Πώς μπορούν κάποιοι άνθρωποι να είναι τόσο παραγωγικοί; Σε συνεντεύξεις της με εξαιρετικά επιτυχημένους καλλιτέχνες, συγγραφείς και δημιουργικούς επιχειρηματίες, η Μάντελεν Ντορ διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι έχουν ένα κοινό σημείο, που συνοψίζεται στη φράση: «Δεν έχω κοινωνική ζωή».

Χρόνος χαμένος

«Ως ελεύθερη επαγγελματίας που εργάζεται μόνη από το σπίτι, όταν οι συγκάτοικοί μου φεύγουν για τη δουλειά, θεωρούσα ότι μια πολύ δραστήρια κοινωνική ζωή είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη» γράφει η Μάντελεν Ντορ σε άρθρο της στο BBC. Ωστόσο, μια μέρα υπολόγισε ότι κάθε εβδομάδα ξόδευε κατά μέσο όρο 22 ώρες σε κοινωνικές δραστηριότητες.

Και αποφάσισε να δει τι θα συνέβαινε με την εργασία της, την υγεία και την ευεξία της, αν έκοβε εντελώς την κοινωνική ζωή. Η Μάντελεν Ντορ, η οποία είναι freelancer δημοσιογράφος με έδρα την Μελβούρνη της Αυστραλίας, ήξερε ότι, κατά καιρούς, γέμιζε το πρόγραμμά της απλά και μόνο «από τον φόβο μήπως χάσει κάτι από όλα αυτά που συμβαίνουν εκεί έξω» (FOMO), από την αδυναμία της να πει όχι σε ένα κάλεσμα, αλλά και γιατί αυτός ήταν ένας  πλάγιος τρόπος για να χρονοτριβεί ή να στρέφει την προσοχή της μακριά από τη δουλειά της.

Για ένα μήνα, λοιπόν, απέρριψε όλες τις δραστηριότητες με φίλους: σταμάτησε να βγαίνει για καφέ, για ποτό ή για φαγητό, δεν ξαναπήγε σε πάρτι και σε καμιά εκδήλωση που δεν είχε σχέση με τη δουλειά της, θέλοντας να διαπιστώσει, αν έτσι θα γινόταν πιο παραγωγική, αν θα βελτιωνόταν τόσο η ικανότητά της να συγκεντρώνεται όσο και οι προοπτικές της καριέρας της.

Τριάντα μία ημέρες αργότερα

Την πρώτη ημέρα του πειράματος είχε να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο άγχος για όλα αυτά που έχανε. «Για μένα, το FOMO προέρχεται συχνά από την τυραννία της επιλογής: όταν υπάρχουν αρκετές δελεαστικές προτάσεις για το Σαββατόβραδο, πώς μπορώ να ξέρω ότι κάνω τη σωστή επιλογή;» λέει.

Αλλά καθώς περνούσαν οι μέρες, το FOMO άρχισε να υποχωρεί και η Ντορ να χαλαρώνει. Είχε μόνο μια επιλογή για το βράδυ του Σαββάτου -να μείνει σπίτι- και αυτός ο περιορισμός τής ήταν ευχάριστος. Κατά τη διάρκεια το πειράματος, αντί να επιπλήττει τον εαυτό της (όπως έκανε παλιότερα) όταν έμενε μέσα τα βράδια ή έφευγε πολύ νωρίς από κάποια εκδήλωση, ένιωθε μεγαλύτερη ευχαρίστηση δουλεύοντας, διαβάζοντας ή βλέποντας μια ταινία και δεν στεκόταν σε άλλα πράγματα που θα μπορούσε να κάνει.

Αυτό το πρόγραμμα χωρίς διασκέδαση της έδωσε επίσης την ευκαιρία για περισσότερη «δουλειά σε βάθος» (κάτι που ο καθηγητής Πληροφορικής Καλ Νιουπορτ ορίζει ως την «ικανότητα να εστιάζει κανείς σε μια απαιτητική εργασία χωρίς να αποσπάται η προσοχή του»). Χωρίς περισπασμούς, λοιπόν, η Ντορ ήταν σε θέση να εργάζεται ακόμη και τις ώρες που άλλοτε διασκέδαζε.

