Tα αγαπημένα μου σαχλά Τik Tok βίντεο στο hashtag  #travelfromhome (119,4 εκατ. προβολές μέχρι τώρα) είναι αυτά με τον διάδρομο τρεξίματος. Διάφοροι, «καθηλωμένοι» στο σπίτι τους ταξιδιώτες ανεβαίνουν πάνω με διαβατήριο και βαλίτσα,  προσποιούμενοι ότι πρόκειται για διάδρομο του Xίθροου, του Ντάξινγκ ή του Τζέι Εφ Κέι (JFK). Ακολούθως, ο διάδρομος μετατρέπεται σε ιμάντα παραλαβής αποσκευών. Ετεροι ψευτοταξιδιώτες κατασκευάζουν το δικό τους παράθυρο αεροπλάνου (πιο συχνά με την πόρτα του πλυντηρίου των ρούχων ή το λευκό πλαστικό καπάκι της τουαλέτας).

Τα στερητικά συμπτώματα από το κόψιμο μαχαίρι του air travel είναι πλέον έντονα ανά τον πλανήτη. Και ενώ είχαμε και εν Ελλάδι κάπως αναθαρρήσει (όλο και πιο συχνές οι αισιόδοξες αφηγήσεις γνωστών ή φίλων  που «τόλμησαν» μέσα στο καλοκαίρι να κάνουν τουλάχιστον ένα ασφαλές αεροπορικό ταξίδι), πάλι βρισκόμαστε εκατομμύρια μίλια… πίσω. Ξανά μόνο ουσιώδεις πτήσεις (essential travel), κομμένη και πάλι εκείνη η παντελώς μη ουσιώδης αδημονία για τους αιθέρες.

Η αλήθεια είναι ότι η σχέση του αεροπορικού ταξιδιού με την πανδημία πέρασε από σαράντα κύματα. Στην αρχή, η αναπόφευκτη δαιμονοποίησή του. Το αεροπλάνα ήταν για τον μέσο κάτοικο του πλανήτη του 2020 κάτι σαν το αγαπημένο επωαστήριο τoυ SARS CoV-2, το πιο δημοφιλές στέκι των απανταχού superspreaders, μια τζούρα αεροπλανικού αέρα και βρισκόσουν κατευθείαν στη ΜΕΘ.

Το πρόβλημα βρισκόταν στην ίδια τη φύση… του κλάδου. Οπως έγραφε στα τέλη Σεπτεμβρίου ο Σάμαντς Σαμπραμένιαν στο εκτενές ρεπορτάζ του στον Guardian: «Kανένας άλλος επιχειρηματικός κλάδος δεν στηρίζεται στην τοποθέτησή σου για ώρες ολόκληρες δίπλα σε αγνώστους σε απόσταση “γόνατο-μηρός”, την ίδια στιγμή που μεταφέρει δυνητικά μολυσμένους ανθρώπους από τη μία ήπειρο στην άλλη».

Στη συνέχεια και μετά το πρώτο lockdown, όταν ο παγκόσμιος τουρισμός άρχισε να ξεμυτίζει εκ νέου από το λαγούμι του, το αεροπλάνο όχι απλώς αποδαιμονοποιήθηκε, αλλά αναδείχθηκε σε ένα λίαν ασφαλές ελεγχόμενο περιβάλλον (μελέτες μιλούν για τα υψηλών προδιαγραφών φίλτρα και τον αέρα που ανακυκλώνεται συνεχώς μέσα στο αεροσκάφος). Εφτασε μάλιστα στο σημείο να αποτελεί συχνά και αντικείμενο φθόνου από άλλου τύπου μπίζνες. Ενδεικτικό το σκίτσο που ανέβασαν στη σελίδα τους στo Facebook οι βρετανοί Tiger Lillies με ένα «theaterplane» ήτοι «θεατροαεροπλάνο» (δηλ. ένα αεροσκάφος μετασκευασμένο σε θέατρο). H ύστατη λύση για τις χειμαζόμενες επί CΟVID παραστατικές τέχνες.

