Την ώρα που οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι υπόλοιποι επαγγελματίες υγείας όλου του κόσμου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του θανατηφόρου κορονοϊoύ, ελάχιστοι μάλλον θυμόμαστε τους πυροσβέστες της Αυστραλίας οι οποίοι έως και πριν από δύο μήνες αντιστέκονταν με όλες τους τις δυνάμεις στις καταστροφικές πυρκαγιές που κατέκαψαν τη χώρα.

Θα έπρεπε, ωστόσο, να τους θυμόμαστε γιατί πέρα από την οικονομική κρίση που θα προκαλέσει η υγειονομική κρίση, η ανθρωπότητα θα κληθεί να αντιμετωπίσει συγχρόνως και την κλιματική κρίση. Σύμφωνα με τη Μαριάνα Ματζουκάτο, καθηγήτρια Οικονομικών της Καινοτομίας στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL), αυτή η τριπλή κρίση αποτελεί κατά κύριο λόγο μια κρίση του καπιταλισμού.

Σε κείμενό της στο Project Syndicate η διακεκριμένη ιταλίδα ακαδημαϊκός υποστηρίζει πως οι εν λόγω τρεις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα – μέσω του επαναπροσδιορισμού του καπιταλισμού – διαφορετικά όχι μόνον δεν θα επιλυθούν τα παλιά αλλά θα προκύψουν και νέα προβλήματα.

Οπως συνέβη κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, όταν οι κυβερνήσεις έριξαν πολλά δισεκατομμύρια στις αγορές τα οποία, ωστόσο, δεν αξιοποιήθηκαν επαρκώς για καινοτόμες επενδύσεις με αποτέλεσμα να επιστρέψουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ο οποίος ήταν και εξακολουθεί να είναι ακατάλληλος για τον σκοπό του.

Σήμερα, όμως, η πανδημία του κορονοϊού «αποκαλύπτει και άλλες ατέλειες των οικονομικών δομών μας», σημειώνει η Μαριάνα Ματζουκάτο, είτε πρόκειται για την πλήρη αποδιοργάνωση των εργασιακών σχέσεων – λόγω της διόγκωσης της αποκαλούμενης «gig economy» στο πλαίσιο της οποίας υπάρχουν μόνον εργαζόμενοι «κατά παραγγελία» – είτε πρόκειται για την ανησυχητική αύξηση του ιδιωτικού χρέους σε παγκόσμιο επίπεδο, παρά το γεγονός πως το υψηλό ιδιωτικό χρέος προκάλεσε την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Θεωρώντας λανθασμένα πως το πρόβλημα ήταν το δημόσιο χρέος, πολλές χώρες στη συνέχεια εφάρμοσαν επιθετικές πολιτικές λιτότητας και αυτό οδήγησε στην αποδυνάμωση των κρατικών δομών και των δημόσιων υπηρεσιών οι οποίες είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση κρίσεων όπως η πανδημία του κορονοϊoύ. Αρκεί να σημειωθεί ότι από το 2015 έως σήμερα οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατά ένα δισεκατομμύριο στερλίνες στη Βρετανία ενώ στις ΗΠΑ η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ έως και πριν από λίγες ημέρες επιδίωκε την περικοπή της χρηματοδότησης των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων.

Την ίδια ώρα οι επιχειρήσεις προτιμούν να ανταμείβουν τους μετόχους τους αντί να στοχεύουν στην μακροχρόνια ανάπτυξη μέσω των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία, της αύξησης των μισθών και της διαρκούς εκπαίδευσης των εργαζομένων. Κατά συνέπεια, ελλείψει χρηματοπιστωτικών δικλείδων ασφαλείας, πολλά νοικοκυριά δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να καλύψουν βασικές τους ανάγκες όπως είναι η στέγαση και η εκπαίδευση.

Ολα αυτά τα πρόβλημα διογκώνονται επικίνδυνα λόγω της επέλασης του κορονοϊoύ. Αλλά η ιταλίδα οικονομολόγος ευελπιστεί πως η παγκόσμια κοινότητα θα αξιοποιήσει «την τρέχουσα κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να ξεκινήσει να οικοδομεί μια πιο περιεκτική και βιώσιμη οικονομία».

