Το Σπρίνγκφιλντ ήταν ένα (ιδιωτικό) κολλέγιο της Μασσαχουσέτης, πολύ ξεχωριστό. Ειδικευόταν στη φυσική αγωγή, τη φυσιολογία και την αθλητική ιατρική. Οταν ο Δρ. Τζέιμς Νέισμιθ, παιδί σκωτσέζων μεταναστών στο Οντάριο, έμαθε ότι υπάρχει μια σχολή για νεαρούς αθλητές, που συνδυάζει τις ακαδημαϊκές γνώσεις με τα σπορ, εγκατέλειψε τον Καναδά, όπου δίδασκε Φιλοσοφία και Θεολογία, για τη Νέα Αγγλία. Ο αθλητισμός ήταν η μεγάλη του αγάπη. Είχε παίξει και ο ίδιος λακρός (καναδέζικο άθλημα) και αμερικάνικο ράγκμπι.

Προσελήφθη από την YMCA, τη Χριστιανική Αδελφότητα, στην οποία ανήκε το κολλέγιο, το καλοκαίρι του 1890. Ηταν μόλις 29 ετών και εντελώς ανυποψίαστος για τον ρόλο που θα έπαιζε τα επόμενα χρόνια στο παγκόσμιο αθλητικό στερέωμα. Ούτε που το φανταζόταν, ότι αυτή η αλλαγή στην καριέρα του θα του εξασφάλιζε μια περίοπτη θέση στην ιστορία των σπορ.

Ο χειμώνας του 1891-1892 ήταν πιο βαρύς από κάθε άλλη φορά. Οι μαθητές του Σπρίνγκφιλντ είχαν πολλές μέρες να ξεμυτίσουν από το κολλέγιο, και οι υπεύθυνοι σπουδών αναζητούσαν εναλλακτικές λύσεις για την εκγύμνασή τους σε κλειστό χώρο. «Εχεις καμιά ιδέα;», ρώτησε ο διευθυντής τον Νέισμιθ. «Ασε με να το σκεφτώ», απάντησε εκείνος. Αυτό που του ερχόταν στο μυαλό, ξανά και ξανά, ήταν ένα παιχνίδι που έπαιζε με τους φίλους του όταν ήταν μικρός. Το έλεγαν «πάπια στον βράχο». Τα παιδιά πετούσαν μπάλες σε άδεια κουτιά, με τις ώρες, χωρίς να βαρεθούν.

Τη νύχτα της 21ης Δεκεμβρίου 1891, που έβρεχε καταρρακτωδώς, έμεινε ξάγρυπνος, σχεδιάζοντας στο χαρτί το καινούργιο παιχνίδι. Το επόμενο πρωί ζήτησε από τον επιστάτη του κολλεγίου δυο κουτιά συγκεκριμένων διαστάσεων. «Πού να τα βρω; Εχω στην αποθήκη κάτι κοφίνια, για να μαζεύουμε τα ροδάκινα. Σου κάνουν;», αποκρίθηκε ο κ. Στάμπινς. Ο ίδιος ο Δρ. Νέισμιθ γράφει: «Οταν ο κ. Στάμπινς έφερε τα κοφίνια (διαμέτρου 38 εκατοστών) στην αίθουσα γυμναστικής, τα τοποθέτησα σταθερά στα κάγκελα, έτσι ώστε η στεφάνη τους να βρίσκεται στα 10 πόδια από το πάτωμα (αυτό το ύψος, των τριών μέτρων και πέντε εκατοστών, δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα). Ενα σε κάθε άκρη του γυμναστηρίου. Στη συνέχεια κόλλησα τους 13 κανόνες στον πίνακα ανακοινώσεων, εξασφάλισα μια μπάλα ποδοσφαίρου και μια σκάλα, και περίμενα την άφιξη της τάξης. Οι μαθητές δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό, όμως ακολούθησαν τις οδηγίες μου. Τους εξήγησα τι έπρεπε να κάνουν, πέταξα την μπάλα ψηλά ανάμεσα στους δύο αρχηγούς και προσπάθησα να κρατήσω τους παίκτες κάπως κοντά στους κανόνες».

Τι την ήθελε τη σκάλα; Για να βγάζει την μπάλα από το κοφίνι, κάθε φορά που έμπαινε καλάθι.
Σε εκείνο το πειραματικό παιχνίδι, στο οποίο κάθε ομάδα έπαιξε με εννέα παίκτες, δεν κουράστηκε πολύ. Μπήκε μόνον ένα καλάθι! Σχεδόν ένα μήνα αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου 1892, ο Δρ. Νέισμιθ δημοσίευσε τους κανονισμούς στην τοπική εφημερίδα, υπό τον τίτλο «Ενα Νέο Παχνίδι», και ανακοίνωσε τη διεξαγωγή του πρώτου τουρνουά μπάσκετ στο κολλέγιο.