Η πανδημία κόμισε και εδώ τα ήθη της. Οι αιθέρες έμαθαν και αυτοί τα αντισηπτικά, τις «hygiene attendants» (πρωτοβουλία της Aegean), τις απολυμάνσεις από ειδικούς με στολές αστροναύτη, τη σάρωση με τις θερμικές κάμερες, την κατάργηση των περιοδικών πτήσης. Και βέβαια, την απαισιότατη φόρμα PLF (Passenger Locator Forms) και τις μικρές ιστορίες ταλαιπωρίας γύρω από αυτήν, διότι ενίοτε, αν δεν την έχεις εγκαίρως συμπληρωμένη, δεν σε αφήνουν να φύγεις.

Μπόλικες φυσικά και οι ιστορίες τρόμου με προγραμματισμένες πτήσεις που μετατίθενται από ώρα σε ώρα (μέχρι να γεμίσει κάπως το αεροπλάνο!). Ελληνίδα π.χ. αποφασίζει για ιατρικούς λόγους να πετάξει για Ζυρίχη το πρωί με μία εταιρεία και να γυρίσει το ίδιο βράδυ με μια άλλη. Η μία εταιρεία αλλάζει επανειλημμένα την ώρα της πτήσης, οπότε χάνεται και η βραδινή πτήση, με αποτέλεσμα η κυρία να ξεμείνει τρεις μέρες στην Ελβετία. Οι λόγοι για το αλαλούμ μπόλικοι: τα μέτρα και οι καραντίνες που αλλάζουν σε κάθε χώρα από μέρα σε μέρα, το ρεκόρ στο no-show των επιβατών (ο επιβάτης που έχει κλείσει θέση να πάει να δει τη θεία του και αλλάζει γνώμη τελευταία στιγμή) κ.ο.κ.

Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν ήδη σκαρφιστεί διάφορα προκειμένου να κρατήσουν ζωηρό το ενδιαφέρον των «αεροτζάνκηδων». Οι «flights to nowhere» ή «no destination flights» έχουν μια κάποια πλάκα (παρά τις ελαφρώς μακάβριες συνδηλώσεις τους). Αναφέρω ενδεικτικά τον επτάωρο εναέριο γύρο της Αυστραλίας από την Qantas (για να δεις από ψηλά τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Υφαλο) με τα εισιτήρια να «φεύγουν» μέσα σε δέκα λεπτά. Στην ίδια λογική του faux αεροπορικού ταξιδιού και η 85λεπτη «Dine and Fly» ξενάγηση της Royal Brunei. Ηδη, οι «άχρηστες» αυτές «joy flights» έχουν επισύρει την μήνιν περιβαλλοντικών ακτιβιστών.

Και φυσικά, οι πτήσεις χωρίς καν απογείωση (ίσα ίσα για να μυρίσεις λίγο αεροπλάνο) στο αεροδρόμιο Ταϊπέι Σουνγκ Σαν της Ταϊβάν από τις China Airlines και την Εva Air. H τελευταία προσέφερε μάλιστα δύο έξτρα παροχές: ένα A330 βαμμένο με Hello Kitty χαρακτήρες και γεύμα ενορχηστρωμένο από τον σεφ Νακαμούρα των τριών αστεριών Μισελέν.

Δεν είναι φυσικά μόνο τα οικονομικά και οι επιβάτες που έχουν πληγεί. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι (πιλότοι, πλήρωμα καμπίνας, ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας κ.ο.κ.) στις αερομεταφορές βιώνουν εξωτικές αναταράξεις. Πέρα δε από τα προφανή (επαγγελματική αβεβαιότητα, δεδομένου ότι η COVID καταβρόχθισε έσοδα μισού τρις δολαρίων), είναι πολλά ακόμη. Ο φόρτος εργασίας π.χ. για το μασκοφορεμένο πλήρωμα καμπίνας που πρέπει τώρα να μοιράζει τις φόρμες και το γεύμα μέσα στη χαρτοσακούλα, να γνωρίζει τις αλλοπρόσαλλες δικαδικασίες σε κάθε χώρα (στη μία χώρα αποβιβάζονται ένας ένας, στη γειτονική δύο δύο) και να εκτελεί αναγκαστικά χρέη «μπάτσου» του αέρα: «Θα φορέσετε, κύριε, τη μάσκα σας ή θα πρέπει να φωνάξω τον πιλότο;».

