Οι εικασίες και οι υποθέσεις εμφανίστηκαν από την πρώτη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία έγινε από σενάριο εφιαλτική πραγματικότητα. Τι θα έκανε η Γερμανία, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση, αν στη καγκελαρία βρισκόταν ακόμη η βετεράνος των κρίσεων Ανγκελα Μέρκελ και όχι ο φρέσκος καγκελάριος Ολαφ Σολτς;

Ισως όμως πρέπει να εστιάσουμε σε ένα άλλο ερώτημα: Ποιες αποφάσεις πήρε η καγκελάριος που μπορεί να αφορούν την κρίση και τον πόλεμο;

Οι Γερμανοί, γράφει το Spiegel, θέτουν κάποια δύσκολα ερωτήματα. Ενα από όσα ζητούν απάντηση είναι, για παράδειγμα, γιατί η Ουκρανία δεν ήταν πιο στενά δεμένη με τη Δύση, κάτι που θα απέτρεπε την εισβολή που διέταξε ο Βλατίμιρ Πούτιν. Ή, πάλι, γιατί η Γερμανία επί Μέρκελ, επέτρεψε στον εαυτό της να εξαρτηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία —δεσμεύοντας έτσι και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία σε κάποιους τομείς αποτελεί παρακολούθημά της.

Μέχρι στιγμής, συνεχίζει το γερμανικό περιοδικό, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) έχουν γίνει στόχος των περισσότερων επιθέσεων λόγω της ευρέως διαδεδομένης αντίληψης ότι το κόμμα «κατανοεί» σε υπερβολικό βαθμό τους Ρώσους. Oταν όμως πρόκειται για τη στάση τους έναντι της Ρωσίας, οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) δεν έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις. Τουναντίον.

Λίγοι πολιτικοί του CDU τόλμησαν να επικρίνουν ανοιχτά την πρώην καγκελάριο, αλλά η γενική πλην σιωπηρή εντύπωση είναι ότι επί των ημερών της Μέρκελ έγιναν λάθη. Και επειδή μιλάμε για 16 ολόκληρα χρόνια, μιλάμε και για πολλά λάθη. Ο Κρίστιαν φον Στέτεν του CDU εκτιμά ότι, παρά τις προειδοποιήσεις για την επικίνδυνη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο χωρίς καλό εναλλακτικό σχέδιο για άλλες πηγές ενέργειας, το πολιτικό σύστημα και η χώρα στο σύνολό της προχώρησαν σε αυτόν τον δρόμο. Σχεδόν υπνοβατώντας.

Μια σχέση που πηγαίνει πίσω στο παρελθόν

Η Μέρκελ, που προτού γίνει μια χριστιανοδημοκράτης πολιτικός μεγάλωνε στη περιβόητη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και δηλώνει λάτρης της γλώσσας που έμαθε μιλώντας με σοβιετικούς στρατιώτες κοντά στο σπίτι της στο Τέμπλιν, στην Ανατολική Γερμανία. Στα 15 της πρώτευσε σε διαγωνισμό ρωσικών στο σχολείο και κέρδισε ένα ταξίδι στη Μόσχα, όπου αγόρασε… ένα δίσκο των Beatles. Λατρεύει τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι, είχε στο γραφείο της μιας εικόνα της Μεγάλης Αικατερίνης.

Αυτή η προσωπική υποδομή την έφερε στη θέση του ενδιάμεσου με το Κρεμλίνο. Ηταν ένα είδος ερμηνευτή και μεταφραστή της ρωσικής ηγεσίας προς τη Δύση.

Κατά τη μακρά θητεία της είχε μια περίπλοκη σχέση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, που τον βρήκε στην προεδρία και τον άφησε εκεί όταν αυτή αποχώρησε τον περασμένο Δεκέμβριο. (Εξίσου μακρά θητεία, αλλά διαφορετικού τύπου σχέση μαζί της, έχει ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν).

Ο ρώσος πρόεδρος ήταν, όπως γράφει το Spiegel, η νέμεση της Μέρκελ.

Συναντήθηκαν για πρώτη φορά το 2006, στη Δρέσδη, λίγο μετά τη δολοφονία της δημοσιογράφου Αννα Πολιτκόφσκαγια —«φονιά», έγραφε ένα πλακάτ διαδηλωτή κατά τη συνάντηση. Δύο χρόνια αργότερα η Μέρκελ είδε με τρόμο τα ρωσικά τανκ να προελαύνουν στη Γεωργία, χώρα που η Μέρκελ δεν ήθελε στο ΝΑΤΟ.

Οχι ότι άλλοι στη Γερμανία είχαν διαφορετική άποψη. Το SPD, ο κυβερνητικός εταίρος της Μέρκελ κατά την πρώτη θητεία της στο δεύτερο μισό της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, κήρυττε την ανάγκη πολιτικής «ίσων αποστάσεων» για τη Γερμανία μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Η καγκελάριος δεν έβλεπε θετικά την πολιτική αυτή, αλλά δεν ήταν έτοιμη για αποφασιστική αντιπαράθεση με τον ρώσο ηγέτη.

