Οι πρόσφατες επιθέσεις στο κέντρο του Λονδίνου δεν ήταν ούτε οι πιο θεαματικές ούτε οι πιο θανατηφόρες. Αποτελούν όμως, κατά την άποψη μου, κομβικό σημείο στην αφύπνιση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και κοινωνιών και στην κατανόηση της έκτασης και της διάρκειας της τρομοκρατικής πρόκλησης που θα σημαδέψει τα επόμενα, πολλά χρόνια. Οποιαδήποτε αυταπάτη ότι τα μέτρα ασφαλείας που έχουν ήδη ληφθεί θα απέτρεπαν νέες επιθέσεις, κατέρρευσε. Οπως κατέρρευσε και η ελπίδα ότι η έξαρση των επιθέσεων στην καρδιά της Ευρώπης είναι κάτι το πρόσκαιρο.

Ελάχιστοι ίσως θυμούνται ότι πριν από έξι χρόνια, την 1η Μαΐου 2011, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα σε έκτακτη συνέντευξη Tύπου (εδώ) ανακοίνωνε θριαμβευτικά ότι οι αμερικανικές ειδικές δυνάμεις είχαν σκοτώσει τον Οσάμα μπιν Λάντεν, ηγέτη της Αλ Κάιντα και βασικό οργανωτή των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2011. Πολλοί τότε πίστεψαν ότι η εποχή της τζιχαντιστικής βίας έφτανε στο τέλος της. Πριν από την δολοφονία του Μπιν Λάντεν είχαν ήδη εξοντωθεί 20 από τους στενότερους συνεργάτες του, σε επιθέσεις με drones. Ο αμερικανός υπουργός Άμυνας μιλούσε για «στρατηγική ήττα» της Αλ Κάιντα και αρκετές δεξαμενές σκέψης θεωρούσαν ότι ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία έχει τελειώσει.

Μια ημέρα μετά την θριαμβευτική ανακοίνωση της εξόντωσης του Μπιν Λάντεν, ένας γερμανός αναλυτής, καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου και διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου για τη Μελέτη της Ριζοσπαστικοποίησης (International Center for the Study of Radicalisation – ICSR) μιλούσε σε αξιωματούχους των αρχών ασφαλείας απ’ όλη την Αμερική σε ένα συνέδριο στο Τενεσί. Ο Πέτερ Νόιμαν μάλλον απογοήτευσε το ακροατήριό του με την εκτίμησή του ότι ο θάνατος του Μπιν Λάντεν έχει συμβολική κυρίως σημασία και δεν θα οδηγήσει σε αποδυνάμωση του τζιχαντιστικού κινήματος. Σήμερα γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι η πρόβλεψη του γερμανού καθηγητή ήταν ορθή. Γνωρίζουμε επίσης ότι πολλά από τα συμπεράσματα της ανάλυσής του για τον τζιχαντισμό έχουν επιβεβαιωθεί και κυρίως η πρόβλεψη του Νόιμαν ότι το μέτωπο της σύγκρουσης θα μεταφερθεί από την Μέση Ανατολή στην καρδιά της Ευρώπης, με την αφύπνιση των μοναχικών λύκων.

Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Πέτερ Νόιμαν, είτε υπό μορφή πρόβλεψης είτε υπό μορφή ερμηνείας των φαινομένων είναι συγκλονιστικά και επιβεβαιώνονται προϊόντος του χρόνου. Για το λόγο αυτό αποφάσισα να το συμπεριλάβω στη σειρά των εκδόσεων ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ που στοχεύουν στην ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού για τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας.

Η ψύχραιμη και τεκμηριωμένη ανάλυση στο βιβλίο «Οι νέοι τζιχαντιστές» έρχεται σε αντίθεση με πολλές από τις πρωτόγονες «αναλύσεις» που ακούμε και διαβάζουμε συχνά. Αναλύσεις απλοϊκές ή αναλύσεις βασισμένες στην πατροπαράδοτη συνωμοσιολογία. Μία ευρέως διαδεδομένη εξήγηση για την άνοδο του τζιχαντισμού είναι ότι πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση στις αδικίες και τα λάθη της δυτικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Είναι μια θεωρία ιδιαίτερα διαδεδομένη στη χώρα μας, όπου ο,τιδήποτε υπονομεύει την Ευρώπη και τη Δύση αποκτά πρόθυμους υποστηρικτές από τις τάξεις της εθνολαϊκιστικής αριστεράς και ακροδεξιάς. Όχι πως η Ευρώπη και γενικότερα η Δύση δεν έχουν κάνει τραγικά, εγκληματικά λάθη στον τρόπο αντιμετώπισης του μεσανατολικού προβλήματος και στις σχέσεις με τις χώρες της περιοχές. Τα λάθη όμως αυτά δεν αρκούν για να εξηγήσουν την άνοδο του ριζοσπαστικού Ισλάμ και της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας. Υπάρχουν άλλες βαθύτερες διεργασίες εντός του Ισλάμ, που τις εξηγεί ο Νόιμαν και που οδήγησαν στη σημερινή έξαρση της βίας.