Στους πιλότους, η ίδια η χρόνια αποχή από το πιλοτήριο (άλλο ένας μήνας και άλλο ένας χρόνος) μπορεί να έχει ανεπιθύμητες παρενέργειες όπως έλλειψη συστηματικής «προπόνησης» σε εργαλεία, διαδικασίες και κρίσιμες  αποφάσεις, κάτι που θα μπορούσε μελλοντικά να οδηγήσει σε μια απευχόμενη skill degradation (έκπτωση ικανοτήτων). Μαζί φυσικά με την επαγγελματική ανασφάλεια (θα υπάρχει η αεροπορική εταιρεία για την οποία εργάζομαι σε λίγους μήνες;), τις νέες συνθήκες (ουρανός χωρίς traffic!) και την ανηλεή αλλαγή προγράμματος (μαθαίνεις ότι δεν θα πετάξεις αύριο, μόλις το προηγούμενο βράδυ ή ακόμα και το ίδιο πρωί) κ.ο.κ.

Ηδη μεγάλες αεροπορικές τοποθετούν στις πτήσεις τους ειδικούς «παρατηρητές», προκειμένου να σφυγμομετρήσουν την κατάσταση μέσα στο cockpit, την ανθεκτικότητα του πιλότου (resilience) και την ικανότητά του να ανταποκριθεί σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, με καμία άλλη εποχή δεν μπορεί να συγκριθεί αυτή η κρίση μεγατόνων στις αερομεταφορές. Ακόμη και  την 11η Σεπτεμβρίου έγινε μια μίνι παύση πτήσεων. Το Ιντερνετ βρίθει βίντεο μελών του πληρώματος που διακωμωδούν το βάσανο της αποχής.  Ενδεικτικό το viral βίντεο αεροσυνοδού της καναδικής Westjet που κάνει ότι δουλεύει από το σπίτι (αγαπημένο μου σημείο, εκεί που μπουκώνεται με σοκολατένιες μπάρες πίσω από μία λευκή κουρτίνα).

«Eίναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι πρότινος δύο ήταν οι μεγάλες προκλήσεις των διεθνών αερομεταφορών» μου λέει η αεροπορική ψυχολόγος Λουκία Λουκοπούλου, η οποία εργάζεται σήμερα στην ασφάλεια πτήσεων των Swiss Airlines. «Η πρώτη ήταν η  έλλειψη πιλότων. Με τη ζήτηση και των αριθμό των πτήσεων να αυξάνονται ραγδαία κάθε χρόνο, οι προβλέψεις για τη μελλοντική επάρκεια των πιλότων είχαν φτάσει να είναι πολύ δυσοίωνες». «Η δεύτερη είναι το burnout, δηλ. η εργασιακή κόπωση από την οποία έπασχαν πολλοί πιλότοι» συνεχίζει. «Και από τη μια μέρα στην άλλη, βρεθήκαμε σήμερα να αντιμετωπίζουμε το ενδεχόμενο πλεόνασμα πιλότων και το “boreout” (εκ του boring=βαρετός), ένας είδος εργασιακής “ανίας” λόγω αποδεκατισμού του αριθμού των πτήσεων».

To μέλλον; Ομιχλώδες. Iσως η πανδημία να μας κάνει, αν μη τι άλλο, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το αεροπορικό ταξίδι. Να πάψουμε π.χ. να είμαστε τόσο αλαζόνες, η Ρώμη είχε γίνει (τουλάχιστον για κάποιους)… Καλαμάτα. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα πάψουμε να ονειρεύομαστε την εποχή που θα ταξιδέψουμε ξανά, έστω με διαφορετικό «πρωτόκολλο». Αλλωστε, όπως έγραφε προσφάτως ο Σαμ Νάιτ στον New Yorker, παρακολουθώντας ζηλόφθονα ένα κοπάδι πετροχελίδονα στον ουρανό της Κορνουάλης: «Μια από τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας είναι αυτή η ισχυρή επιθυμία να είσαι κάπου αλλού». Να συμπληρώσω, όχι μόνο στον χώρο, αλλά και στον χρόνο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News