Αυτό που απαιτείται καταρχάς είναι να αποφευχθούν τα λάθη που έγιναν το 2008, όταν τα πακέτα διάσωσης παρείχαν στις πολυεθνικές τη δυνατότητα να αυξήσουν περαιτέρω τα κέρδη τους αλλά απέτυχαν να θέσουν τα θεμέλια για μια ισχυρή και ευεργετική για όλους ανάκαμψη.

Οπότε, αυτήν τη φορά τα όποια πακέτα στήριξης των επιχειρήσεων θα πρέπει να δοθούν υπό αυστηρές προϋποθέσεις με τη Ματζουκάτο να αναφέρει χαρακτηριστικά πως «τώρα που το κράτος διαδραματίζει εκ νέου πρωταγωνιστικό ρόλο θα πρέπει να υποδυθεί τον ήρωα όχι τον αφελή αποδιοπομπαίο τράγο».

Για να συμβεί, όμως, αυτό, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να προτείνουν άμεσα λύσεις με στόχο την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος. Στηρίζοντας, για παράδειγμα, μόνον τις επιχειρήσεις που όχι μόνον δεν θα προβούν σε απολύσεις αλλά μετά το πέρας της κρίσης θα προβούν σε επενδύσεις με στόχο την εκπαίδευση των εργαζομένων τους και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών.

Οσον αφορά τα νοικοκυριά, πέρα από την παροχή δανείων με ευνοϊκούς όρους, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο διαγραφής μέρους των χρεών τους, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη ότι το παγκόσμιο ιδιωτικό χρέος παραμένει σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα. Τουλάχιστον θα πρέπει άμεσα να ανασταλούν όλες οι οικονομικές υποχρεώσεις των ιδιωτών έως ότου ξεπεραστεί και η επερχόμενη οικονομική κρίση.

Επιπρόσθετα θα πρέπει να επανεξεταστούν και οι σχέσεις του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα καθώς εξακολουθούν να είναι «περισσότερο παρασιτικές παρά συμβιωτικές». Ακόμα και οι προσπάθειες για την παρασκευή ενός εμβολίου κατά του νέου κορονοϊoύ ενδέχεται να συμβάλουν στην αύξηση των κερδών μεγάλων πολυεθνικών μέσω της πώλησης ενός προϊόντος το οποίο θα αναπτυχθεί χάρη σε έρευνες που χρηματοδοτούνται με τα χρήματα των φορολογούμενων.

Ενδεικτικό και συγχρόνως εξοργιστικό είναι το γεγονός πως, παρότι οι έρευνες για την παρασκευή νέων εμβολίων στις ΗΠΑ εκπονούνται σε μεγάλο βαθμό χάρη στα χρήματα των αμερικανών πολιτών, ο αμερικανός υπουργός Υγείας Αλεξ Αζάρ παραδέχτηκε ότι ενδέχεται να μην έχουν όλοι οι Αμερικανοί τη δυνατότητα να καλύψουν το κόστος των όποιων θεραπειών ή των εμβολίων που θα αναπτυχθούν τελικά κατά του νέου κορονοϊoύ.

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή της η Ματζουκάτο επισημαίνει πως «χρειαζόμαστε απεγνωσμένα επιχειρηματικά κράτη» που θα προβαίνουν σε σημαντικές επενδύσεις με στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας (τεχνητή νοημοσύνη, δημόσια υγεία, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Η πανδημία, ωστόσο, που πλήττει ολόκληρο τον πλανήτη, μας αποδεικνύει πως χρειαζόμαστε επίσης κράτη σε θέση να διαπραγματεύονται και μάλιστα σκληρά ούτως ώστε τα οφέλη των εν λόγω επενδύσεων να αφορούν τους πολλούς και όχι τους λίγους.

Ο δολοφονικός κορονοϊός αποκάλυψε βασικές αδυναμίες των δυτικών καπιταλιστικών οικονομιών. Καθώς, όμως, οι κυβερνήσεις όλων των δυτικών κρατών βρίσκονται «επί ποδός πολέμου, έχουμε την ευκαιρία να διορθώσουμε το σύστημα». Εάν, όμως, την χάσουμε, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την τρίτη επερχόμενη κρίση στο πλαίσιο της οποίας ο πλανήτης θα καταστεί αναπόφευκτα αβίωτος.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News