Η Ουκρανία προσπαθούσε παράλληλα να έλθει πιο κοντά στην ΕΕ, αλλά οι διαπραγματεύσεις καθυστερούσαν, όσο το Κίεβο έβαζε νέους όρους. «Νιώθω να είμαι σε γάμο όπου ο γαμπρός βάζει συνέχεια, πριν από τον γάμο, νέες προϋποθέσεις», έλεγε η Μέρκελ. Τελικά, το Κίεβο αποφάσισε να μην προχωρήσει σε συμφωνία με την ΕΕ· η ζυγαριά βάρυνε προς την πλευρά της Μόσχας, φέρνοντας τις διαδηλώσεις του Μαϊντάν τον χειμώνα του 2013-14, που με τη σειρά τους οδήγησαν στην απομάκρυνση του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Το 2014 η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία· ο Πούτιν δεν ήταν με τίποτα διατεθειμένος να αποδεχτεί μια δυτικοποιημένη Ουκρανία. Η Γερμανία απάντησε στην προσάρτηση με ένα τηλεφώνημα της καγκελαρίου στον ρώσο ηγέτη, μερικές κυρώσεις «και αυτό ήταν όλο», υπενθυμίζει το Spiegel. Οι μισοί Γερμανοί ήταν εξάλλου υπέρ της προσάρτησης. Η καγκελάριος αργότερα δικαιολογούσε αυτή την αδικία κατά της Κριμαίας με το σκεπτικό ότι μπορεί να αποδεχτείς τώρα μερικές αδικίες με την προοπτική ενός καλύτερου μέλλοντος.

Αλλά η Ρωσία, δηλαδή ο Πούτιν, όλο δοκίμαζε τα όρια της Γερμανίας και της καγκελαρίου. Με το χάκινγκ στα email της Μπούντεσταγκ· με την περίπτωση της 13χρονης ρωσογερμανίδας «Λίζα» που ισχυριζόταν ότι την βίασαν «άνθρωποι με μεσογειακή όψη» και στην οποία παρενέβη η Μόσχα· με τη δολοφονία ενός αντιφρονούντα σε πάρκο στο Βερολίνο.

Ο Πούτιν, έλεγε αργότερα η Μέρκελ, σε δοκιμάζει όλη την ώρα και αν δεν τα καταφέρει, προσπαθεί να σε μειώσει όλο και περισσότερο – αυτός δεν ήταν που άφησε τον τεράστιο σκύλο του να περιφέρεται δίπλα στην έντρομη Μέρκελ;

Το «διαβολικό έργο» του Nord Stream 2

Με τόσες αρνητικές εμπειρίες, στην Μέρκελ φαινόταν σαφές ότι δεν θα μπορούσες να εμπιστευτείς τον Πούτιν για τίποτα. Αλλά, αν αυτό φαίνεται κατανοητό διότι δεν μπορούσε να σταθεί απέναντί του με στρατιωτικούς ή πολιτικούς όρους, είναι ακατανόητο στην περίπτωση που η Μέρκελ δεν ανέτρεψε την ενεργειακή εξάρτηση.

Το έργο του αγωγού Nord Stream 2 άρχισε κατά τη θητεία της (και με τη συμβολή του Γκέρχαρντ Σρέντερ μετά την αποχώρησή του από την καγκελαρία) και ολοκληρώθηκε λίγο πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η ίδια δεν σταμάτησε καθόλου αυτό το «διαβολικό έργο», όπως το αποκαλούσε. Και το SPD και το CDU πίστευαν ότι η Ρωσία θα τροφοδοτεί τη Γερμανία με πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε κάθε περίπτωση, όπως συνέβαινε και στον Ψυχρό Πόλεμο.

Ακόμη και με τον Nord Stream 1 η εξάρτηση ήταν γεγονός και η (κρατική) Gazprom μονοπωλιακός προμηθευτής και μέτοχος στις γερμανικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου. Εγκαταστάσεις που από πέρυσι το καλοκαίρι δεν γεμίζουν στον βαθμό που πρέπει· ως τον Φεβρουάριο ήταν σχεδόν άδειες. Το υπουργείο Οικονομικών της κυβέρνησης Μέρκελ δεν φάνηκε να δίνει σημασία σε αυτή τη λεπτομέρεια.

Η κληρονομιά των σχέσεων του CDU με τη Ρωσία _καταλήγει το Spiegel _ πέφτει βαριά πάνω στον νέο ηγέτη του κόμματος, Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος δεν είχε συμμετοχή στη διαμόρφωση τους (από το 2009 ως πέρυσι εργαζόταν στον ιδιωτικό τομέα). Ο Μερτς, αν έχει από τη μία πλευρά αυτό το βάρος, πρέπει από την άλλη να μην αποποιηθεί το παρελθόν του κόμματος υπό την Μέρκελ, αποξενώνοντας όσους τον υποστηρίζουν. Εμμεσα, πάντως, καταγγέλλει τα λάθη, όπως η μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Εντέλει, η κριτική ήταν και είναι δύσκολη: αν είσαι στο CDU και επικρίνεις τα πεπραγμένα της Μέρκελ, στην πράξη επικρίνεις και τον εαυτό σου. Ολοι λίγο ως πολύ έκλεισαν τα αυτιά τους στα αντίθετα επιχειρήματα για να μην προχωρήσει ο Nord Stream 2. Και τώρα -πολύ αργά πλέον- παραδέχονται έστω και με μισόλογα το λάθος. Ομως αυτό το λάθος ξεθεμελιώνει απίστευτα γρήγορα μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές κληρονομιές που υπήρξαν στη νεότερη Ευρώπη, αυτή της «φωτισμένης» καγκελαρίας της Ανγκελα Μέρκελ…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News