Ενας εξερευνητής του Κόκκινου Πλανήτη, ο άνθρωπος που ανακάλυψε τη μετάλλαξη Ομικρον, μία πρωτοπόρος της ηθικής της τεχνητής νοημοσύνης και μία ακτιβίστρια που μάχεται για τα δικαιώματα των ιθαγενών συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα ανθρώπων που με το έργο τους συνέβαλαν στην πρόοδο της επιστήμης κατά τη διάρκεια του 2021. Τουλάχιστον σύμφωνα με τo Nature, το κορυφαίο βρετανικό επιστημονικό περιοδικό, που συνέταξε τη σχετική λίστα, παρουσιάζοντας, συγχρόνως, τις εκπληκτικές ιστορίες των πρωταγωνιστών της, οι οποίοι είτε προέβησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις είτε ανέδειξαν ζητήματα εξαιρετικής σημασίας.

Η μαχήτρια των εμβολίων
Winnie Byanyima (Ουίνι Μπιανίμα)

«Αυτή η ιδέα, ότι μια σωτήρια για την υγεία τεχνολογία μπορεί να πωλείται, όπως πωλείται μια τσάντα πολυτελείας, δεν είναι νορμάλ», υποστηρίζει η Ουίνι Μπιανίμα, επικεφαλής της UNAIDS, της υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών που ηγείται των προσπαθειών για την εξάλειψη του AIDS ανά την υφήλιο. «Δεν πρέπει να την αποδεχόμαστε, δεν πρέπει να τη σεβόμαστε και πρέπει να την κρίνουμε για αυτό που είναι: ανήθικη, άπληστη και λανθασμένη». Με στόχο την εξάλειψη της εν λόγω νοοτροπίας, η Ουίνι Μπιανίμα πρωτοστάτησε στην ίδρυση της People’s Vaccine Alliance, ενώ σήμερα μάχεται για την ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια κατά της Covid-19. Τάσσεται αναφανδόν υπέρ της άρσης της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας των εμβολίων κατά της Covid-19. Οι φαρμακευτικοί κολοσσοί, ωστόσο, έχουν διαφορετική άποψη, με αποτέλεσμα την ώρα που στις πλούσιες χώρες οι πολίτες λαμβάνουν ήδη μία τρίτη δόση, σε τουλάχιστον 40 χώρες, τουλάχιστον μία δόση κάποιου εμβολίου να έχει χορηγηθεί σε ποσοστό μικρότερο του 10%.

Η μετεωρολόγος της κλιματικής αλλαγής
Friederike Otto (Φριντερίκε Οτο)

Η Φριντερίκε Οτο είναι ερευνήτρια στο λονδρέζικο Grantham Institute και επικεφαλής της ομάδας World Weather Attribution που μελετά τον ρόλο της κλιματικής αλλαγής στην εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως τα κύματα καύσωνα, οι παγετοί, οι καταρρακτώδεις βροχές και οι πλημμύρες. Η ομάδα της ασχολήθηκε εκτενώς με το πρωτοφανές κύμα καύσωνα που έπληξε τον Καναδά και τις ΗΠΑ τον περασμένο Ιούλιο, με τις πλημμύρες που σάρωσαν το Βέλγιο και τη Γερμανία, με τον καταστροφικό παγετό που καταγράφηκε στη Γαλλία τον περασμένο Απρίλιο, με την επίμονη ξηρασία στη Μαδαγασκάρη. Αφότου αναγορεύτηκε διδάκτορας της φιλοσοφίας της επιστήμης, η Φριντερίκε Οτο στράφηκε αρχικά στη Φυσική και στη συνέχεια στη Μετεωρολογία και την Κλιματολογία, ωθούμενη από το αίσθημα της δικαιοσύνης. «Με ενδιαφέρει η δικαιοσύνη. Και η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δικαιοσύνη», δηλώνει η ίδια.

O εξερευνητής του Αρη
Zhang Rongqiao (Τσανγκ Ρονγκτσάο)

Στις 15 Μαΐου του τρέχοντος έτους, τη στιγμή που το κινεζικό διαστημικό όχημα Tianwen-1 προσεδαφίστηκε με ασφάλεια στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη έπειτα από ένα ταξίδι 475 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, ο Τσανγκ Ρονγκτσάο δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Ο επικεφαλής μηχανικός της πρώτης κινεζικής διαστημικής αποστολής στον πλανήτη Αρη που στέφθηκε από πλήρη επιτυχία, στη Δύση είναι σχεδόν άγνωστος. Στην πατρίδα του, ωστόσο, θεωρείται εθνικός ήρωας. «Χρειάζονται δέκα χρόνια για να ακονίσεις ένα καλό σπαθί», δήλωσε, σχολιάζοντας την επιτυχία της αποστολής, επικαλούμενος μια κινεζική παροιμία.

