Τουλάχιστον μία υπάλληλος του Internet Research Agency, του ρωσικού «εργοστασίου των τρολ» και των μελών του που κατηγορήθηκαν από τον ειδικό εισαγγελέα Ρόμπερτ Μόλερ για παρέμβαση στις αμερικανικές εκλογές του 2016, ήταν στην Ελλάδα λίγο πριν από την κρίσιμη περίοδο του δημοψηφίσματος το καλοκαίρι του 2015.

Εκείνες τις ημέρες διεξαγόταν στη χώρα μας πόλεμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την πόλωση μεταξύ του «Ναι» και του «Όχι» να έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις και τους Έλληνες να έχουν περάσει στη σφαίρα έντονου διχασμού, όχι μόνο στο Facebook και στο Twitter αλλά και στις πλατείες.

Αμέσως πριν έρθει στην Ελλάδα, όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Organized Crime and Corruption Reporting Project – OCCRP, του δημοσιογραφικού δικτύου για θέματα οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς που δραστηριοποιείται κυρίως στην ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, το εν λόγω μέλος του ρωσικού «εργοστασίου των τρολ» είχε περάσει από την ΠΓΔΜ, όπου είχε δημιουργηθεί ειδικό γραφείο παραγωγής ψευδών ειδήσεων υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ. Στη συνέχεια, μετά την Ελλάδα, η υπάλληλος του Internet Research Agency Άννα Μπογκάτσεβα φέρεται να ταξίδεψε σε Ιταλία και Αυστρία.

Στις κατηγορίες του αμερικανού ειδικού εισαγγελέα Μόλερ η Μπογκάτσεβα εμφανίζεται ανάμεσα σε άλλα ως επιχειρησιακός παράγων που ταξιδεύει για να συλλέγει πληροφορίες ώστε να καταστρωθεί η στρατηγική δράσης των τρολ και των «παραγωγών» ψευδών ειδήσεων με απώτερο σκοπό να διχάσουν και να χειραγωγήσουν κοινωνικές ομάδες.

Πρόσφατα η Κομισιόν, μέσω της Επιτρόπου Δικαιοσύνης Βιέρα Γιούροβα, εκδήλωσε τις ανησυχίες της και ανακοίνωσε τη λήψη μέτρων για να αποτραπεί το ενδεχόμενο χειραγώγησης των ευρωεκλογών του Μαΐου του 2019. Η ανακοίνωση της Γιούροβα δεν ήταν τυχαία: ολοένα και περισσότερες ενδείξεις συνηγορούν στο ότι ο Στιβ Μπάνον, πρώην σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, επιδιώκει να δημιουργήσει ένα μεγάλο ακροδεξιό μπλοκ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι επιχειρησιακό μέλος του ρωσικού «εργοστασίου των τρολ» περιόδευε στη χώρα μας, καθώς και σε Ιταλία και Αυστρία όπου η ακροδεξιά ενισχύεται, αλλά και στην ΠΓΔΜ, όπου αναμένεται το δημοψήφισμα για τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την (πολύ) αρχή.

