Οι REM τραγουδούσαν το 1987 «it’s the end of the world as we know it» (αυτό είναι το τέλος του κόσμου όπως τον ξέραμε) προκαλώντας ένα περίεργο μείγμα συναισθημάτων: αγωνία αλλά και ελπίδα. Μπορεί κάποιος να προσθέσει την ελπίδα έπειτα από μια τέτοια φράση; Αν σκεφτεί κανείς ότι ο… κόσμος, είναι αυτό που εμείς φτιάχνουμε με βάση αυτά που μαθαίνουμε, τότε η επόμενη μεγάλη επανάσταση είναι εδώ.

«It’s the end of the university as we know it» τιτλοφορεί μεγάλο αφιέρωμά του στο… υπό εξαφάνιση πανεπιστήμιο, ο ιστότοπος Quartz του αμερικανικού κολοσσού Atlantic Media, ο οποίος και καταλήγει σε μια σειρά από συμπεράσματα που προκαλούν σοκ: η διάλεξη στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα πεθαίνει. Οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες πεθαίνουν (σύντομα θα αποτελούν παρελθόν αυτά τα υπέροχα μεγαλοπρεπή ψηλοτάβανα δωμάτια που θύμιζαν κομμάτι καθεδρικού ναού, με το χρυσαφένιο φως να πέφτει στα ξύλινα τραπέζια και τους τοίχους που δεν άφηναν εκατοστό να φανεί χωρίς ράφια βιβλίων). Τα πανάκριβα επιστημονικά συγγράμματα πεθαίνουν. Οι βοηθοί καθηγητών επίσης ως θεσμός πεθαίνουν, και σταδιακά αντικαθίστανται από… κώδικες.

Η νέα εποχή για την ανώτατη εκπαίδευση παγκοσμίως έχει ανατείλει, βρίσκοντας τη δική μας χώρα κρυμμένη πίσω από οπισθοδρομικούς νόμους και προβληματισμούς για το αν θα πρέπει να καλούμε την αστυνομία μέσα στα πανεπιστήμια ή απλώς να αφήνουμε όλες τις μορφές εγκλημάτων στο χώρο τους, να τις διαχειρίζονται οι… φοιτητές.

Και ενώ το «ρωμαλέο» φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα ασχολείται με τη διείσδυση των κομματικών παρατάξεων μέσα στα αμφιθέατρα και ο υπουργός Παιδείας με το πώς θα εκλέγονται οι πρυτάνεις στα ΑΕΙ, στον υπόλοιπο κόσμο τα διλήμματα είναι διαφορετικά: πώς η πανεπιστημιακή «ζωή» μας περνάει ολόκληρη μέσα στην οθόνη ενός υπολογιστή ή ενός tablet; Μπορεί αυτό να επηρεάσει αρνητικά την κοινωνικοποίηση των φοιτητών; Δεν είναι θετικό το ότι ενώ πολλοί καθηγητές «σούπερ σταρ» δεν πατούσαν ποτέ το πόδι τους στα αμφιθέατρα αλλά έστελναν εκεί μεταπτυχιακούς φοιτητές τους, τώρα είναι αναγκασμένοι να διδάσκουν διαδικτυακά εκατομμύρια ανθρώπων;

Τα διλήμματα είναι πολλά, αλλά οι ελπίδες μάλλον περισσότερες. Πώς να αρνηθείς την έκρηξη δυνατοτήτων που φέρνουν οι διαδικτυακές πανεπιστημιακές διαλέξεις που κατακλύζουν πλέον τα αμερικανικά πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα να μειώνεται διαρκώς η προσέλευση των φοιτητών στα αμφιθέατρα;

Το πρώτο Mooc (Ανοικτό Διαδικτυακό Πανεπιστημιακό Πρόγραμμα) έγινε το 2011 από καθηγητή του πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Ήταν ο πρώτος πυροβολισμός. Και ήταν εκκωφαντικός. Μέσα σε έξι μόλις χρόνια, η εικόνα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ άλλαξε θεαματικά.