Ο αγώνας της 11ης Μαρτίου 1892 είναι το πρώτο καταγεγραμμένο ματς «Basket-ball». Ο… νονός του σπορ ήταν ένας σπουδαστής, αφού προηγουμένως ο εφευρέτης του είχε αρνηθεί να του δοθεί το όνομα «Naismith-ball», όπως του είχε προτείνει το κολλέγιο. Επαιξαν οι μαθητές με τους καθηγητές του Σπρίνγκφιλντ. Επτά εναντίον επτά. Την επομένη, τα «Χρονικά του Σπρίνγκφιλντ» έγραψαν: «Περισσότεροι από 200 θεατές παρακολούθησαν χθες ένα καινούργιο παιχνίδι στο κολλέγιο Σπρίνγκφιλντ, ανάμεσα στους καθηγητές και τους μαθητές της σχολής. Οι δύο ομάδες έπαιξαν ως εξής (αναφέρονται τα 14 ονόματα). Μορφή του αγώνα αναδείχτηκε ο Αλόνζο Σταγκ (καθηγητής, 30 ετών, παλιός παίκτης του αμερικάνικου φούτμπολ). Τα μέσα που χρησιμοποιούσε ήταν, συχνά, αντίθετα με τους κανόνες του παιχνιδιού, όμως αυτός πέτυχε τον μοναδικό πόντο για την ομάδα των καθηγητών. Οι μαθητές νίκησαν με 5-1, με τέσσερις πόντους του Ραγκλ κι έναν του Μακ Ντόναλντ…». Αυτή τη φορά τα κοφίνια δεν είχαν πάτους, κι έτσι η σκάλα δεν χρειάστηκε.

Εντεκα μέρες αργότερα, στις 22 Μαρτίου 1892, στο Σμιθ Κόλετζ του Νορθάμπτον, διεξήχθη ο πρώτος αγώνας μεταξύ γυναικών. Η Χριστιανική Αδελφότητα και το κολλέγιο Σπρίνγκφιλντ κατοχύρωσαν την πατρότητα του νέου αθλήματος, κι ανέλαβαν να το εξελίξουν και να το γνωρίσουν σε όλο τον Κόσμο. Μέσα στο 1892 σχεδιάστηκε ένα κυλινδρικό στεφάνι με πλεκτό δίχτυ – τα κοφίνια επέστρεψαν στην αποθήκη. Ενα χρόνο αργότερα κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν οι πρώτες μπασκέτες. Το 1894 οι ποδοσφαιρικές μπάλες αντικαταστάθηκαν με άλλες, φτιαγμένες ειδικά για το μπάσκετ. Το 1950 πήραν το σημερινό τους, πορτοκαλί χρώμα.

Μέχρι το 1900 το νέο άθλημα είχε κερδίσει τους φοιτητές όλων των πανεπιστημίων των ΗΠΑ, ενώ το 1902 πέρασε τον Ατλαντικό. Η Σταντ Φρανσέ ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός σύλλογος που ίδρυσε ομάδα μπάσκετ. Στην Ελλάδα άργησε να έρθει. Πρωτοεμφανίστηκε το 1918-1919, με πρωτοβουλία της ΧΑΝ Θεσσαλονίκης, παρακλάδι της παγκόσμιας YMCA. Το δίδαξε ο Μάικ Στεργιάδης, ο οποίος υπήρξε μαθητής του Νέισμιθ στο Σπρίνγκφιλντ, κατ’ αρχάς στους «οίκους του στρατιώτη», που λειτουργούσαν στους στρατώνες για την άθληση και την ψυχαγωγία των ενόπλων. Τα πρώτα καλάθια ήταν δύο καρέκλες κρεμασμένες ανάποδα…

Το 1904, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούις, το μπάσκετ παρουσιάστηκε ως σπορ επίδειξης, ενώ το 1935 διεξήχθη το πρώτο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανδρών (στη Γενεύη), με πρωταθλήτρια τη Λιθουανία. Ο Δρ. Νέισμιθ έζησε αρκετά, ώστε να δει το «παιδί» του να συμπεριλαμβάνεται στα Ολυμπιακά αθλήματα, το 1936 στο Βερολίνο. Εκεί ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Μπάσκετ και απένειμε τα μετάλλια στις νικήτριες ομάδες (ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό). Δεν πρόλαβε, όμως, ο Νέισμιθ την απογείωση του μπάσκετ, με τη δημιουργία του ΝΒΑ (1949). Απεβίωσε στις 28 Νοεμβρίου του 1939, ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικία 78 ετών.

Το 2006 γυρίστηκε στις ΗΠΑ ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Basketball Man» και θέμα την επινόηση του μπάσκετ από τον Τζέιμς Νέισμιθ, και την εξέλιξή του. Αφηγητής ήταν ο εγγονός του, Ιαν Νέισμιθ, ο οποίος κρατούσε διαρκώς έναν χρυσό χαρτοφύλακα. Περιείχε το αυθεντικό χειρόγραφο των 13 κανονισμών. Το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο βγήκε «στο σφυρί» τον Δεκέμβριο του 2010, και ο Ιαν εισέπραξε 4,3 εκατομμύρια δολάρια. Οι αγοραστές -πάμπλουτοι επιχειρηματίες από το Κάνσας- δώρισαν το «Ευαγγέλιο του μπάσκετ» στο Πανεπιστήμιο της πόλης, στο οποίο ο Νέισμιθ εργάστηκε ως προπονητής. Το έγγραφο πιστοποιεί κάτι το πρωτοφανές: ότι το μπάσκετ είναι το μοναδικό ομαδικό άθλημα που επινοήθηκε από έναν -και μόνον- άνθρωπο.

Σήμερα, περισσότεροι από 300.000 αθλητές και αθλήτριες, σε 208 χώρες, ανήκουν σε ομάδες και ασχολούνται επαγγελματικά με το μπάσκετ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News