Ο «διαχειριζόμενος εθνικισμός» και το δόγμα Γερασίμοφ

Την περίοδο 2004-2005 ανάμεσα σε κάποια κινήματα νεολαίας που δημιουργήθηκαν στη Ρωσία, εμφανώς φιλικά διακείμενα προς τον Πρόεδρο Πούτιν, ήταν και η Nashi. O τότε αναπληρωτής επικεφαλής του Προεδρικού Γραφείου Βλάντισλαβ Σουρκόφ διατηρούσε ιδιαίτερα στενές σχέσεις μαζί τους, στα πλαίσια ενός ευρύτερου σχεδίου «διαχειριζόμενου εθνικισμού», με σκοπό τη δημιουργία μίας παραστρατιωτικής οργάνωσης που επιτίθεται στους κατακριτές του Πούτιν βάζοντάς τους την ταμπέλα «εχθροί του κράτους». Η νεολαία Nashi δήλωνε «αντιφασιστική, αντισημιτική και αντιναζιστική οργάνωση» και προχωρούσε σε διαδηλώσεις κατά των «εχθρών» – χαρακτηριστικά αναφέρονται στον βρετανό πρεσβευτή στη Μόσχα και τον επικεφαλής του αντιπολιτευτικού κινήματος των «Εθνικών Μπολσεβίκων» το 2006, σε διαδικτυακές επιθέσεις κατά της Εσθονίας μετά την απομάκρυνση σοβιετικού μνημείου από την πρωτεύουσα το 2009, σε αντιδιαδηλώσεις με σκοπό να πλήξουν τις συγκεντρώσεις κατά του Πούτιν το 2011. Ένας από τους σημαντικούς «εγκεφάλους» της Nashi ήταν ο Μιχαήλ Ποτέπκιν.

Ο «διαχειριζόμενος εθνικισμός» και το σχέδιο Σουρκόφ με τις διαμαρτυρίες, τις διαδηλώσεις και τις επιθέσεις κατά των «εχθρών της πολιτείας» άνοιξε το δρόμο για μία νέα στρατηγική πολέμου που καταγράφηκε επισήμως από τον επικεφαλής του γενικού επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας Βαλέρι Γερασίμοφ. Το δόγμα Γερασίμοφ, όπως το περιέγραψε το 2013 ο ίδιος ο στρατηγός, έχει ως εξής: «Οι εφαρμοσμένες μέθοδοι σύγκρουσης έχουν μετατοπιστεί προς την ευρεία χρήση πολιτικών, οικονομικών, πληροφοριακών, ανθρωπιστικών και άλλων μη στρατιωτικών μέτρων – που εφαρμόζονται σε συνδυασμό με το δυναμικό διαμαρτυρίας σε έναν πληθυσμό».

Η Μπογκάτσεβα σε αποστολή στις ΗΠΑ

Έναν χρόνο μετά, το Internet Research Agency ξεκινά την εφαρμογή του «πληροφορικού σκέλους» του δόγματος Γερασίμοφ. Μία από τις πρώτες αποστολές που πραγματοποιεί το ρωσικό «εργοστάσιο των τρολ» ήταν το καλοκαίρι του 2014: σύμφωνα με το κατηγορητήριο του αμερικανού εισαγγελέα Μόλερ, η Άννα Μπογκάτσεβα και η συνάδελφός της Αλεξάνδρα Κρίλοβα, ταξίδεψαν «στις Ηνωμένες Πολιτείες υπό ψευδείς προθέσεις ώστε να συλλέξουν πληροφορίες και να ενημερώσουν» το Internet Research Agency. Από τις 4 έως τις 26 Ιουνίου 2014 οι Μπογκάτσεβα και Κρίλοβα πέρασαν από Νεβάδα, Καλιφόρνια, Νέο Μεξικό, Κολοράντο, Ιλινόις, Μίσιγκαν, Λουιζιάνα, Τέξας  και Νέα Υόρκη για συλλογή στοιχείων. Κατά την πορεία τους από πολιτεία σε πολιτεία, αγόρασαν κάρτες SIM, κάμερες και κινητά και σχεδίασαν «σενάρια εκκένωσης» και άλλα μέτρα ασφαλείας. Μετά το ταξίδι, συντάχθηκε σχετική αναφορά η οποία στάλθηκε στον επικεφαλής τους.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η Μπογκάτσεβα επέβλεπε επίσης την ομάδα ανάλυσης δεδομένων για το «πρότζεκτ των μεταφραστών», το οποίο εστίαζε σε αμερικανούς ψηφοφόρους, επιδιώκοντας «πόλεμο πληροφόρησης εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών». Ξεκινώντας το 2014 το Internet Research Agency φέρεται να παρακολουθεί και να μελετά ομάδες στις ιστοσελίδες κοινωνικών μέσων των Η.Π.Α. αφιερωμένες στην πολιτική και τα κοινωνικά ζητήματα και να προχωρά σε μετρήσεις ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότερη στρατηγική χειραγώγησης μέσω διχαστικών μηνυμάτων που οδηγούν σε κοινωνική πόλωση και σύγκρουση. Σε αυτό το πρότζεκτ φέρεται να απασχολήθηκαν εκατοντάδες συνεργάτες του Internet Research Agency με τις λειτουργικές δαπάνες να φτάνουν μέχρι και τα 1,2 εκατομμύρια δολάρια το μήνα.

