Υπάρχουν αρκετές ασθένειες για τις οποίες δεν υπάρχει καμία θεραπεία. Χρόνιες παθήσεις που ταλαιπωρούν εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Που οφείλονται στα γονίδια που έχουμε κληρονομήσει και έτσι δεν υπάρχει φάρμακο που να μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Εκτός αν το φάρμακο μπορούσε να αλλάξει τα γονίδιά μας.

Κάτι το οποίο έγινε για πρώτη φορά σε ασθένειες του αίματος, όπως είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η βήτα θαλασσαιμία. Οι νέες πειραματικές θεραπείες καταφέρνουν να αναστρέψουν τα γονιδιακά λάθη που τις προκαλούν.

«Μέχρι σήμερα μπορούσαμε να κάνουμε ελάχιστα. Με τις εφαρμογές της νέας μεθόδου όμως, οι άνθρωποι αυτοί φαίνεται ότι μπορούν να θεραπευτούν. Κάποιοι ήδη τα έχουν καταφέρει», λέει στη βρετανική Telegraph η Τζένιφερ Ντούντνα, καθηγήτρια στο τμήμα Μοριακής και Κυτταρικής Βιολογίας  του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια.

(Μάλιστα, πρόσφατα και ένας ασθενής από την Ελλάδα θεραπεύτηκε από τη μεσογειακή αναιμία, λαμβάνοντας γονιδιακή θεραπεία αυτού του τύπου στο Νοσοκομείο Παπανικολάου της Θεσσαλονίκης).

Η Ντούντνα δεν είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία της νέας θεραπείας. Τουλάχιστον όχι άμεσα. Είναι όμως υπεύθυνη για την αρχή της μεθόδου, στην οποία βασίστηκε η θεραπεία και αναμένεται να ακολουθήσουν και πολλές άλλες. Η μέθοδος ονομάζεται Crispr Cas 9 και επιτρέπει με αποκοπή και επικόλληση γονιδίων τη διόρθωσή τους. Δηλαδή γονιδιακό κόπι πέιστ.

Η μέθοδος δεν περιορίζεται μόνο στις αναιμίες. Εχει εφαρμογές και σε πολλές άλλες παθήσεις. Αν το DNA είναι το βιβλίο της ζωής, γραμμένο στα κύτταρά μας, τότε η Crispr είναι το εργαλείο που μπορεί να κάνει την επεξεργασία του κειμένου του. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι είναι πανάκεια.

«Πλέον είναι τόσο εύκολο να γίνει χρήση της μεθόδου, που οι επιστήμονες μπορούν να παραγγείλουν ένα μοριακό σχεδιασμό για οποιοδήποτε τμήμα του ανθρώπινου DNA, όσο εύκολα μπορούν να παραγγείλουν μία πίτσα από το τηλέφωνο» λέει η ίδια. «Εχει εξελιχθεί τόσο πολύ η μέθοδος, που μπορεί ένας επιστήμονας να γράψει μία γονιδιακή αλληλουχία στο κινητό του και να προγραμματίσει τα μόρια της Crispr να διαχειριστούν το DNA».

Για παράδειγμα, στη δρεπανοκυτταρική αναιμία υπάρχει ένα γενετικό σφάλμα στο γονίδιο HBB, το οποίο είναι υπεύθυνο για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, της ουσίας του αίματος που μεταφέρει το οξυγόνο στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Το ΗΒΒ όμως είναι ένα από τα 1.000 γονίδια που βρίσκονται στο χρωμόσωμα 11. Ομως ο άνθρωπος διαθέτει 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων που συνθέτουν το DNA. Κάτι που σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει περίπου 25.000 γονίδια. Και η Crispr μπορεί να τα επεξεργαστεί όλα.

Αρα για όσα γονίδια γνωρίζουμε τη δράση τους, μπορούμε να παρέμβουμε και να τα διορθώσουμε στην περίπτωση που είναι λάθος. Μερικά από αυτά που μπορούν σήμερα να τροποποιήσουν οι επιστήμονες είναι το γονίδιο DEC2 που επηρεάζει τον ύπνο, το SCN9A που παρέχει την αίσθηση του πόνου, και φυσικά γονίδια απλά και σύνθετα για πολλές ασθένειες…

Γονιδιακή θεραπεία και τρόμος

Η μεγάλη ανακάλυψη που έκανε η Τζένιφερ το 2012 με στόχο τη θεραπεία ανίατων ασθενειών, εκτός από χαρά και αισιοδοξία, τής είχε προκαλέσει και βαρύ συναίσθημα, καθώς είχε εξαπολύσει μία νέα δύναμη, η οποία ουδείς γνώριζε εάν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για «κακό» σκοπό.

