Στα μέσα του 19ου αιώνα οι άνθρωποι ανησυχούσαν για την κυριαρχία των μηχανών. Θα αφαιρούσαν εργατικά χέρια από τη βιομηχανία, θα δημιουργούσαν πρωτοφανές, για τα δεδομένα της εποχής, κύμα ανεργίας και θα εξωθούσαν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στην εξαθλίωση. Όλοι ξέρουμε τι έγινε.

Στην αυγή του 20ου αιώνα η ανησυχία μετατοπίστηκε στην αυτοκίνηση. Στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα το 25% του εργατικού δυναμικού των Ηνωμένων Πολιτειών είχε απασχόληση συνδεδεμένη με τη χρήση των αλόγων στις μετακινήσεις και στην παραγωγή. Τι θα έκαναν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Μάθαμε ότι κάτι βρήκαν να κάνουν.

Από τη δεκαετία του ‘70 και μετά, ο προβληματισμός μετατοπίστηκε στην είσοδο των υπολογιστών στην παραγωγή. Ειδικά στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 το θέμα είχε δημιουργήσει πολιτική ζύμωση καθώς η τεχνολογία ερχόταν για να απειλήσει την απασχόληση. Και ακούστηκαν ξανά οι ζοφερές προβλέψεις από τον 19ο αιώνα. Θα έρθουν οι υπολογιστές για να πετάξουν τους ανθρώπους σε αχρηστία. Δεν έγινε κάτι τέτοιο.

Και τώρα συζητάμε για την τεχνητή νοημοσύνη. Μία συζήτηση που σε μερικά χρόνια θα ακούγεται παρωχημένη, γραφική, αστεία. Το μέλλον περιγράφεται δυστοπικό με τις μηχανές να αναλαμβάνουν τον έλεγχο όχι μόνο της παραγωγής, αλλά και της κοινωνίας. Είναι μία ενδιαφέρουσα συζήτηση όσον αφορά το νομικό και ηθικό κομμάτι της. Αλλά στον πυρήνα της υπάρχει η ηχώ από τις φωνές εκείνων που ανησυχούσαν για την απόσυρση των αλόγων από το μεταφορικό έργο. Σε αυτό συμβάλλει και ένα εννοιολογικό πρόβλημα. Αν δεν μιλούσαμε για «τεχνητή νοημοσύνη», αλλά για αυξημένη υπολογιστική ισχύ, ενδεχομένως οι άνθρωποι να ανησυχούσαν λιγότερο. Αν δεν υπήρχε ένα τεράστιο μυθοπλαστικό υπόβαθρο με ανθρωπόμορφες μηχανές, δεν θα ακούγαμε κραυγές φόβου και ψιθύρους ανησυχίας. Σήμερα στο μυαλό του μέσου ανθρώπου έχει κατασκευαστεί ένα περιβάλλον εντός του οποίου η κυριαρχία των μηχανών θα εξοβελίσει τον ανθρώπινο παράγοντα στο περιθώριο της παραγωγής, θα τον καταστήσει ανίσχυρο, έρμαιο των αλγορίθμων και των ρομπότ που θα μιμούνται την ανθρώπινη συμπεριφορά μέχρι να αναπτύξουν τη δική τους αυτόνομη προσωπικότητα. Υπερβολές που κόβουν εισιτήρια.

Στο πλαίσιο αυτό, έγινε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση ανάμεσα στον Ευάγγελο Βενιζέλο και στον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, του ΜΙΤ, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου με θέμα «Η Ελλάδα μετά V», που διοργανώθηκε από τον Κύκλο Ιδεών, δηλαδή το think tank του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ. (Διαβάστε εδώ σχετικά)

Οι επισημάνσεις τους, σε αναλογία με τον προβληματισμό που γέννησαν τα προηγούμενα τεχνολογικά κύματα, δείχνουν ότι αυτή τη φορά το πεδίο των αλλαγών θα είναι μεγαλύτερο. Παλαιότερα δεν ετίθεντο θέματα ηθικής, αστικής και ποινικής ευθύνης για τη «συμπεριφορά» των μηχανών -ήταν όλα σαφή και προκαθορισμένα. Δεν συζητούσαμε για την οργανική συνάντηση ανθρώπου και μηχανής, ο όρος cyborg ήταν αντικείμενο επιστημονικής φαντασίας.

Ενδεχομένως εδώ να βρίσκεται το, κατά τη γνώμη μου, ψυχολογικό πρόβλημα στην παρατήρηση του νέου τοπίου. Οι αλλαγές συμβαίνουν σε αληθινό χρόνο, ξεπηδούν από παντού, δεν ελέγχονται κεντρικά. Αύριο μπορεί μία εταιρεία από την Κίνα να παρουσιάσει κάτι που να αλλάζει τα πάντα. Μη ξεχνάμε ότι μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του πλανήτη (Google, Facebook, Amazon) δεν υπήρχαν πριν από τριάντα χρόνια.

Ρώτησα, στα πλαίσια συζήτησης που ακολούθησε στο ίδιο συνέδριο, την Εύα Καϊλή, πρόεδρο της αρμόδιας Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (και με εξαιρετική αίσθηση του θέματος), αν η κρατική ή η υπερεθνική γραφειοκρατία απλώς κυνηγούν την ουρά τους, προσπαθώντας να θέσουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο. Άλλωστε αν οι κυβερνήσεις γνώριζαν πριν από τριάντα χρόνια τι θα φέρουν τα social media, θα είχαν επιβάλλει κόφτη. Παραδέχθηκε ότι οι θεσμοί τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις, ωστόσο σώζουν ό,τι μπορούν στο πεδίο των ανθρώπινων δικαιωμάτων, προσπαθώντας να θέσουν ένα ευρύ κανονιστικό πλαίσιο μπροστά στο νέο τοπίο -στην Ευρώπη. Αν κάτι εμφανιστεί στην Κίνα δεν μπορούν να κάνουν και κάτι. Αλλά ναι, υπάρχουν θέματα όμως οι εργασιακές σχέσεις όπου, πράγματι, τα κράτη μπορούν να θέσουν κανόνες ή, αν θέλετε, να καθυστερήσουν εξελίξεις. Αντίθετα η καθηγήτρια Λίλιαν Μήτρου είπε ότι, πολύ απλά, δεν μπορείς να προβλέψεις τις εξελίξεις. Μερικές φορές δεν μπορείς καν να τις περιγράψεις. «Τι θα ορίζεται ως σύστημα μη αποδεκτό; Αυτό θα το ορίζουν τεχνοκράτες και όχι νομοθέτες. Αυτό που επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, να ρυθμίσει το περιβάλλον τεχνητής νοημοσύνης, είναι φιλόδοξο και επεκτατικό. Χρειάζεται μία καθημερινότητα και μία εποπτεία δημοκρατικού ελέγχου».

Εντάξει, το συζητάμε γιατί είναι καλύτερο από να το παρατηρούμε αδρανείς. Όμως πάνω από όλα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι είναι φαινόμενο δυναμικό που εξελίσσεται. Προσπαθούμε να θέσουμε όρια σε έναν κόσμο που δεν μπορούμε να φανταστούμε. Και είναι απολύτως βέβαιο ότι σε πολλά θα πέσουμε έξω. Είμαστε το συγκαταβατικό χαμόγελο του μέλλοντος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News