«Νεαρέ, δεν υπάρχει τίποτα. Ψάξε! Ψάξε παντού». Ηταν το 1956, ακριβώς εξήντα χρόνια πριν, όταν ο απόφοιτος της τότε Ανώτατης Γεωπονικής Σχολής άκουσε αυτή την προτροπή από τον ιστορικό διευθυντή του Εθνικού Κήπου Ηρακλή Παπαθεοδώρου. Και άρχισε να ψάχνει. Αοκνα, εντατικά, εξαντλητικά, σε αρχεία, βιβλιοθήκες, ξεχασμένους φακέλους. Και συγκέντρωσε όλο τον πλούτο όχι μόνο για την ιστορία του Εθνικού Κήπου, για κάθε βήμα της δημιουργίας του, τη χλωρίδα, την πανίδα, αλλά και για τον ρόλο που έπαιξε στον αστικό ιστό της πόλης.

Τώρα, εξήντα χρόνια μετά την αρχή της έρευνας και δέκα χρόνια μετά την ημέρα που ο τότε πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Κήπου Γιάννης Σ. Κωστόπουλος έσκυψε δίπλα του κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης του Δ.Σ. της εταιρείας και του ψιθύρισε «θα αφήσεις να πάρει ο άνεμος όλη αυτή τη γνώση που έχεις; Πρέπει να τα εκδόσεις σε ένα βιβλίο», ο 94 ετών Νικόλαος Ταμβάκης παραδίδει έναν τόμο με όλη αυτή τα γνώση.

Μέσα σε 442 σελίδες με πλήθος σχεδίων, φωτογραφιών, ντοκουμέντων, μεταφέρει όλη τη γνώση που απέκτησε για το ιστορικό μνημείο που είναι ο Εθνικός Κήπος. Το λεύκωμα «Εθνικός Κήπος/ Ενας τόπος με μακρά κηποτεχνική ιστορία», σε επιστημονική συνεργασία και επιμέλεια της Ελισσάβετ Μπαργιάννη, παρουσιάστηκε στην κατάμεστη αίθουσα της Παλιάς Βουλής το βράδυ της Τρίτης 30 Μαΐου. Παρόντες ήταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο δήμαρχος Αθηναίων, ο υπουργός Πολιτισμού κ.α. για να τιμήσουν τον Νικόλαο Ταμβάκη που επί τριάντα χρόνια εργάστηκε στον Εθνικό Κήπο, τα περισσότερα εξ΄ αυτών ως διευθυντής.

Ετσι, σε αυτή τη συγκυρία, που οι πολίτες νιώθουν οργισμένοι για το κλείσιμο του κήπου κάθε τόσο για το φόβο των διαδηλώσεων –οργή που πλημμυρίζει τα social media-, που οι διαμαρτυρίες πληθαίνουν για την εγκατάλειψή του λόγω της οικονομικής κρίσης (λίγοι οι κηπουροί και οι άνδρες ασφαλείας) το βιβλίο αυτό έρχεται να αφυπνίσει. Και να επενδύσει στο μέλλον, να ενεργοποιήσει τις συνειδήσεων των πολιτών. «Αν θέλουμε κοινωνική δικαιοσύνη, οικολογική ακεραιότητα και οικονομική ανάπτυξη, είναι θεμελιώδες να εντοπίσουμε, καταγράψουμε, ερευνήσουμε την ιστορία των τοπίων μας, των κήπων και πάρκων μας» τόνισε στην ομιλία της η Ανα Λουένγκο, διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής Τοπίων.

Το βιβλίο «Εθνικός Κήπος/ Ενας τόπος με μακρά κηποτεχνική ιστορία», είναι μια πραγματική αποκάλυψη. Οι αρχαιότητες, τα μοναδικά αιωνόβια δέντρα (οι αγέρωχες Ουασινκτώνιες να ξεχωρίζουν ανάμεσά τους, όπως και οι νεραντζιές και οι πορτοκαλιές που λάτρευε η βασίλισσα Αμαλία), τα ελικοειδή δρομάκια, η πανίδα, η ιστορία ξεδιπλώνονται μέσα στις σελίδες του. Διαπιστώνει κανείς πως μετά από 400 χρόνια τουρκοκρατίας, με προσωπική φροντίδα της βασίλισσας Αμαλίας, η Αθήνα απόκτησε τον μοναδικής αξίας και πλούτου βοτανικό της κήπο που της προσέδωσε το πρόσωπο και τα χαρακτηριστικά μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας.