Το ταξίδι σε ΠΓΔΜ και Ελλάδα

Έναν χρόνο μετά το ταξίδι της στις ΗΠΑ, στα μέσα του 2015 η Μπογκάτσεβα εμφανίζεται στην ΠΓΔΜ. Τρεις μήνες μετά δημιουργείται «εργοστάσιο ψευδών ειδήσεων» στην πόλη Βέλες. Όπως αποκάλυψε το BuzzFeed νέοι άνδρες και έφηβοι διαχειρίζονταν πάνω από εκατό ιστότοπους οι οποίοι, ανάμεσα σε άλλα, δημοσίευαν fake news προς υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ.

Στην έρευνα του OCCRP αναφέρεται ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας της ΠΓΔΜ συνεργάζονται με τις αμερικανικές αρχές και με τουλάχιστον δύο χώρες της Δυτικής Ευρώπης για να διερευνήσουν πιθανούς δεσμούς μεταξύ Ρώσων, Αμερικανών και των ιστοσελίδων «ψεύτικων ειδήσεων» υπέρ του Τραμπ. Σύμφωνα με δύο αξιωματούχους από διαφορετικούς οργανισμούς ασφαλείας της ΠΓΔΜ, η Μπογκάτσεβα περιλαμβάνεται ανάμεσα σε 20 άτομα που ερευνώνται για το συγκεκριμένο θέμα. Όταν το OCCRP επικοινώνησε μαζί της ρωτώντας, μέσω μηνύματος, για τη δραστηριότητά της στην ΠΓΔΜ, εκείνη απάντησε αναφέροντας ότι δεν επιθυμεί να κάνει σχόλια για τη δουλειά της και δεν έδωσε καμία άλλη απάντηση στα επόμενα μηνύματα που έλαβε από τη δημοσιογραφική οργάνωση.

Όπως φαίνεται από έγγραφα που είδαν δημοσιογράφοι του OCCRP, η Μπογκάτσεβα πέρασε τα σύνορα προς την Ελλάδα στις 26 Ιουνίου 2015. Η κατάσταση στη χώρα εκείνες τις ημέρες δεν ήταν… ιδιαίτερα καλή. Από τις 24 Ιουνίου υπήρχε ρήξη με την τρόικα και το σενάριο του δημοψηφίσματος έκανε την εμφάνισή του. Την ίδια ημέρα που η Μπογκάτσεβα έμπαινε στην χώρα επέστρεφε ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας από τις Βρυξέλλες και εκτάκτως συγκαλούσε κυβερνητικό συμβούλιο για τις οκτώ το βράδυ, το οποίο μετά τις έντεκα μετατράπηκε σε υπουργικό. Λίγη ώρα μετά τα μεσάνυχτα πραγματοποιήθηκε το τηλεοπτικό διάγγελμα για την πρόταση δημοψηφίσματος. Και έπειτα ακολούθησε μάχη στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, με στρατιές υπερμάχων και κατακριτών του Ναι και του Όχι να ανεβάζουν το «δυναμικό διαμαρτυρίας» που ανέφερε το δόγμα Γερασίμοφ σε επικίνδυνα ύψη για τον ελληνικό πληθυσμό.