Ως αποτέλεσμα; Φέτος, ο Jon Meer και ο Steve Wiggins, δύο καθηγητές Οικονομικών στο πολιτειακό πανεπιστήμιο Texas A & M, θα ξεκινήσουν την ετήσια εισαγωγική διάλεξη τους στην «Μικροηλεκτρονική» για 2.000 χιλιάδες φοιτητές, με μια σημαντική διαφορά: αυτή τη φορά θα τα διδάξουν όλα χωρίς να σηκώσουν ένα δάχτυλο…

Το πανεπιστήμιο Texas A & M ξεκινά μια πρώτη διάλεξη αποκλειστικά και μόνο σε απευθείας on line σύνδεση. Πρόκειται για μια υποχρεωτική διάλεξη Εισαγωγικής Οικονομίας. Οι φοιτητές των δυο καθηγητών, μπορεί έτσι να περάσουν φέτος ολόκληρο το εξάμηνο, χωρίς να χρειαστεί ποτέ να δουν τους καθηγητές τους αυτοπροσώπως. Είναι αυτό θετικό ή όχι; Οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος κινούνται προς την πρώτη απάντηση. Το Texas A & M είναι ένα μεγάλο πανεπιστήμιο με χιλιάδες σπουδαστές Οικονομικών και οι καθηγητές του δεν έχουν χρόνο ή πόρους για μικρά, στοχαστικά σεμινάρια.

Πώς ξεκίνησαν όλα

Την πρώτη… έκρηξη του Στάνφορντ και των Mooc’s, διαδέχτηκαν οι ελεύθερες ή φτηνές πλατφόρμες ψηφιακής μάθησης, όπως η Coursera και η αντίστοιχη πλατφόρμα του Πανεπιστημίου του Φοίνιξ που ακολουθήθηκαν και από ευρωπαϊκές μεγάλες διαδικτυακές πανεπιστημιακές «συναντήσεις», προσφέροντας τελικά εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε άτομα που διαφορετικά δεν θα είχαν πάει σε ένα παραδοσιακό κολέγιο. Σήμερα η Coursera είναι η μεγαλύτερη online πλατφόρμα μάθησης στον κόσμο, με 24 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες.

Η συνέχεια; Σχεδόν όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ προσφέρουν πλέον δωρεάν μαθήματα διαλέξεων στο Διαδίκτυο αλλά και άλλα εξειδικευμένα προγράμματα με δίδακτρα, οι τιμές των οποίων ποικίλλουν. Σε μερικές περιπτώσεις, ακόμη και οι βαθμοί των φοιτητών μπορούν να ολοκληρωθούν πλήρως ή μερικώς στο Διαδίκτυο.

Βέβαια, μεγάλο μέρος αυτής της εξέλιξης κινείται από την αγορά της Πληροφορικής που γιγαντώνεται διεθνώς. Σκεφτείτε για παράδειγμα την προώθηση των iPads από την Apple σε αίθουσες διδασκαλίας, την φοβερή επιτυχία της Google με τη «σουίτα» εργαλείων του Gmail και τα Έγγραφα Google ή την εκκίνηση του προγράμματος προσαρμογής εκμάθησης της Microsoft. Όλες αυτές οι μεγάλες επιχειρήσεις, κάνουν τώρα το δικό τους αγώνα δρόμου για μια «πίτα» περίπου 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων που αφορά τα εργαλεία Πληροφορικής στην εκπαίδευση. Και το ποσό αυτό βέβαια διαρκώς αυξάνεται, ενώ στο παιχνίδι μπαίνουν και οι χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις πληροφορικής που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο.

Τι λένε οι άνθρωποι του Χάρβαρντ

«Δεν υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που καινοτομούν αρκετά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση», λέει στο Quartz ο Λάρι Σάμερς, οικονομολόγος  (πρώην υπουργός Οικονομικών΄) που θήτευσε πέντε χρόνια ως πρόεδρος του Χάρβαρντ. «Η General Electric σήμερα, δεν φαίνεται καθόλου όπως φαινόταν το 1975. Το Χάρβαρντ, το Γιέιλ, το Πρίνστον ή το Στάνφορντ φαίνονται ακριβώς όπως φαίνονταν το 1975» προσθέτει με στόμφο.

Όμως, παρά τον φρενήρη ενθουσιασμό στα Ιδρύματα των ΗΠΑ, «η καινοτομία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν έχει ακόμη επιδιωχθεί ακόμη σε κλίμακα και με ένα βαθμό ενέργειας που είναι ανάλογο με την πραγματική πρόκληση», σημειώνει ο ίδιος. Κι αυτό γιατί είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, πως ένα πανεπιστήμιο αποτελείται από εκατοντάδες επίμονα «ριζωμένα μέρη».