«Ο κύριος Ταµβάκης παραθέτει όχι µόνο µε γνώση (ήταν αυτός που έβαλε πρώτος τις πινακίδες µε τις επιστηµονικές ονοµασίες στα δέντρα του Κήπου), αλλά και µε κάποιαν έµφαση» σημειώνει η Μαρία Καραβία, δημοσιογράφος και μέλος της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Κήπου που μίλησε στην εκδήλωση. «Σαν να θέλει να υπενθυµίσει πως κάθε δέντρο και φυτό που προσπερνάµε έχει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, την ξεχωριστή σηµασία του κι έχει µελετηθεί από ειδικούς επιστήµονες. Nerium oleander, Duranta plumeri, Nymphea alba, Phoenix dactylifera και Toulipa Amaliae, µια ποικιλία τουλίπας που δηµιούργησε ο παλαιός βοτανολόγος Θεόδωρος Ορφανίδης, γείτονας των Ανακτόρων και, κατά καιρούς σύµβουλος της βασίλισσας στη δηµιουργία του κήπου και της έδωσε το όνοµά της».

Η επιμονή του Νικόλαου Tαμβάκη τον οδήγησε στην ανακάλυψη της ιστορίας του κήπου ακόμα και με κίνδυνο της ζωή του. Μαζί με έναν αρμένιο πηγαδά έκανε κατάβαση στο Πεισιστράτειο Υδραγωγείο, γνωστό σήμερα ως υδραγωγείο του Αγίου Θωμά, την ύπαρξη του οποίου πολλοί αρχαιολόγοι αμφισβητούσαν. Oταν ο πηγαδάς τράβηξε κάτι που έμοιαζε με συστάδα καλωδίων με φόβο μήπως είναι καλώδια κατοχικής βόμβας, συνειδητοποίησαν πως επρόκειτο για ρίζες αιωνόβιων δέντρων και ο κ. Ταμβάκης επιβεβαίωσε πως βρισκόταν σε ένα αριστοτεχνικά λαξευµένο από την αρχαιότητα υδραγωγείο. Είχε μάλιστα πρόβλεψη ακόµα και µικρού µονοπατιού γι’ αυτούς που επιχειρούν την επίσκεψή του.

Η κυρία Καραβία θυμάται πως δεν δίστασε ο Νικόλαος Ταμβάκης να εµπλακεί σε βίαιες ενέργειες για να υπερασπιστεί την ακεραιότητά του κήπου. Πρωτοστάτησε, για παράδειγμα, στο ξήλωµα των σκηνικών του θεάτρου Μπουρνέλη που έδινε εκεί παραστάσεις, µε τον θεατρώνη να κόβει δέντρα για να χωρέσουν καθίσµατα και περισσότεροι θεατές.

Η παρουσίαση του βιβλίου συμπίπτει με την κινητικότητα της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Κήπου με στόχο την εκπόνηση μελέτης συντήρησης και αξιοποίησης του κήπου, που θα πραγματοποιηθεί από γερμανούς ειδικούς, με την υποστήριξη χορηγών και από το εξωτερικό. Την ανακοίνωση έκανε ο πρόεδρος της εταιρείας Μιχάλης Μαΐλλης, με τον δήμαρχο Αθηναίων να δηλώνει πως οδηγός για την αξιοποίηση του κήπου θα είναι η μελέτη διαχείρισης που διαθέτει ήδη ο δήμος. Ο κ. Μαΐλλης ανέφερε μάλιστα πως έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για να υλοποιήσει μέρος του προγράμματος της στον κήπο η Documenta (η κορυφαία εικαστική οργάνωση της Ευρώπης που για πρώτη φορά στην ιστορία της το 2017 δεν θα παρουσιαστεί μόνο το Κάσελ της Γερμανίας αλλά και στην Αθήνα) και την προσεχή εβδομάδα θα γίνει σχετική συνάντηση εκπροσώπων της, καθώς και εκπροσώπων του Ιδρύματος Schwarz με τον δήμαρχο Αθηναίων.

Μέσα σε αυτή τη συνθήκη κυκλοφορεί το βιβλίο, με τον Γιάννη Σ. Κωστόπουλο να σημειώνει στην εισαγωγή « Ο Νικόλαος Ταμβάκης υπήρξε αστείρευτη πηγή πληροφοριών και δεν έπαψε να μας εντυπωσιάζει. Σαν σύγχρονος ραψωδός, αφηγούνταν τον Εθνικό Κήπο με τη φρεσκάδα και τον ενθουσιασμό μικρού παιδιού». Καιρός να θυμηθούμε αυτή την αφήγηση και να αποφασίσουμε ποια θέλουμε να είναι η νέα αφήγηση του Εθνικού Κήπου, της μεγάλης φλέβας οξυγόνου και ανάτασης της πόλης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News