Αποδοχή της πλήξης

Η βρετανίδα δημοσιογράφος βρήκε περισσότερο χρόνο για δουλειά, διαπίστωσε, όμως, επίσης μια αλλαγή στη γενική υγεία της και εν γένει στην ευεξία της. Αρχισε να μαγειρεύει πιο συχνά στο σπίτι, να ασκείται καθημερινά, να πηγαίνει για ύπνο πιο νωρίς κάθε βράδυ, να διαβάζει, να απολαμβάνει ακόμα και κάποιες στιγμές πλήξης. (Ερευνα, εξάλλου, δείχνει ότι η ανία στη δουλειά είναι στην πραγματικότητα καλό πράγμα). Και άρχισε να εκτιμά πράγματα όπως τα μαθήματα μαγειρικής και πλεξίματος. Η απουσία κοινωνικής ζωής τής άφηνε περισσότερο ελεύθερο χρόνο από όσο μπορούσε να φανταστεί.

Διαπίστωσε, ακόμη, ότι συχνά η πλήξη και η μοναξιά της συνδεόταν με το να «μην κάνει τίποτα». Κατάφερε, όμως να το αποδεχτεί και να απολαμβάνει τις στιγμές της μοναξιάς. Εκανε περιπάτους, κάθισε σε καφετέριες (χωρίς Ιντερνετ) και έπιασε τον εαυτό της να ονειρεύεται πιο συχνά, καθώς δεν προσπαθούσε πια να γεμίζει κάθε στιγμή με κάτι άλλο.

Τέτοιες στιγμές αδράνειας, όμως, είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργικότητα, καθώς η περιπλάνηση του νου έχει συνδεθεί με τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων. Οπως λέει η Εϊμι Φράις, συντάκτρια του περιοδικού Psychology Today και συγγραφέας του βιβλίου «Daydreams at Work: Wake Up Your Creative Powers», όταν το μυαλό μας μπορεί να περιπλανιέται, έχει πρόσβαση σε αναμνήσεις, συναισθήματα και τυχαία κομμάτια αποθηκευμένης γνώσης. Πράγματι, κατά τη διάρκεια του πειράματος, η Ντορ έπιασε τον εαυτό της να έχει έναν καταιγισμό ιδεών αλλά και να επανεξετάζει υφιστάμενα πρότζεκτ.

«Το να μην κάνεις τίποτα μπορεί να σε ενεργοποιεί εξίσου με τον χρόνο που ξοδεύεις με άλλους ανθρώπους και είναι πράγματι απαραίτητο για να επαναφορτιστεί κανείς» λέει ο Πέδρο Ντιάζ, διευθύνων σύμβουλος στο Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας στο Χώρο Εργασίας του Σίδνεϊ. Μια μελέτη του 2016 υποστηρίζει τη θέση του. Στην έρευνα συμμετείχαν 48 άτομα και μετρήθηκε η ψυχική τους κατάσταση, η διάθεση, η κούραση και το άγχος τους για 12 ημέρες.

Και διαπιστώθηκε ότι η εξωστρεφής συμπεριφορά αύξησε την καλή διάθεση και τα επίπεδα ενέργειας των ανθρώπων, αλλά μετά από τρεις ώρες τους οδήγησε σε μεγαλύτερη κούραση. Αν και το δείγμα είναι μικρό, η μελέτη υποστηρίζει την άποψη ότι η εστιασμένη δραστηριότητα -κοινωνικοποίηση, εργασία ή μελέτη – διαφέρει ανάλογα με το είδος της.

Αυτή η παρατήρηση, όμως, θέτει ένα σημαντικό ερώτημα: ίσως δεν είναι ο χρόνος που αφιερώνουμε για διασκέδαση ή εργασία που μπορεί να μας οδηγήσει σε εξάντληση, αλλά η απουσία διαλειμμάτων και από τις δύο δραστηριότητες.

«Δεν δίνουμε αρκετή σημασία στο τι σημαίνει να είναι κανείς μόνος του, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν καν τι πρέπει να κάνουν για να δώσουν στον εγκέφαλο και στο νευρικό τους σύστημα την ευκαιρία να ξεκουραστεί για τα καλά» λέει ο Ντιάζ.

Σε μια κοινωνία όπου η εργασία «φοριέται» ως τιμητικό παράσημο, μπορεί να είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί αν η ελάχιστη -έως καθόλου- κοινωνική ζωή είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της επαγγελματικής ζωής ή ένας τρόπος για να δείξουμε πόσο σημαντικοί είμαστε για τους άλλους.