Οπως η ίδια εξομολογείται σε επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Human Nature» (ανθρώπινη φύση), που θα προβληθεί το νέο έτος στο BBC, δεν ήταν μόνο χαρούμενη και ήρεμη. Αλλά και αρκετά αναστατωμένη. Ενδεικτικό είναι ότι είχε εφιάλτες με το Τρίτο Ράιχ. «Εβλεπα αρκετά έντονα και άσχημα όνειρα την περίοδο εκείνη. Σε ένα από αυτά είδα έναν συνάδελφό μου, ο οποίος μου είπε ότι θέλει να μου γνωρίσει κάποιον ο οποίος ενδιαφέρεται για την Crispr. Και τότε εμφανίζεται μπροστά μου ο Αδόλφος Χίτλερ και μου λέει “πες τα μου όλα, πες μου ακριβώς πώς λειτουργεί”. Θυμάμαι να πετάγομαι τρομαγμένη από το κρεβάτι μου και να λέω: Θεέ μου τι έκανα…».

Ζωντανοί εφιάλτες

Αν και η γονιδιακή επεξεργασία είναι και σήμερα απαγορευμένη στις περισσότερες χώρες του κόσμου, κινέζοι επιστήμονες έχουν ήδη δημιουργήσει παιδιά τα οποία δεν μπορούν να προσβληθούν από τον ιό HIV που προκαλεί AIDS. Οι δίδυμες που γεννήθηκαν ως γενετικά τροποποιημένες για καλό ή για κακό, θα περάσουν και τα μεταλλαγμένα γονίδιά τους και στις επόμενες γενιές τους.

Και αυτό ήταν το πρώτο μεγάλο πείραμα που έγινε δέκα χρόνια αφότου η Ντούντνα είχε ανακαλύψει τη μέθοδο. «Δεν πήραν άδεια από πουθενά, δεν έκαναν μελέτες σε ζώα, όπως προβλέπεται, δεν ξέρουμε αν είναι όντως αποτελεσματικό και ασφαλές αυτό που έκαναν οι κινέζοι επιστήμονες. Και φυσικά δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθούν στο μέλλον αυτά τα παιδιά», λέει η ίδια, η οποία βλέπει σιγά σιγά τα τρομακτικά της όνειρα να γίνονται πραγματικότητα.

Ακόμη μεγαλύτερος ζωντανός εφιάλτης για τους επιστήμονες είναι ο ρώσος επιστήμονας Ντένις Ρέμπρικοβ, ο οποίος έχει δηλώσει ότι θα ακολουθήσει το παράδειγμα των κινέζων ειδικών και θα δημιουργήσει γονιδιακά επεξεργασμένα μωρά.

Μάλιστα, το αίτημά του έγινε στο πλαίσιο ενός υψηλού επιπέδου επιστημονικού συνεδρίου που έγινε το καλοκαίρι στη Ρωσία, το οποίο παρακολούθησε και η παιδίατρος Μαρία Βορόντσοβα, κόρη του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. «Και είναι εύκολο να φανταστούμε τον κ. Πούτιν να εγκαινιάζει έναν φυλετικό γενετικό αγώνα, με στόχο την τελειοποίηση ή τουλάχιστον την ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους», σχολιάζει η Telegraph.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο έχει προσθέσει τη μέθοδο επεξεργασίας γονιδίων στη λίστα με τα «όπλα μαζική καταστροφής» και παράλληλα κάνει έρευνα για το «αντίδοτο» της Crispr, ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει αμυντικά όπλα κατά του εχθρού.

Ωστόσο, η μέθοδος δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη ευρέως. Και είναι άδικο «να φέρνουμε στη ζωή παιδιά με μία ζαριά, ενώ μπορούμε να επιλέξουμε να είναι υγιή. Αφού υπάρχει η τεχνολογία, γιατί να μην την χρησιμοποιήσουμε», σχολιάζει στο ίδιος ντοκιμαντέρ ο Στίβεν Χσου, καθηγητής φυσικής στο Τεχνολογικό Ιδρυμα της Μασαχουσέτης.

Παρά τις επιστημονικές της επιφυλάξεις η Ντούντνα δεν διαφωνεί μαζί του. «Μπορεί οι εξελίξεις να είναι αλλόκοτες, μαγικές ή τρελές. Ομως είναι στο χέρι μας που θα βάλουμε τα όρια. Το μέλλον έρχεται. Η ερώτηση όμως είναι το πώς και το πότε», καταλήγει η ίδια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News