Μπορεί να επιβληθεί πλαφόν στις τιμές του ρεύματος για να προστατευθούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις από το υψηλό κόστος της ενέργειας;

Ναι, απαντούν όσοι γνωρίζουν τη λειτουργία της εγχώριας αγοράς παραγωγής και διανομής ενέργειας στην Ελλάδα, τα κόστη της οποίας είναι συνδεδεμένα με τις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου. Σε αυτή τη λογική, άλλωστε, στηρίζεται η πρόταση της Ελλάδας και των άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου για την επιβολή πλαφόν στις τιμές φυσικού αερίου η οποία πρόταση, εντέλει και παρά τις ισχυρές διαφωνίες των χωρών του Βορρά, συμπεριλήφθηκε έστω και ως υπό εξέταση θέμα, στο κείμενο των συμπερασμάτων της δραματικής Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες.

Γερμανία και Ολλανδία αντιτάχθηκαν στην κοινή πρόταση της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, και χρειάστηκε η προσωρινή διακοπή της Συνόδου με την αποχώρηση του ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ προκειμένου να υπάρξει ένας κάποιος συμβιβασμός και να αποφευχθεί το αδιέξοδο. Συμφωνήθηκε, τελικά, «να εξεταστεί» το μέτρο αυτό μαζί με άλλες επιλογές από την Κομισιόν η οποία θα υποβάλει τις σχετικές προτάσεις της έως το τέλος Μαΐου. Ό,τι είναι να γίνει δηλαδή, αν γίνει θα είναι από το β’ εξάμηνο του 2022.

Στην Ελλάδα, οι τιμές-ρεκόρ στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η αντιπολίτευση ζητά από την κυβέρνηση να βάλει πλαφόν στις τιμές του ρεύματος και του φυσικού αερίου που έχουν εκτιναχθεί σε πρωτοφανή ύψη επιβαρύνοντας υπέρμετρα τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Με τα μέτρα στήριξης που εφαρμόζονται σήμερα ο κρατικός προϋπολογισμός επιδοτεί τις τιμές του ρεύματος και του φυσικού αερίου για να μειωθεί η τελική επιβάρυνση στους λογαριασμούς. Επιβαρύνεται το κράτος, που σημαίνει ότι κάποια στιγμή οι έλληνες φορολογούμενοι θα κληθούν να πληρώσουν τη «μαύρη τρύπα» των κρατικών επιδοτήσεων.

Αντίθετα, αν επιβληθεί πλαφόν στις χονδρικές τιμές, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας (οι περισσότεροι χρησιμοποιούν φυσικό αέριο ως πρώτη ύλη στις μονάδες τους) θα  απορροφήσουν μέρος του υψηλού κόστους από την αύξησή τους. Οι παραγωγοί, από την έναρξη του πολέμου και την εκτόξευση των χονδρικών τιμών του φυσικού αερίου, «γράφουν» υπερκέρδη, τα οποία αποφάσισε να φορολογήσει η κυβέρνηση με συντελεστή 90%, όπως ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή. Τα έσοδα θα επιστρέψουν στο κράτος για να διατεθούν με τη μορφή επιδοτήσεων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για όσο διάστημα διαρκέσει η ενεργειακή κρίση. Πρόκειται για μέτρο εναλλακτικό του πλαφόν στις τιμές, με τη διαφορά ότι για να φορολογηθούν τα υπερκέρδη θα πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί το ύψος τους. Θα το κάνει η ΡΑΕ, με βάση τις κυβερνητικές ανακοινώσεις. Ωστόσο είναι ήδη ορατό, από τη συζήτηση στη Βουλή, ότι οι υπολογισμοί και το τελικό αποτέλεσμα προσδιορισμού των υπερκερδών θα προκαλέσουν νέο γύρο πολιτικής αντιπαράθεσης.

Όσοι τάσσονται υπέρ του πλαφόν στις τιμές, θεωρούν ότι αυτό πρέπει να επιβληθεί στις τιμές παραγωγού ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή στο στάδιο της χονδρικής πώλησης και όχι στις τελικές τιμές που πληρώνει ο καταναλωτής. Σε διαφορετική περίπτωση, όπως λένε, υπάρχει ο κίνδυνος το βάρος να επωμιστούν μονόπλευρα οι εταιρείες διανομής, να υποστούν μεγάλες ζημιές, και να απειληθεί η βιωσιμότητά τους, ενώ η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στη διαμόρφωση της τιμής χονδρικής. Η τελευταία διαμορφώνεται κάθε μέρα με βάση τις προβλεπόμενες εγχώριες ανάγκες κατανάλωσης τις οποίες καλούνται να καλύψουν οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας.

Πρόκειται για μια αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται εκτός από τη ΔΕΗ (που διαθέτει και μονάδες λιγνίτη, υδροηλεκτρικά κλπ) ιδιώτες με εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από φυσικό αέριο. Αν εξαιρεθούν οι ΑΠΕ που λαμβάνουν προκαθορισμένη τιμή, οι υπόλοιποι παραγωγοί αποζημιώνονται από την οριακή τιμή του συστήματος που βασίζεται στο ευρωπαϊκό μοντέλο (Target). Δηλαδή από την υψηλότερη τιμή που θα προσφερθεί για την τελευταία ποσότητα ρεύματος με την οποία καλύπτονται οι ημερήσιες ανάγκες της χώρας σε ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτή είναι η τιμή την οποία πληρώνονται όλοι οι παραγωγοί, ακόμη και αυτοί που κάνουν προσφορές σε χαμηλότερη τιμή.

Πρόκειται για ένα σύστημα που σε περιόδους κρίσης οδηγεί σε ακραία άνοδο της χονδρικής τιμής, έτσι εξηγούνται τα υπερκέρδη των παραγωγών.  Σε αυτό το στάδιο προτείνεται να επιβληθεί το πλαφόν ώστε να μην μπορεί να ανέβει πάνω από ένα σημείο η τιμή χονδρικής. Έτσι, θα απορροφηθεί ένα μέρος του αυξημένου κόστους των διεθνών χρηματιστηριακών τιμών του φυσικού αερίου που έχει εκτοξευτεί εξαιτίας της εκτεταμένης κερδοσκοπίας την οποία τροφοδοτούν τα σενάρια για τη διάρκεια και τις επιπτώσεις του πολέμου.

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αυτό θα αποτελέσει κίνητρο για τους εγχώριους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας να προμηθεύονται φυσικό αέριο για τα εργοστάσιά τους, συνάπτοντας μακροχρόνια συμβόλαια με φθηνότερες τιμές από προμηθευτές στην διεθνή αγορά. Σήμερα αγοράζουν φυσικό αέριο με βάση τις  χρηματιστηριακές τιμές (spot) σχεδόν εξ ολοκλήρου για τις ποσότητες που προμηθεύονται. Τιμές, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλες μεταβολές σε περιόδους κρίσης, όπως η σημερινή. Η έλλειψη μακροχρόνιων συμβολαίων προμήθειας φυσικού αερίου είναι μια πολύ βασική παράμετρος για την εκτίναξη των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου που χτυπούν τα εισοδήματα των νοικοκυριών και έχουν σφίξει τη «θηλιά» σε χιλιάδες επιχειρήσεις στη χώρα μας.