«Οταν δηλώνετε ότι είστε απασχολημένοι, βασικά λέτε στους άλλους ότι είστε σημαντικός και ψηλά στην ιεραρχία όχι γιατί φοράτε ακριβά ρούχα, αλλά γιατί είστε εξαιρετικά επιθυμητός και με μεγάλη ζήτηση» λέει η Σίλβια Μπελέτσα, συν-συγγραφέας μιας μελέτης του Harvard Business School, η οποία υποστηρίζει ακόμη ότι ο τρόπος ζωής του υπερβολικά εργαζομένου –σε αντίθεση με τον χαλαρό τρόπο ζωής- έχει γίνει status symbol.

Η παγίδα της έλλειψης φίλων

«Τα θετικά αποτελέσματα της μοναξιάς -για παράδειγμα, η πιο καθαρή σκέψη και μια αίσθηση αναζωογόνησης- θα ήταν ανησυχητικά εάν έμενα απομονωμένη στην αντικοινωνική φούσκα μου στο σπίτι, για πολύ καιρό» σημειώνει η Ντορ.

Για πολλούς, που εργάζονται σε περιβάλλον γραφείου, η κοινωνικοποίηση είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της επαγγελματικής ζωής. Μάλιστα, όσοι έχουν έναν «στενό φίλο» στη δουλειά έχουν επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι απόλυτα αφοσιωμένοι στην εργασία τους. Η συντροφικότητα στον εργασιακό χώρο δημιουργεί, επίσης, μια κοινή αίσθηση σκοπού και ένα δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης.

Φυσικά, η διασκέδαση εκτός δουλειάς είναι επίσης ένας σημαντικός τρόπος για το χτίσιμο επαγγελματικών επαφών: «Ενας μήνας χωρίς κοινωνική ζωή δεν επηρέασε τη σχέση μου με τους υπάρχοντες πελάτες, αν το συνέχιζα όμως μπορεί να είχε μειωθεί η δυνατότητά μου να βρω νέους» λέει η βρετανίδα freelancer.

Εργασία και χαρά

Αντί να προσπαθούμε να πετύχουμε μια ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ίσως είναι καλύτερo να προσπαθήσουμε να φέρουμε την κοινωνική μας ζωή μέσα στη δουλειά μας. Και τελικά, το μυστικό μιας επιτυχημένης καριέρας ίσως δεν είναι να καταργήσει κανείς την κοινωνική του ζωή, αλλά να την ενσωματώσει στη δουλειά του.

Η Ελεν Γκαλίνσκι, συνιδρύτρια του Ινστιτούτου Οικογένειας και Εργασίας, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν περισσότερα από ένα ενδιαφέροντα ή εστιάζουν εξίσου σε περισσότερα από ένα πράγματα είναι πιο ικανοποιημένοι στη ζωή τους συνολικά: «Βρίσκουμε ότι τείνουν να είναι πιο υγιείς, δουλεύουν πιο αποτελεσματικά και τα πάνε πιο καλά στο σπίτι» λέει η Γκαλίνσκι. «Αν εστιάζετε μόνο σε ένα πράγμα στη ζωή σας και κάτι πάει στραβά, είναι αρκετά καταστροφικό. Εάν έχετε και άλλα πράγματα, που είναι σημαντικά για εσάς, όπως κάτι δημιουργικό, να παίζετε ένα σπορ, να ασχολείστε με τα κοινά ή να έχετε έναν κύκλο φίλων, τείνετε να τα κάνετε όλα καλύτερα».

Πράγματι, κατά τη διάρκεια του πειράματος, η Ντορ δεν αντικατέστησε απλά τον ελεύθερο χρόνο της με επιπλέον εργασία, αλλά άρχισε να εστιάζει σε περισσότερα πράγματα ταυτόχρονα. Ηταν σε θέση να συγκεντρώνεται σε περισσότερες δουλειές, αλλά και να κάνει πράγματα που είχε παραμελήσει στο παρελθόν, όπως το να γυμνάζεται, να παίζει πιάνο και να κάνει διαλογισμό.

Εμαθε ότι δεν μπορεί να αφαιρέσει ένα κομμάτι ζωής για να προωθήσει ένα άλλο – οι ανθρώπινες σχέσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη δουλειά και μας βοηθούν να αντιμετωπίζουμε τα αναπόφευκτα σκαμπανεβάσματα της ζωής.

«Μετά το πείραμα, έχω επαναπροσδιορίσει τι σημαίνει επιτυχία για μένα», λέει, «δεν είναι μόνο δουλειά ή μόνο διασκέδαση ή μόνο ισορροπία, αλλά ένα μείγμα διαφορετικών δεσμεύσεων μέσα σε κάθε μέρα με συστηματικά διαλείμματα ανάμεσά τους».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News