Έτσι, τα βήματα που γίνονται, στην πραγματικότητα δίνουν χρόνο για θεσμικό αλλά και εκπαιδευτικό «στοχασμό», όσο και αν οι εκπρόσωποι των μεγάλων πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο νοιώθουν την «ανάσα» της ανυπόμονης Silicon Valley στο σβέρκο τους…

«Όλα τα πανεπιστήμια αγωνίζονται σήμερα για να απαντήσουν στο ερώτημα: τι σημαίνει “ψηφιοποίηση” και καθώς η τεχνολογία… ανεβάζει ταχύτητα; Αυτό μπορούμε τελικά να το εκμεταλλευτούμε;» αναρωτιέται μιλώντας στον αμερικανικό ιστότοπο, ο James Soto Antony, διευθυντής στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Χάρβαρντ για τις Πολιτικές της Εκπαίδευσης.

Τι γίνεται λοιπόν σήμερα στους διαδρόμους των πανεπιστημιακών κτιρίων ανά τον κόσμο;  Οι αίθουσες διδασκαλίας και τα αμφιθέατρα θολώνουν στα μάτια των φοιτητών τους και η εικόνα τους αντικαθίστανται από  κάτι άλλο; 

Δεν το θέλουν όλοι!

Οι  καθηγητές των αμερικανικών ΑΕΙ δεν είναι ακόμη βέβαιοι. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση που έγινε στις ΗΠΑ μεταξύ των καθηγητών ΑΕΙ, έδειξε ότι ένα σημαντικό ποσοστό δεν υποστηρίζει την ηλεκτρονική μάθηση – κάτι που έχει νόημα, με το δεδομένο ότι οι τεχνολογικές αυτές εξελίξεις απειλούν τελικά τις δουλειές τους.

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα που είχε ως θέμα τον «ψηφιακό μετασχηματισμό» στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μόνο το 50% των ερωτηθέντων (συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών, των ηγετών των πανεπιστημίων και των εταιρειών τεχνολογίας της εκπαίδευσης) αναμένει ότι το παραδοσιακό πανεπιστημιακό «μοντέλο» θα διαταραχθεί μέχρι το 2025.

Βεβαίως, οι ερωτηθέντες απαντούν ότι η τεχνολογία είναι το μέλλον της εκπαίδευσης, ωστόσο είναι επιφυλακτικοί για το βαθμό στον οποίο «ανήκει» η τεχνολογία στα εκπαιδευτικά Ιδρύματα.

«Η μετακίνηση ενός πανεπιστημίου είναι σαν να μετακινείται ένα νεκροταφείο – δεν μπορείτε να περιμένετε κάποια βοήθεια από τους κατοίκους», λέει χαρακτηριστικά ο Barb Oakley, καθηγητής που δίδαξε σε πολλά πανεπιστήμια, πριν μετακινηθεί στα διαδικτυακά μαθήματα της Coursera.

Και αναρωτιέται: Όταν κάνεις σταδιακά προγράμματα online είναι διαχειρίσιμο, αλλά τελικά πώς μπορείς να μετακινήσεις μια ολόκληρη πανεπιστημιούπολη στο Διαδίκτυο;

Η Michele Borba, ψυχολόγος και συγγραφέας πετυχημένου βιβλίου προς τους εργοδότες για την συναισθηματική νοημοσύνη των νέων εργαζόμενων τους, θέτει μια άλλη πλευρά του ζητήματος και λέει χαρακτηριστικά:  «Το μόνο που χάνουμε είναι η ανθρώπινη σύνδεση. Δεν μαθαίνετε συμπάθεια προς μια οθόνη. Έχουμε χάσει τη συναισθηματική αναγνώριση. Βλέπουμε ένα τέτοιο κενό στα παιδιά. Είναι καταστρεπτικό».

Για άλλους, οι συναισθηματισμοί είναι αδιάφοροι. Σκέφτονται ότι τελικά η τριτοβάθμια εκπαίδευση στο μέλλον θα είναι μια απλή… υπηρεσία. Ήδη άλλωστε σχεδόν κανένας σήμερα δεν σπουδάζει από αγάπη για τη γνώση, αλλά από την ανάγκη του για επαγγελματική αποκατάσταση. Οι καιροί έχουν φέρει μεγάλες αλλαγές στους «ναούς» της γνώσης. Και τελικά, αν κάποιος αναζητήσει ένα ταξικό χαρακτήρα στα παραπάνω, η  διδασκαλία μέσα από το «cloud», όπως και να το κάνεις, είναι φθηνότερη. Τα παραδοσιακά αμφιθέατρα μάλλον απομακρύνονται ως κάτι που στο μέλλον θα απευθύνεται στους… λίγους.

Όσο μάλιστα τα αεροπορικά εισιτήρια για να πάει κάποιος να σπουδάσει στις ΗΠΑ θα ακριβαίνουν, τόσο η «ψηφιακή μάθηση» θα τρέχει μπροστά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News