Η διάρκεια της παραμονής και η δραστηριότητα της Μπογκάτσεβα στη χώρα μας δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθεί. Η μετέπειτα πορεία της σε Ιταλία και Αυστρία καθιστούν πιθανό το ενδεχόμενο να βρισκόταν σε άλλη μία αποστολή, όπως αυτή που φέρεται ότι είχε πραγματοποιήσει τον προηγούμενο χρόνο στις ΗΠΑ.

Το «εργοστάσιο των τρολ», το ρωσικό και το ελληνικό think tank

Ανάμεσα στα ευρήματα για τη δράση της Μπογκάτσεβα περιλαμβάνεται και η σύσταση εταιρείας με την επωνυμία IT Debugger, στην οποία συμμετείχε και ο Μιχαήλ Ποτέπκιν από την νεολαία της Nashi και το σχέδιο του «διαχειριζόμενου εθνικισμού», που άνοιξε το δρόμο για το δόγμα Γερασίμοφ.

Για την ιστορία, με το που έλαβε το χρίσμα των Δημοκρατικών η Χίλαρι Κλίντον, το καλοκαίρι του 2016, για τις εκλογές του Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς, ένα ρωσικό think tank συνδεόμενο με το Κρεμλίνο πρότεινε την εφαρμογή μεθόδων που προσομοιάζουν στο ανωτέρω δόγμα.

Όπως αποκάλυψε το Reuters, το πρώτο από τα δύο εμπιστευτικά έγγραφα που προέρχονταν από τη δεξαμενή σκέψης Russian Institute of Strategic Studies (RISS) και συντάχθηκε τον Ιούνιο του 2016 αφορούσε την πραγματοποίηση εκστρατείας προπαγάνδας στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και τα ρωσικά διεθνή μέσα ενημέρωσης για να ενθαρρύνουν τους ψηφοφόρους των ΗΠΑ να εκλέξουν πρόεδρο ο οποίος θα τηρήσει ηπιότερη γραμμή προς τη Ρωσία σε σχέση με αυτή του τότε προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.

Σε άλλο έγγραφο του RISS, το οποίο σύμφωνα με το Reuters συντάχθηκε τον Οκτώβριο του 2016, εμφανιζόταν μία πρόταση για αλλαγή της στρατηγικής που είχε εισηγηθεί τον Ιούνιο: επειδή η Χίλαρι Κλίντον φαινόταν ότι μπορεί να κερδίσει τις εκλογές, ήταν καλύτερο για τη Ρωσία να σταματήσει την προπαγάνδα υπέρ του Τραμπ, να εντατικοποιήσει τα μηνύματα περί εκλογικής απάτης ώστε να υπονομεύσει την ακεραιότητα του εκλογικού συστήματος των ΗΠΑ και να βλάψει τη φήμη της Κλίντον υπονομεύοντας την υποψηφιότητά της.

Oπως φαίνεται στο κατηγορητήριο του εισαγγελέα Μόλερ, η προτεινόμενη στρατηγική από το RISS ήταν ευθυγραμμισμένη με τη δράση του Internet Research Agency: Στα μέσα Σεπτεμβρίου 2016 εσωτερική αναφορά υπαλλήλων του ρωσικού «εργοστασίου των τρολ» διαπιστώνει μικρό αριθμό αναρτήσεων που κατακρίνουν την υποψήφια των Δημοκρατικών και ζητείται επιτακτικά από τους συνεργάτες να «εντατικοποιήσουν την κριτική κατά της Χίλαρι Κλίντον σε μελλοντικά ποστ», αναφέρεται στο κατηγορητήριο.

Σημειώνεται ότι από τον Δεκέμβριο του 2014 το RISS έχει υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας και με ένα think tank στην Ελλάδα: το Ινστιτούτο Γεωπολιτικών Μελετών Εθνική Αναδημιουργία (ΙΓΜΕΑ), το οποίο δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του κόμματος του Πάνου Καμμένου, των ΑΝΕΛ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News