Τα τελευταία χρόνια ένα νέο στοιχείο έχει προστεθεί στις προσόψεις πολλών ελβετικών σπιτιών: οι σκάλες για τις γάτες. Ιδιαίτερα στην Βέρνη αυτές οι λεπτές ξύλινες κατασκευές – είτε με μορφή ζιγκ-ζαγκ ή ελικοειδή – δείχνουν αδιάσπαστο στοιχείο της εικόνας των δρόμων, τους οποίους και διασυνδέουν με τους ιδιωτικούς οικιακούς χώρους, όπου οι άνθρωποι συνυπάρχουν αρμονικά με τις γάτες. Όπως αυτά τα αιλουροειδή ταλαντεύονται παιχνιδιάρικα μεταξύ του πολιτισμού και της αδάμαστης φύσης, έτσι και οι σκάλες για τις ασφαλείς εξορμήσεις τους γεφυρώνουν τους δύο κόσμους, ενώ ισορροπούν με ευστάθεια πάνω από το κενό.

Πρόσφατα, οι ελβετικές γατόσκαλες, προσαρμοσμένες στις προσόψεις των σπιτιών, προσέλκυσαν την προσοχή της βαυαρής γραφίστριας και φωτογράφου Brigitte Schuster, που είχε αντικρίσει παρόμοιες σκάλες στην Αυστρία και Γερμανία. Όμως, σε πολλές ελβετικές πόλεις και ιδιαίτερα στη Βέρνη, εμφανίζονται πλέον με μεγάλη συχνότητα. Η Schuster περιπλανήθηκε σε διάφορα οικοδομικά τετράγωνα, για να καταγράψει εικονικά τις πολυάριθμες γατόσκαλες της Βέρνης, αναρτημένες σε διαφορετικούς τύπους σπιτιών. Οι φωτογραφίες της, πάνω από εκατό, συνοδευμένες από ένα δικό της κείμενο δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο βιβλίο «Αρχιτεκτονική για την γάτα. Ελβετικές γατόσκαλες», μαζί και με ένα κείμενο του γατο-ερευνητή Dennis Turner, βιβλίο που παρουσιάστηκε στη ΝΖΖ (Birgit Schmid, 22/11/2019)

Το εξημερωμένο αιλουροειδές, που απαθανάτισαν και τόσοι άλλοι καλλιτέχνες γοητευμένοι από την αινιγματικότητά του, άλλοτε γουργουρίζει καθησυχαστικά, καθώς κουλουριάζεται σε επιλεγμένα σημεία του σπιτιού, διαμορφώνοντας το δικό του οικιακό «σύμπαν», ενώ άλλοτε εκφράζει τα αδάμαστα θηρευτικά ένστικτά του με την επίμονη διάθεση για ατέλειωτες περιπλανήσεις έξω, καθώς και για περιστασιακό κυνήγι. Αυτή η δεύτερη τάση γίνεται προβληματική στις χαοτικές μεγαλουπόλεις, όπως η Αθήνα, αλλά και σε μητροπόλεις όπως το Λονδίνο, Παρίσι και Νέα Υόρκη, όπου οι αυτοκινητόδρομοι κυριαρχούν και η φύση απουσιάζει. Οι γάτες που κυκλοφορούν ελεύθερα συχνά σκοτώνονται από τα αυτοκίνητα.

Αντίθετα, στις ελβετικές πόλεις, πολύ πιο φιλικές πολιτισμικά και αρχιτεκτονικά στους πεζούς αλλά και στα οικόσιτα ζώα, οι ανεμπόδιστες γατοδρομίες φαίνονται σχετικά ακίνδυνες, χάρη στην μειωμένη κυκλοφορία αυτοκινήτων και στην ύπαρξη πολλών πεζοδρόμων, πάρκων, μονοπατιών και άλλων υπαίθριων χώρων. Αυτή η διαμόρφωση των δημόσιων χώρων για μετακινήσεις χωρίς αυτοκίνητα συνδυάζεται και με τη φιλική συμπεριφορά των κατοίκων απέναντι στα αιλουροειδή: οι γάτες υπερισχύουν των σκύλων και φτάνουν το 1,5 εκατομμύριο, κάτι ενδεικτικό για την γατοφιλία των Ελβετών.