Η ειδική στην ηθική των αλγορίθμων
Timnit Gebru (Τιμνίτ Γκέμπρου)

Η Τιμνίτ Γκέμπρου γεννήθηκε στην Αιθιοπία από γονείς με καταγωγή από την Ερυθραία. Σε νεαρή ηλικία μετέβη στις ΗΠΑ ως πρόσφυγας. Με την τεχνητή νοημοσύνη και τις προκαταλήψεις των αλγορίθμων (και αυτών που τους δημιουργούν) άρχισε να ασχολείται στο Στάνφορντ, όπου σπούδασε στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. Εως τον περασμένο Δεκέμβριο εργαζόταν στην Google ως συνεπικεφαλής της Επιτροπής Ηθικής για την Τεχνητή Νοημοσύνη του διαδικτυακού κολοσσού. Απολύθηκε, ωστόσο, μετά την άρνησή της να αποσύρει μία μελέτη της όσον αφορά τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων. Φέτος τον Δεκέμβριο η 39χρονη κορυφαία ερευνήτρια ίδρυσε το δικό της ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο για τη μελέτη της τεχνητής νοημοσύνης και τους τρόπους με τους οποίους πλήττει τους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο. Κύρια θέση της είναι ότι οι ατέλειες της τεχνητής νοημοσύνης δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τεχνικά προβλήματα, αλλά ως συμπτώματα της νοσηρότητας του περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσεται η εν λόγω τεχνολογία.

Ο κυνηγός μεταλλάξεων
Tulio de Oliveira (Τούλιο ντε Ολιβέιρα)

Οταν ο διευθυντής του Κέντρου Καινοτομίας για την Αντιμετώπιση Πανδημιών της Νότιας Αφρικής, με ειδίκευση στη Βιοπληροφορική και την Υπολογιστική Βιολογία, εντόπισε μια νέα μετάλλαξη του κορονοϊού, σκέφτηκε αμέσως ότι η χώρα του επρόκειτο να απομονωθεί εκ νέου από τον υπόλοιπο κόσμο. Πρώτη φορά αυτό είχε συμβεί, αν και σε μικρότερη κλίμακα, αφότου η ερευνητική ομάδα του δρος Ολιβέιρα εντόπισε τη μετάλλαξη Δέλτα του κορονοϊού. Αλλά η νέα μετάλλαξη Ομικρον σχετιζόταν με μια αναπάντεχη αύξηση των κρουσμάτων στις περιοχές από τις οποίες προέρχονταν τα δείγματα: την Μποτσουάνα, τη Νότια Αφρική και το Χονγκ Κονγκ. Οπότε δεν αμφιταλαντεύτηκε ούτε στιγμή όσον αφορά το τι έπρεπε να κάνει. «Μια πανδημία τερματίζεται μέσω της άμεσης δράσης», ανέφερε στο Νature ο γεννημένος στη Βραζιλία νοτιοαφρικανός επιστήμονας. «Το “βλέποντας και κάνοντας” δεν αποτέλεσε μια καλή επιλογή», συμπλήρωσε.

O πρωτοπόρος των πρωτεϊνών
John Jumper (Τζον Τζάμπερ)

Ειδικός στην τεχνητή νοημοσύνη, ο Τζον Τζάμπερ ηγείται μιας ερευνητικής ομάδας που εφηύρε ένα εργαλείο που μεταμορφώνει τη Βιολογία. Χάρη στο AlphaFold, ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που καθιστά πανεύκολη υπόθεση τον καθορισμό της δομής των πρωτεϊνών με εξαιρετική ακρίβεια, ο Τζάμπερ και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν τον περασμένο Ιούλιο τις δομές σχεδόν όλων των πρωτεϊνών που εντοπίζονται στους ανθρώπους και άλλους είκοσι οργανισμούς, 250.000 δομές. Την επόμενη χρονιά σκοπεύουν να κοινοποιήσουν τις δομές σχεδόν των μισών εκ των γνωστών πρωτεϊνών, 130 εκατομμύρια δομές συνολικά.

H ακτιβίστρια των ιθαγενών
Victoria Tauli-Corpuz (Βικτόρια Τάουλι-Κόρπουζ)

Η Βικτόρια Τάουλι-Κόρπουζ γεννήθηκε το 1952 σε ένα ορεινό χωριό των Φιλιππίνων, ενώ εδώ και τριάντα πέντε χρόνια είναι αξιωματούχος του ΟΗΕ. Από τον Μάιο του 2014 έως τον Μάρτιο του 2020 εκτελούσε χρέη ειδικής εισηγήτριας του Οργανισμού για τα δικαιώματα των ιθαγενών πληθυσμών ανά τον κόσμο, επιδιώκοντας, συγχρόνως να αναγνωριστεί και να αναβαθμιστεί ο ρόλος τους στην προστασία του περιβάλλοντος. Στην πρόσφατη Cop26 της Γλασκώβης, εύπορα κράτη και σημαντικές φιλανθρωπικές οργανώσεις δεσμεύτηκαν για τη συγκέντρωση 1,7 δισ. δολαρίων με στόχο τη συνδρομή των αυτόχθονων πληθυσμών στην προστασία των δασών και της βιοποικιλότητας, αναγνωρίζοντας, επιτέλους, όλα όσα υποστηρίζει εδώ και πολλά χρόνια η Βικτόρια Τάουλι Κόρπουζ.

