγινε αυτό που βλέπετε», μου λέει, συμπληρώνοντας: «Κάποια στιγμή, που ήμουν απογοητευμένη μου είχε πει ο Άγγελος Δεληβορριάς “μην ανησυχείς σου υπόσχομαι ότι πριν φύγω από το Μουσείο θα σου κάνω το Μουσείο Παιχνιδιών. Και το έκανε»

Ποιο είναι το πιο αγαπημένο της παιχνίδι, τη ρώτησα. Υπάρχει άραγε; Και όμως ναι. «Όταν κάποιος μας δωρίζει ένα παιχνίδι του ζητάμε να μας πει και την ιστορία του. Οι ιστορίες είναι αυτές που τα κάνουν αγαπημένα», μας λέει, και μας δείχνει ένα μικρό ξύλινο σαλονάκι. «Στα γενέθλια μιας μικρής στην Κατοχή, η μητέρα της μάζεψε ξύλα από τη σόμπα των Γερμανών, έφτιαξε μόνη της αυτό το σαλονάκι και το στόλισε με το ροζ μανό των νυχιών της. Αυτό για μας έχει μεγάλη σημασία και μεγάλη αξία».

Εξίσου μοιάζει να την συγκινεί (και εμάς) η βιτρίνα με τα χειροποίητα παιχνίδια, που έφτιαξαν ανακαλώντας μνήμες της παιδικής τους ηλικίας, ηλικιωμένοι σε ΚΑΠΗ από όλη την Ελλάδα.

Μόνιμες συλλογές και περιοδικές εκθέσεις

Τα χιλιάδες εκπληκτικά παιχνίδια της συλλογής θα τροφοδοτούν τις περιοδικές θεματικές εκθέσεις που θα παρουσιάζονται στις αίθουσες του μουσείου. Εν τω μεταξύ τα εκθέματα της μόνιμης συλλογής είναι τακτοποιημένα σε βιτρίνες ανά ενότητες και σας διαβεβαιώνω ότι μια επίσκεψη δεν αρκεί για να τα δείτε όλα προσεκτικά.

Η ελληνική συλλογή περιλαμβάνει βρεφικά και παιδικά παιχνίδια από τους αρχαίους και το βυζαντινούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. Πρόκειται για χειροποίητα παραδοσιακά παιχνίδια, πανηγυριώτικα και εμπορικά παιχνίδια του 20ού αιώνα, επιτραπέζια παιχνίδια, καθώς και ομαδικά παιχνίδια δρόμου και παιδικά έθιμα. Η ευρωπαϊκή συλλογή αποτελείται από αστικά και λαϊκά παιχνίδια από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα, κυρίως από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, καθώς και από ευρωπαϊκές κούκλες με φορεσιές από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Για ποιο από όλα να σας πρωτομιλήσω; Για τις άπειρες κούκλες, -σημειώστε ότι εδώ βρίσκεται και η θεατρική κούκλα με στοιχεία κουστουμιών του σκηνογράφου Διονύση Φωτόπουλου- και για την έφηβη που σχολίασε δίπλα μου ότι μερικές της φαίνονται τρομακτικές και μετά άρχισε να τις φωτογραφίζει μία-μία με την ταμπλέτα της; Για τον πιτσιρικά που μάθαινε τον παππού και τη γιαγιά του (και εμένα) να παίζουν στο τραπέζι με το διαδραστικό ηλεκτρονικό παιχνίδι, που είναι τοποθετημένο στο υπόγειο ανάμεσα σε βιομηχανικά παιχνίδια του περασμένου αιώνα;

Για τις πορσελάνινες μινιατούρες, τα μηχανικά και οπτικά παιχνίδια, τα τσίγκινα βατραχάκια, τα κοκόρια, τις σκούπες και τα φαρασάκια που πουλούσαν στους πάγκους των πανηγυριών, το κουκλοθέατρο και το θέατρο σκιών, τα στρατιωτάκια, τα τρενάκια, το καταπληκτικό κουκλόσπιτο και το τεράστιο πολεμικό καράβι για τα κάλαντα; Ή μήπως για το γερμανικό peep show του 1830 και την απίθανη στόφα-ξυλόσομπα-μασίνα με τις κατσαρόλες πάνω στα μάτια της;

Αχ! Είναι όλα υπέροχα αλλά επίσης μπορώ μια χαρά να καταλάβω την απορία των σημερινών παιδιών: «Μα καλά, πώς παίζατε με αυτά τα παιχνίδια», ρώτησε τον παππού του ένα από τα εκατοντάδες παιδιά που πέρασαν την ημέρα των εγκαινίων από το μουσείο. Μου το είπε η Ντορέτα, στο πωλητήριο, και μου ξεκαθάρισε ότι «εδώ είναι παιδικό μουσείο και άρα τα παιδιά μπορούν να αγγίζουν όλα τα παιχνίδια που είναι προς πώληση». Και δεν κουράζεται να το επαναλαμβάνει στους γονείς όταν τους ακούει να λένε στα παιδιά τους «μη». Μου αποκάλυψε ακόμη ότι θα φτιαχτεί επίσης ο κήπος του μουσείου αλλά και ένα καφέ.

Φεύγοντας, ρίχνουμε μια τελευταία ματιά στο εσωτερικό του κτιρίου, στις εκπληκτικές οροφογραφίες και στις τοιχογραφίες, στις γύψινες διακοσμήσεις, στα κεραμικά και τα πορσελάνινα πλακάκια που αφαιρέθηκαν για να συντηρηθούν και να τοποθετηθούν εκ νέου στη θέση τους. Και σκέπτομαι ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο σκηνικό για αυτά τα παιχνίδια που απευθύνονται βέβαια σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας αλλά είναι σίγουρο ότι θα συγκινήσουν τρομερά όλους τους ενήλικες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News