Από τους μηχανικούς της Αρχαιότητας στην Τεχνητή Νοημοσύνη

Ο διδάσκων στο Πολυτεχνείο της Νέας Υόρκης, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και στο Κέντρο Ερευνών Δημόκριτος περιγράφει την ευρεία γκάμα δράσης των ρομπότ, και μιλάει για την επανάσταση των Κυβερνητικο-Φυσικών Συστημάτων που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη

Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε από ονόματα:  Αριστοτέλης. Κτησίβιος. Φίλων. Και να μιλάμε για… Τεχνητή Νοημοσύνη. Ίσως πρέπει να ξεκινήσουμε από εκεί, από το παρελθόν, για να μιλήσουμε για το παρόν και το μέλλον της.

Αν ρωτήσετε τον δρα. Νικόλα Μαυρίδη, από εκεί ξεκινάει. Από τα «αυτόματα» της αρχαίας Αιγύπτου και της αρχαίας Ελλάδας, που χάρη σε μηχανικά και υδραυλικά συστήματα άνοιγαν τις πόρτες των ναών αυτόματα, την ώρα που άναβαν οι φωτιές στους βωμούς, «τελείν τα ιερά». Ή από τους πρωτόγνωρους για τον 3ο αιώνα π.Χ. μηχανισμούς του Κτησίβιου του Αλεξανδρέως, πατέρα της Πνευματικής, της επιστήμης που ασχολείται με την χρήση του αέρα. Από τους αντίστοιχους του μαθητή του, Ήρωνα του Μηχανικού, κατασκευαστή της αιολόσφαιρας, της πρώτης ατμομηχανής. Και από εκείνους του Φίλωνα του Βυζάντιου. Κι αργότερα, στην εποχή της ισλαμικής Αναγέννησης, από τις εφευρέσεις του μηχανικού Ισμαήλ Αλ-Τζαζάρι. Και μετά τον 17ο αιώνα και στην ιαπωνική περίοδο Έντο, από τις «αυτόματες» κούκλες Καρακούρι Νίνγκιο, που χρησιμοποιούνταν στο θέατρο και σε τελετές.

Κάπως έτσι ξεκίνησε ο σπουδαγμένος στο περίφημο ΜΙΤ, πανεπιστημιακός σύμβουλος σε θέματα Ρομποτικής και Τεχνητής Νοημοσύνης, ιδρυτής του Interactive Robots and Media Lab (IRML), διδάσκων στο Πανεπιστήμιο και στο Πολυτεχνείο της Νέας Υόρκης και σε εκείνο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, όπως και στο Κέντρο Ερευνών Δημόκριτος δρ. Μαυρίδης. «Αν και τα «Automata» ξεκίνησαν χιλιάδες χρόνια πριν, δεν ήταν παρά στην δεκαετία του 1920 που απέκτησαν τον όρο Ρομπότ, από το σλαβικό Rabota=Δουλειά. Η δε πρώτη μηχανή που θύμιζε ρομποτικό μέλος / χέρι ήταν το George Devol’s Unimate, που πρωτομπήκε στην γραμμή παραγωγής και συναρμολόγησης της General Motors το 1961».

Σήμερα, πλέον, τα ρομπότ δεν βρίσκονται μόνον σε γραμμές συναρμολόγησης ή κατασκευής, παρατήρησε ο ίδιος μιλώντας στο πρόσφατο SingularityU Greece Summit, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. «Η δράση ή η χρήση τους ανοίγεται σε ευρεία γκάμα (σ.σ.: πέρα από τα ιπτάμενα, μεταφορικά και αναγνωριστικά, drones): Ρομπότ του Στρατού, όπως το Big Dog της Boston Dynamics, που θυμίζει μουλάρι και έχει την ικανότητα να μεταφέρει μεγάλα βάρη σε δύσβατα σημεία. Ιατρικά, όπως το χειρουργικό ρομποτικό σύστημα Da Vinci. Εκπαιδευτικά όπως τα Lego Mindstorms kits, που χρησιμοποιούνται στην Παγκόσμια Ολυμπιάδα Ρομποτικής. Ρομπότ Έρευνας και Διάσωσης, όπως τα «φίδια» που αναζητούν επιζώντες στα ερείπια κτιρίων ύστερα από φυσικές καταστροφές. Ναρκαλιευτικά, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να εξουδετερώνουν νάρκες.

