Πώς θα φαντάζει το πανεπιστήμιο στο εγγύς μέλλον; Τι αλλαγές θα περιλαμβάνει η νέα ατζέντα για την Tριτοβάθμια εκπαίδευση; Ποια τα στοιχήματα που έχει να κερδίσει και ποιες πολιτικές θα οδηγήσουν στον μετασχηματισμό του και την καινοτομία; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντήσουν τα ελληνικά πανεπιστήμια στο κατώφλι του 21^ου αιώνα.

Μερικά Ιδρύματα θα επιλέξουν να παραμείνουν ίδια, αναλαμβάνοντας το ρίσκο να ξεπεραστούν, κάποια άλλα θα επιλέξουν στρατηγικά να μετασχηματιστούν υιοθετώντας την καινοτομία. Ο μετασχηματισμός αυτός θα είναι αντιληπτός τόσο στο εσωτερικό τους, καθώς οι εμπλεκόμενες ομάδες (διδακτικό προσωπικό, φοιτητές, διοικητικό προσωπικό, διοίκηση) θα κληθούν να ενστερνιστούν νέες αρχές και να υιοθετήσουν διαφορετικά οργανωσιακά μοντέλα, στοχοθεσία και πρακτικές, όσο και εκτός, καθώς νέες σχέσεις με τους εξωτερικούς φορείς θα αναδυθούν και μια νέα εικόνα προς τα έξω θα διαχυθεί. Και σίγουρα θα αφορά δομικές αλλαγές των Ιδρυμάτων.

Από την σκοπιά των φοιτητών, το ζήτημα της ανοικτής πρόσβασης στην Τριτοβάθμια καθώς και το αίτημα της ανάπτυξης δεξιοτήτων και όχι απλής μεταφοράς γνώσης, της ενίσχυσης της πρακτικής άσκησης και της κινητικότητας αποτελούν σημεία κλειδιά στα οποία θα κληθούν να τοποθετηθούν τα Ιδρύματα της Τριτοβάθμιας.

Από την σκοπιά του διδακτικού προσωπικού στοίχημα αποτελεί ο επανακαθορισμός της σχέσης ανάμεσα στη διδασκαλία, τη διαρκή ανάπτυξη δεξιοτήτων τους και την έρευνα, η διεπιστημονικότητα (με την κατάργηση των στεγανών μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων) και η υιοθέτηση νέων ευέλικτων φοιτητοκεντρικών εκπαιδευτικών μοντέλων που στοχεύουν στην καλλιέργεια της καινοτομίας και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Το διδακτικό προσωπικό θα κληθεί, από πομπός γνώσεων, να γίνει ο ακαδημαϊκός σύμβουλος που συντονίζει τη μαθησιακή διαδικασία ενισχύοντας την αυτορρύθμιση και τον αναστοχασμό κατά τη μάθηση. Σε μια τέτοια λογική θα πρέπει να βοηθηθεί να υιοθετήσει καινοτόμους και δημιουργικούς τρόπους διδασκαλίας, προκειμένου να ανταποκριθεί σε διαφορετικά εκπαιδευτικά πλαίσια διά ζώσης, εξ αποστάσεως, σύγχρονα ή ασύγχρονα.

Ο νέος ρόλος της διοίκησης των πανεπιστημίων, θα αφορά το πώς η συστηματική, στρατηγική υλοποίηση της αποστολής (mission) και του οράματος (vision) τους θα τα μετατρέψει σε πρωτοπόρους Οργανισμούς μάθησης.

Τέλος, η κοινωνία θα πρέπει να δει το Πανεπιστήμιο ως κύριο μοχλό επίλυσης των σύγχρονων και μελλοντικών προβλημάτων που την ταλανίζουν, φορέα προόδου και οικονομικής ευημερίας και να άρει όποια στεγανά την αποκόπτουν από αυτό.

Στο νέο αυτό εκπαιδευτικό τοπίο που θα διαμορφωθεί τα πανεπιστήμια θα πρέπει να ανταποκριθούν σε μια σειρά από προκλήσεις:

• Τη Διά Βίου Μάθηση, καθώς τα πανεπιστήμια θα πρωταγωνιστήσουν στην παροχή ευκαιριών μάθησης και αναστοχασμού για τους πολίτες. Αυτή η επιλογή συνεπάγεται δέσμευση των Ιδρυμάτων να προσφέρουν ευκαιρίες μάθησης πέραν των τριών κύκλων σπουδών.
• Την εισαγωγή ΤΠΕ σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, η οποία δεν θα αφορά μόνο ηλεκτρονικές τάξεις και ψηφιακό υλικό, αλλά και τη δημιουργία και διάχυση ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων και τη διασύνδεση φοιτητών και διδακτικού προσωπικού από όλον τον κόσμο σε ένα δίκτυο κοινοτήτων πρακτικής που συνεργάζονται, αναστοχάζονται, ανακαλύπτουν με στόχο την καινοτομία.
• Την ασύγχρονη εξ αποστάσεως μάθηση για διαφορετικά κοινά που θα είναι διαθέσιμη οποιαδήποτε ώρα επιθυμεί ο φοιτητής, σε οποιοδήποτε μέρος βρίσκεται και θα περιλαμβάνει μαθήματα, εργαστήρια, διαλέξεις, στρογγυλές τράπεζες, συνεργασίες σε ομάδες και δεν θα προσφέρει αποκλειστικά γνώση, αλλά θα κινητοποιεί συζητήσεις ή προβληματισμούς .
• Την οικονομική προσβασιμότητα, καθώς τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να προσφέρουν οικονομικά προσιτή σε όλους τριτοβάθμια εκπαίδευση, είτε με τη μορφή ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων, υποτροφιών η δωρεάν δομών.
• Την προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη, καθώς τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να υιοθετήσουν στρατηγικές για την ισότιμη πρόσβαση ατόμων διαφορετικού φύλου, εθνικότητας, φυλής, καταγωγής, θρησκεύματος, ηλικίας, σωματικής ικανότητας, γενετήσιου προσανατολισμού, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης.
• Τη συνεργατική μάθηση που θα περιλαμβάνει διαδραστικές συνεργατικές πρακτικές οι οποίες θα εστιάζουν στον αναστοχασμό γύρω από αληθινά προβλήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες, θα διαπερνούν τα στεγανά των ξεχωριστών επιστημονικών πεδίων και θα δημιουργούν διεπιστημονικά Προγράμματα Σπουδών.

Στη δύσκολη αυτή προσπάθεια μετασχηματισμού τους τα πανεπιστήμια θα πρέπει:

-να αναπτύξουν στρατηγικές και δεξιότητες για την αλλαγή (π.χ. ανάπτυξη δεξιοτήτων του προσωπικού τους, χρήση ΤΠΕ, νέες μορφές συνεργασίας ή διδασκαλίας)

-να αποτελέσουν οι έννοιες της ποιότητας και της καινοτομίας  το κίνητρο για την όποια αλλαγή και τα βασικά εργαλεία που θα διασφαλίσουν την εμπλοκή όλων των ομάδων του πανεπιστημίου στην προσπάθεια αλλαγής του παραδείγματος.

Σίγουρα η αλλαγή παραδείγματος περνά μέσα από τη βούληση των Ελληνικών Πανεπιστημίων να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις των καιρών και αυτό είναι εντέλει που θα δοκιμαστεί στο αμέσως επόμενο διάστημα.

---

* Η Ζωή Γαβριηλίδου είναι Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News