Σήμερα υπάρχουν περισσότερες  τζιχαντιστικές οργανώσεις από ποτέ. Ο αριθμός των ενεργών τζιχαντιστών έχει μεταξύ 2011 και 2017 πολλαπλασιαστεί. Η Ευρώπη βρίσκεται στην αρχή ενός νέου κύματος τρομοκρατίας που θα μας απασχολήσει τουλάχιστον για μια ακόμα γενιά και θα κοστίσει τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους στην Ευρώπη. Οι χώρες της λεγόμενης αραβικής άνοιξης όχι μόνο δεν έφεραν την νέα εποχή δημοκρατίας και ελευθερίας που υπόσχονταν αλλά αντιθέτως χιλιάδες νέοι από τις χώρες αυτές πύκνωσαν τις τάξεις των τζιχαντιστών. Το γεγονός ότι απλοί υποστηρικτές, μη ενταγμένοι στην ιεραρχία κάποιας οργάνωσης κινητοποιούνται και προβαίνουν σε μεμονωμένες τρομοκρατικές πράξεις είναι ένα νέο φαινόμενο ανησυχητικό που καθιστά ακόμα πιο δύσκολο το έργο των Αρχών ασφαλείας.

Δεν υπάρχει μαγική λύση και κανείς δεν μπορεί να υποσχεθεί ότι η τρομοκρατία θα εξαλειφθεί σύντομα. Οι ορατές δυσκολίες στην αντιμετώπιση των τζιχαντιστών δεν πρέπει να οδηγήσουν σε ηττοπάθεια και παραίτηση. Εξάλλου δεν είναι η πρώτη φορά που οι σύγχρονες κοινωνίες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της τρομοκρατίας. Είναι όμως η πρώτη φορά όπου ο αριθμός αυτών που είναι έτοιμοι να καταφύγουν στη βία είναι τόσο μεγάλος. Γι’ αυτό απαιτείται μια νέα πιο ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης. Είναι εξαιρετικά θετικό ότι υπάρχει μια ισχυρή διεθνής συμμαχία εναντίον της τρομοκρατίας που περιλαμβάνει όχι μόνο τις χώρες της Δύσης αλλά και τη Ρωσία και την Κίνα.

Στην προσπάθεια εξάλειψης της τρομοκρατίας ελλοχεύει ένας  σημαντικός κίνδυνος: να πολωθούν οι κοινωνίες μας και κατά συνέπεια να δυσκολέψει η συμβίωση ανθρώπων διαφορετικής πίστης ή προέλευσης. Αυτός είναι ίσως και ο στρατηγικός στόχος των τζιχαντιστικών οργανώσεων, με κυριότερο το Ισλαμικό Κράτος. Ξέρουν ότι δεν μπορούν να καταλάβουν με στρατιωτικά μέσα ευρωπαϊκά εδάφη. Προσδοκούν όμως στη δημιουργία συνθηκών εμφυλίου πολέμου γεγονός που θα τους καθιστούσε εκ των πραγμάτων ηγέτες όλων των μουσουλμάνων, ακόμα και των μετριοπαθών. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι σε συνθήκες εμφυλίου θρησκευτικού πολέμου στην Ευρώπη οι μουσουλμανικές χώρες θα ήταν ευκολότερη λεία για τους τζιχαντιστές που ονειρεύονται την εγκαθίδρυση ενός χαλιφάτου και την εφαρμογή της σάρια σε χώρες με μουσουλμανικό κατά πλειοψηφία πληθυσμό.

---

* Ο Δημήτρης Κούρκουλας ήταν υφυπουργός Εξωτερικών υπεύθυνος για ευρωπαϊκές υποθέσεις, την περίοδο Ιούνιος 2012 – Ιανουάριος 2015. Υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διετέλεσε Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης στον Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το 2016 ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News