»Στις ημέρες μας πλέον, η Γνωσιακή Επιστήμη (cognitive science), ιδιαίτερα η Νευροεπιστήμη, η Γνωσιακή Ψυχολογία και η Φιλοσοφία του Νου, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των σύγχρονων ρομπότ. Για παράδειγμα, μέσω των τεχνικών της Βιομιμητικής (σ.σ.: μεταφορά προτύπων από το βιολογικό στο μηχανικό ανάλογο) και του συστηματικού Βιολογικά Εμπνευσμένου Σχεδιασμού (σ.σ.: σχεδιασμός και προσομοίωση βιολογικά εμπνευσμένων ηλεκτρονικών κυκλωμάτων με τη χρήση στοιχείων με μνήμη) σχεδιάζονται υψηλής απόδοσης συστήματα και διεπαφές ανθρώπου-μηχανής (ΗΜΙ). Χάρη δε στην επανάσταση του Deep Learning («βαθιά μάθηση»), η ικανότητα αντίληψης και άλλες των σύγχρονων ρομπότ φτάνουν σε ένα δίχως προηγούμενο επίπεδο ωριμότητας. Ξεπερνώντας, σε κάποιες περιπτώσεις, και την ανθρώπινη απόδοση».

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, και για την τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση ή επανάσταση των Κυβερνητικο-Φυσικών συστημάτων, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, κύριε Μαυρίδη. «Με αυτήν τα όρια του Φυσικού, του Κυβερνητικού (σ.σ.: του Κυβερνοχώρου, αν θέλετε) και του Βιολογικού αρχίζουν να είναι όλο και πιο δυσδιάκριτα. Όπως το έχει θέσει ο Κλάους Σβαμπ (μηχανικός, οικονομολόγος, θεμελιωτής και ιδρυτής του World Economic Forum), η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση δεν αλλάζει αυτό που κάνουμε. Αλλάζει εμάς».

Μια σειρά από νέες τεχνολογίες «συμμετέχουν» σε αυτή την επανάσταση: Η Ρομποτική, η Τεχνητή Νοημοσύνη, το Ιντερνέτ των Πραγμάτων (IoT) καταρχάς, το Cloud – το «Νέφος» των Πληφοριών και των δεδομένων / data – η Κυβερνοασφάλεια, τα «Ολοκληρωτικά» Λογισμικά (Software Integration), η Προσομοίωση και μερικές ακόμη, που ακολουθούν.

Αντί για την λογική του «μαντρωμένου ρομπότ», που είχαμε επί δεκαετίες, με «Automata», που δεν είχαν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν σε αλλαγές στο περιβάλλον τους και σε νέους στόχους δίχως να επαναπρογραμματισθούν και δούλευαν μόνα και μακριά από τους ανθρώπους, έχουμε πλέον συνεργατικά ρομπότ που δουλεύουν μαζί με τους ανθρώπους, αλληλοσυμπληρώνοντας τη δράση τους. Με το Ιντερνετ των Πραγμάτων μάλιστα και την πρόβλεψη ότι το 2025 θα είναι συνδεδεμένες σε αυτό 75,44 δισεκατομμύρια συσκευές, σε ολόκληρο τον κόσμο, μιλάμε για συνεχή παραγωγή τεράστιου όγκου data / δεδομένων.

Έτσι, μπαίνουμε στην τεχνολογία Big Data με στοιχεία που αφορούν στις μεταφορές (βλ. αυτόνομα αυτοκίνητα), στην χρήση ενέργειας και στο περιβαλλοντικό της κόστος, στον αστικό σχεδιασμό και μια σειρά από άλλους τομείς, όπως το θέτει ο Δρ. Μαυρίδης. Με την χρήση του όγκου των Big Data όχι μόνον θα είμαστε, μέσω υπολογιστών, σε θέση να κατανοήσουμε και να βελτιώσουμε αυτούς τους τομείς, αλλά και να δώσουμε βάση, απτή και με ακρίβεια ποσοτική, στις θεωρίες επιστημών, όπως η Ψυχολογία και οι Κοινωνικές Επιστήμες.