Παρόλα αυτά, το πρόβλημα της εξόδου και της επιστροφής ταλαιπωρεί τους γατο-ιδιοκτήτες, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από τους αμέτοχους σε τέτοια δράματα και ως «δίποδα ανοιχτήρια πορτοπαραθύρων» σε διαρκή επιφυλακή. Η αρχιτεκτονική όμως κατάφερε να επιλύσει αυτό το πρόβλημα, επιτρέποντας στις γάτες να διατηρούν αρμονικά, τόσο την άνετη σπιτική ζωή, όσο και την εξωοικιακή κινητικότητά τους, ανακουφίζοντας και τους ιδιοκτήτες τους από τέτοιες έγνοιες. Με τις ελαφριές σκάλες, στερεωμένες κατάλληλα στις προσόψεις, και σε συνδυασμό με τα ειδικά ανοίγματα στις πόρτες και τα παράθυρα του σπιτιού από όπου εξορμούν, οι γάτες μπορούν να βγαίνουν οποτεδήποτε, να σκαρφαλώνουν ψηλά και να επιστρέφουν ανεμπόδιστα, διαμορφώνοντας έτσι τον δικό τους ρευστό χωρόχρονο.

Οι λεπτές σκάλες, με πρότυπο τις ορνιθόσκαλες, παραγγέλλονται σε ξυλουργούς. Αυτές στερεώνονται σε κάποια βάση, όπως γραμματοκιβώτιο, δέντρο ή σωλήνες αποχέτευσης και συνδυάζονται μεταξύ τους, ώστε να οδηγούν τα περιπλανώμενα αιλουροειδή από όροφο σε όροφο μέχρι την κορυφή της στέγης. Κάποιοι ανήσυχοι τοποθετούν και προστατευτικά δίχτυα, αλλά αυτά στην πραγματικότητα είναι περιττά, με δεδομένη την ικανότητα των γάτων για ακριβείς υπολογισμούς των κινήσεών τους πάνω σε αβέβαιες επιφάνειες, ώστε να μην διακυβεύεται η ζωή τους. Στο όλο εγχείρημα βοηθά και η κατανόηση των εκμισθωτών των σπιτιών, οι οποίοι ανέχονται τους γατόφιλους νοικάρηδές τους να κάνουν τέτοιες προσθήκες με παράδοξα εξαρτήματα στις προσόψεις.

Οι ελβετικές γατόσκαλες διευκολύνουν την συμβίωση ανθρώπων και γατιών, εξασφαλίζουν μεγαλύτερες ελευθερίες και στους δύο, αλλά και δείχνουν με ορατό τρόπο την στενή σχέση του ανθρώπου με αυτά τα ζώα, που αντιμετωπίζονται ως ισότιμα και με σεβασμό στις ξεχωριστές ανάγκες τους. Καθώς οι εξελίξεις των νέων τεχνολογιών και της βιοτεχνολογίας – ειδικά όσον αφορά την έρευνα του εγκεφάλου – μας διαφωτίζουν καλύτερα σχετικά με την υψηλή και πολύπλοκη νοημοσύνη αυτών των γοητευτικών ζώων και μας βοηθούν να απαλλαγούμε από υποτιμητικές προκαταλήψεις και στερεότυπα γι΄ αυτά , συνάμα ο αστικός χώρος προσαρμόζεται στην αλλαγή νοοτροπίας απέναντί τους. Η δημιουργική αρχιτεκτονική με τον τρόπο της βοηθά λειτουργικά αλλά και αισθητικά στην δημιουργία ενός μεταβατικού χώρου, που διευκολύνει τις γάτες να εξορμήσουν στο άγνωστο. Γι’ αυτό και απουσιάζει κάθε γατίσιο ίχνος από τις φωτογραφημένες σκάλες, επειδή αυτές αποτελούν μόνο την μετάβαση. Με τις σκάλες, οι γατοδρομίες έχουν σαφή αφετηρία και επιστροφή, αλλά το ενδιάμεσο παραμένει αινιγματικό.

Αυτήν την φευγαλέα διάσταση εκφράζει και το γιαπωνέζικο χαϊκού:

Η γάτα κοιμόταν

ξύπνησε, τεντώθηκε

και ξεπόρτισε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News