Όχι, οι Παριζιάνοι δεν είναι «εμετικοί», όπως δήλωσε προσφάτως ο αξιολύπητος Ανρί Γκουαϊνό επειδή έχασε την έδρα του στην Εθνοσυνέλευση.  Η αποχή, για την οποία μας λένε εδώ και τριάντα χρόνια ότι ευνοεί το Εθνικό Μέτωπο, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξηγηθεί η προέλαση του La République en Marche!, του νέου πολιτικού κόμματος του Εμανουέλ Μακρόν. Και όχι, ο Μακρόν δεν έγινε δικτάτορας στα 39 του χρόνια, όπως δεν είχε γίνει και ο Σαρλ ντε Γκολ στα 67 του.

Με λίγα λόγια, δεν έχει ειπωθεί σχεδόν τίποτε τις τελευταίες ημέρες που να εξηγεί τον διαφαινόμενο θρίαμβο που ξεκίνησε την περασμένη Κυριακή, με τον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών. Και η βαβούρα των νέων ακούγεται μάλλον σαν λευκός θόρυβος στα αυτιά εκείνων που, εδώ και χρόνια, προτιμούν να μην ακούν τίποτε.

Τι συνέβη λοιπόν; Πώς κατάφερε ο Μακρόν, ένας πολιτικός πρωτάρης ο οποίος φαινόταν καταδικασμένος να προεδρεύει με χίλιους και έναν ασταθείς συνασπισμούς, να πετύχει ένα τέτοιο κατόρθωμα και να κατακτήσει τις 400 από τις 577 έδρες της Εθνοσυνέλευσης κάτω από τη σημαία ενός πράγματος που έως και πριν από λίγους μήνες ήταν δυνητικά ένα μονοπρόσωπο κόμμα;

Ασφαλώς υπάρχει δεξιοτεχνία, το χάρισμα που, όπως σημειώνει η Χάνα Αρεντ στο σχόλιό της για τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, μοιράζονται οι καλλιτέχνες και πολιτικοί. Επειτα, ήταν η μετριότητα των λαϊκιστών (της Μαρίν Λεπέν στα δεξιά και του Ζαν Λυκ Μελανσόν στα αριστερά) που έπεσαν θύματα του ίδιου τους του συνθήματος – «Η Γαλλία πρώτα».

Ο κύριος παράγοντας όμως πίσω από την επιτυχία του Μακρόν είναι, κατά τη γνώμη μου, ο δομικός μετασχηματισμός που περιέγραψα πριν από μια δεκαετία στο «Η Αριστερά σε σκοτεινούς καιρούς». Αυτός ο μετασχηματισμός έφτασε τώρα στο απόγειό του.

Όλα ξεκίνησαν με τη Γαλλική Επανάσταση. Για να το θέσω καλύτερα, όλα ξεκίνησαν με τη γαλλική επινόηση της έννοιας της «επανάστασης», η οποία πολύ γρήγορα ανυψώθηκε στην κορυφή της πολιτικής μας σκέψης σαν ένα σταθερό αστέρι με τα υπόλοιπα αστέρια να παίρνουν θέση γύρω του. Εκείνα που έκλιναν προς την επαναστατική προοπτική συγκεντρώθηκαν στην αριστερή πλευρά. Στη δεξιά μαζεύτηκαν εκείνα που έβλεπαν την επανάσταση ως μόνιμη απειλή και εργάστηκαν για να την καταστείλουν.

Αλλά τότε, στο μικρό χρονικό διάστημα ανάμεσα στην κινεζική επανάσταση του 1949 και τον καμποτζιανό εφιάλτη του 1975-79, ανακαλύψαμε κάτι: ότι όσο πιο ριζική ήταν η επανάσταση τόσο πιο αιματηρή και βάρβαρη γινόταν. Η επανάσταση είχε γίνει πλέον ξεκάθαρη, δεν ήταν δύσκολη ή απατηλή ή αδύνατη. Ήταν φανερά αποκρουστική. Το σταθερό αστέρι γινόταν όσο μεγάλωνε όλο και πιο σκοτεινό μέχρι που έγινε μια μαύρη τρύπα η οποία κατάπιε το ίδιο της το φως αλλά και εκείνο των μικρότερων αστεριών. Κάποια στιγμή, θα κατάπινε και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα.

Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε τώρα. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο διαχωρισμός Αριστερά – Δεξιά θόλωσε στη Γαλλία. Συνέβη πάνω κάτω και στο Βαλμί και την εποχή της υπόθεσης Ντρέιφους και κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Βισί κι έπειτα την εποχή της αποικιοκρατίας.

Αλλά ήταν στα δολοφονικά πεδία της μακρινής Καμπότζης πριν από 40 χρόνια που ο λόγος και η φήμη της επανάστασης έγιναν κομμάτια και εξουδετερώθηκαν. Και ήταν αυτό το παρατεταμένο σοκ, η αργή έκρηξη και οι επιπτώσεις της, η συστηματική απαξίωση των διαχωρισμών, οι φιλονικίες και, τελικά, οι χαρακτηρισμοί που οδήγησαν τη «γαλλική εξαίρεση» στο τέλος της με τον θρίαμβο του Μακρόν.

Προκύπτουν, ωστόσο, χίλια ερωτήματα. Πώς θα συμπεριφερθούν οι άνθρωποι του Μακρόν στην εξουσία; Εάν μεθύσουν από τη νίκη, από ποια κατεύθυνση, πότε και από ποιανού το χέρι θα έρθει το απαραίτητο χαστούκι για να τους κάνει να συνέλθουν; Πώς, πότε και πού θα εμφανιστούν τα αντίβαρα που είναι αναγκαία για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας;

Κι ακόμη: πού κατευθύνεται η Δύση; Με ποια πυξίδα και γύρω από ποιον ορίζοντα; Το «συγχρόνως» – η ισορροπία των αντίρροπων γεγονότων και ιδεών – ήταν το βασικό επιχείρημα του Μακρόν. Αλλά για πόσο καιρό μπορεί αυτός το «συγχρόνως» να σταθεί ως πολιτική;

Εάν βρισκόμαστε πραγματικά στο τέλος της ιστορικής εποχής που ξεκίνησε το 1789, θα επιστρέψουμε στην Εποχή του Διαφωτισμού; Ή θα πάμε ακόμη πιο πίσω, στην εποχή που άρχισε να διαμορφώνεται μια νέα έννοια των φυσικών δικαιωμάτων και, επακόλουθα, του δημοκρατικού ιδεώδους; Θα ξαναγράψουμε τον Λεβιάθαν ή, πράγμα που είναι το ίδιο, την Ειρήνη της Βεστφαλίας, χωρίς αυτή τη φορά να περάσουμε από την τραγική ριζοσπαστικοποίηση της Ευρώπης και τους παγκόσμιους πολέμους;

Ο,τι και να επιφυλάσσει το μέλλον, το γεγονός είναι ένα: ο Μακρόν είδε ό,τι οι προκάτοχοί του απλώς κοίταξαν βιαστικά. Είναι το εργαλείο ή το ελατήριο ενός μακροπρόθεσμου γεγονότος που σχηματοποιείται μπροστά στα μάτια μας.

Στους δικούς του ώμους πέφτει τώρα το βάρος να αναστήσει ένα κατεστραμμένο πεδίο. Αυτός πρέπει να πείσει ότι ένας συγκεκριμένος τρόπος αντίληψης της πολιτικής δεν σημαίνει το τέλος της ίδιας της πολιτικής. Είναι ο Μακρόν που, μαζί με εκείνους που τον ψήφισαν, δεν τον ψήφισαν ή, ακόμη χειρότερα, απείχαν, πρέπει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί σε σκοτεινούς καιρούς: να φανταστεί, να επινοήσει και να ενσωματώσει την τέχνη των «βασικών» για την οποία η Αρεντ πίστευε ότι ήταν ο πυρήνας της δημόσιας δράσης.

© Copyright PROJECT SYNDICATE

---

* Ο γάλλος στοχαστής Μπερνάρ Ανρί-Λεβί είναι ένας από τους ιδρυτές του κινήματος «Nouveaux Philosophes» (Νέοι Φιλόσοφοι)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News