Ο κυνηγός των φραστικών ασυναρτησιών
Guillaume Cabanac (Γκιγιόμ Καμπανάκ)

Ο Γκιγιόμ Καμπανάκ είναι ένας επιστήμονας της πληροφορικής, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης, που ειδικεύεται στον εντοπισμό αυτών που ο ίδιος αποκαλεί «ταλαιπωρημένες φράσεις» σε επιστημονικές εργασίες, όπως «κακοήθεια στο στήθος» αντί για «καρκίνος του μαστού» ή «προσανατολισμένη προς τον ήλιο ενέργεια» αντί για «ηλιακή ενέργεια». Φέτος ο Γκιγιόμ Καμπανάκ και οι συνεργάτες του εντόπισαν πλήθος «βασανισμένων φράσεων» σε χιλιάδες επιστημονικές εργασίες, κάποιες από τις οποίες αποσύρθηκαν, μάλιστα, από έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Τις περισσότερες φορές ο εντοπισμός των εν λόγω φράσεων αποτελεί ένδειξη ότι μέρος των εργασιών στις οποίες εντοπίζονται ή ακόμη και ολόκληρες οι εργασίες συντάχθηκαν όχι από ανθρώπους αλλά από προγράμματα αυτόματης γραφής.

H επιδημιολόγος του Twitter
Meaghan Kall (Μέγκαν Κολ)

Γεννήθηκε στις ΗΠΑ ενώ τώρα ζει στη Βρετανία όπου εργάζεται ως αξιωματούχος της βρετανικής κυβέρνησης: η επιδημιολόγος Μέγκαν Κολ χρησιμοποιεί εδώ και πολλούς μήνες τον λογαριασμό της στο Twitter για να εξηγεί με τρόπο επιστημονικό και συνάμα εκλαϊκευτικό, την πορεία της πανδημίας αλλά και τις επιλογές της κυβέρνησης με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Αναρτά εκθέσεις όσον αφορά τις μεταλλάξεις και τις εστίες μετάδοσης του ιού, κοινοποιεί τα αποτελέσματα των διαγνωστικών τεστ στα οποία υποβάλλονται τα μέλη τη οικογένειάς της, προσκαλεί όλους όσοι αντιτίθενται στα εμβόλια να επικοινωνήσουν μαζί της, απλά και μόνο για να συζητήσουν πολιτισμένα. Πρόκειται, μάλιστα, για μια προσωπική πρωτοβουλία (η υπηρεσία στην οποία εργάζεται ούτε την παρότρυνε ούτε την αποθάρρυνε) χάρη στην οποία η αμερικανίδα ειδικός κατέστη το «ανθρώπινο πρόσωπο» της δημόσιας υγείας στη Βρετανία στον καιρό της πανδημίας.

Η αρχόντισσα των φαρμάκων
Janet Woodcock (Τζάνετ Γούντκοκ)

Επί 35 χρόνια ήταν διευθύντρια του κέντρου έρευνας και αξιολόγησης φαρμάκων της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), ενώ μερικές ώρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Τζο Μπάιντεν τη διόρισε «acting commissioner» της υπηρεσίας. Πρόσφατα, ωστόσο, ξέσπασε μία διαμάχη με αφορμή τη χορήγηση της τρίτης δόσης κατά του κορονοϊού. Το καλοκαίρι η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε κάπως πρόωρα ότι επρόκειτο να αρχίσει η χορήγησή της, δίχως να έχουν αποφανθεί σχετικά οι επιστήμονες της FDA. Ωστόσο, η Τζάνετ Γούντκοκ επιδοκίμασε το σχέδιο του Λευκού Οίκου, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με δύο μέλη της ομάδας αξιολόγησης εμβολίων της FDA να υποβάλουν τις παραιτήσεις τους. Αρκετοί είναι επίσης που υποστηρίζουν ότι η Τζάνετ Γούντκοκ φέρει σημαντική ευθύνη για την επιδημία των οπιοειδών που εξακολουθεί να ταλανίζει την Αμερική. Γιατί, οπότε, την ξεχωρίζει το Nature; Γιατί μέσω της δουλειάς της συνέβαλε σημαντικά στο να καταστούν τα πρωτόκολλα της FDA ο «χρυσός κανόνας» όσον αφορά την έγκριση φαρμάκων παντού στον κόσμο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News