«Η Προσομοίωση, μία ακόμη τεχνολογία που ενισχύει την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, δίνει τη δυνατότητα για την δημιουργία «Ψηφιακών Διδύμων» (Digital Twins), δηλαδή εικονικών αντιγράφων για αντικείμενα ή συστήματα που συγχρονίζονται με τα «αρχέτυπά» τους. Έτσι μπορούμε, αυτόματα ή ημιαυτόματα, να πειραματιστούμε με τη λειτουργία τους πάνω σε μελλοντικά σενάρια».

Πάμε παραπέρα. Στην Επαυξημένη Πραγματικότητα ή Augmented Reality (AR), που ανοίγει νέες δυνατότητες.

«Τα γυαλιά της Google επιτρέπουν την υπέρθεση «συνθετικών» εικόνων πάνω από την εικόνα που βλέπουν τα μάτια μας, επαυξάνοντάς την. Και αυτό έχει πολλές χρήσεις: Στον Τουρισμό π.χ., θα μπορεί κάποιος να δει ένα αξιοθέατο μνημείο ολόκληρο, όπως ήταν την εποχή που χτίστηκε. Ή με τη χρήση ειδικού προγράμματος οδηγιών επισκευής, που αναγνωρίζει π.χ. τα μηχανικά μέρη ενός τζιπ να μπορεί κάποιος στην έρημο να το επισκευάσει, με οδηγίες βήμα-βήμα». Όσο δε για μία ακόμη νέα τεχνολογία, την Προσθετική Κατασκευή (Additive Manufacturing), ένα πρώτο της βήμα είναι οι εκτυπώσεις 3D. «Σήμερα, αφήνουμε πλέον πίσω μας το πλαστικό και περνάμε σε μέταλλα και άλλα υλικά, την ώρα που αυτή η τεχνολογία διευρύνει τη χρήση και τις εφαρμογές της».

Το θέλετε και πιο πρακτικά; «Τα εργοστάσια θα υποστηρίζουν την παραγωγή εξατομικευμένων προϊόντων. Για παράδειγμα, το ζευγάρι παπουτσιών που παραγγέλνει ένας πελάτης όχι μόνον θα εφαρμόζει με ακρίβεια στο πόδι του, αλλά θα καλύπτει και κάθε προσωπική του επιλογή σε σχέση με το χρώμα, το σχέδιο, τα χαρακτηριστικά της σόλας κ.λπ.».

Όλα αυτά τα δεδομένα / data και οι πληροφορίες, που φέρνουν ή μετρούν όλες αυτές οι νέες τεχνολογίες, είναι τα «Νέα Καύσιμα» (New Fuel) του κόσμου, που θα αντικαταστήσουν τους υδρογονάνθρακες στον κόσμο, καταλήγει ο δρ. Μαυρίδης. «Και εδώ μπαίνει στο κάδρο ο κίνδυνος της «Ασυμμετρίας Πληροφοριών»: πόσοι, διεθνώς, θα έχουν πρόσβαση σε μεγάλες ποσότητες «καυσίμου», ή αλλιώς στα σωστά δεδομένα και πληροφορίες; Πολύ λίγοι. Η Google, το Facebook, κάποιες υπηρεσίες εθνικής ασφαλείας και πληροφοριών θα είναι ανάμεσα σε αυτές.

Διεθνώς, δημιουργούνται ήδη σιλό πληροφοριών. Ας δούμε την Κίνα. Όπου δεν έχουν Google, Facebook και youΤube, αλλά τις δικές τους εκδοχές που συλλέγουν πληροφορίες για τους δικούς τους πολίτες. Τα αντίστοιχα Baidu, Renren και Youku. Αφήνοντας, εκεί, τους αμερικανικούς γίγαντες της πληροφορίας απέξω. Χωράει πολλά και πολλές σκέψεις το μότο «Τα data / δεδομένα και οι Πληροφορίες είναι το Νέο Καύσιμο». Ας ελπίσουμε ότι μερικά από τα επιβλαβή φαινόμενα που χαρακτήρισαν την γεωπολιτική των παλαιών καυσίμων (υδρογονάνθρακες κ.λπ.) δεν θα περάσουν και στο νέο αφήγημα της Γεωπολιτικής των Πληροφοριών».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News