Η Mάχη του Ντονμπάς στην Ανατολική Ουκρανία ενδέχεται να καταστεί η μεγαλύτερη αρματομαχία μετά από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι επίσης πολύ πιθανό από την έκβασή της να εξαρτάται η μοίρα της Ουκρανίας αλλά και των σχέσεων της Ρωσίας με τη Δύση. «Πώς, οπότε, θα διεξαχθεί αυτή η μάχη;», διερωτάται σε ανάλυσή του στους βρετανικούς Times ο στρατηγός σερ Ρίτσαρντ Μπάρονς, αρχηγός της Ενοποιημένης Διοίκησης των Ενόπλων Δυνάμεων της Βρετανίας την τριετία 2013-2016.

Στην Μάχη του Κουρσκ, τη μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων στην Ιστορία, που έλαβε χώρα στην νοτιοδυτική Ρωσία το καλοκαίρι του 1943, συμμετείχαν δύο εκατομμύρια στρατιώτες και 6.000 τανκς. Η επικείμενη μάχη στο κοντινό Ντονμπάς δεν θα είναι παρόμοιας κλίμακας. Ωστόσο τα τανκς και το πόσο καλά θα τα χρησιμοποιήσουν οι Ρώσοι θα καθορίσουν την πορεία της μάχης: «τανκς θα πολεμούν τανκς σε μια βίαιη σύγκρουση βιομηχανικής κλίμακας, ένα παράδειγμα του πώς μοιάζει ο “υπαρξιακός” πόλεμος μεταξύ κρατών, ακόμη και στον 21ο αιώνα», εξηγεί ο βρετανός στρατιωτικός.

Οπότε είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό καταρχάς τι είναι ένα τανκ αλλά και γιατί πρέπει να αντιμετωπίζεται σε σεβασμό από στρατιωτική άποψη.

Το βασικό άρμα μάχης των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων είναι το Τ-72. Σχεδιάστηκε στην ΕΣΣΔ αλλά έχει εκσυγχρονιστεί αρκετές φορές ανά τα χρόνια. Ζυγίζει περί τους 41 τόνους και μπορεί να κινείται σε ανοιχτωσιά με ταχύτητα έως 48 χιλιόμετρα την ώρα. Διαθέτει πυροβόλο των 125mm που μπορεί να καταστρέψει ένα άλλο τανκ ή άλλο στόχο με παρόμοια θωράκιση από απόσταση 2.000 μέτρων ενώ οι ρουκέτες του μπορούν να πλήξουν στόχους σε απόσταση έως και 4.000 μέτρα. Μπορεί να βλέπει και να βάλλει και στο σκοτάδι από απόσταση 1.000 μέτρων.

Η θωράκισή του προστατεύει από όλες τις σφαίρες και τα θραύσματα οβίδων και συχνά περιλαμβάνει «αντιδραστική θωράκιση με εκρηκτικά» που μπορεί να ανιχνεύει μια κατευθυνόμενη οβίδα ή ένα βλήμα και να πυροδοτεί έναν εκρηκτικό μηχανισμό που αναχαιτίζει την επίθεση. Ωστόσο οι ουκρανικές δυνάμεις κατάφεραν σημαντικά πλήγματα σε ρωσικές ίλες χάρη στους αμερικανικούς πυραύλους Javelin, στοχεύοντας τον πυργίσκο που φέρει ασθενέστερη θωράκιση.

Οι Ουκρανοί έχουν τα δικά τους άρματα μάχης, αρκετά από τα οποία είναι ίδια μοντέλα με τα ρωσικά, για αυτό κάνουν καλή χρήση των ρωσικών τανκς που πέφτουν στα χέρια τους. Στην πραγματικότητα η Ουκρανία διαθέτει σήμερα περισσότερα τανκς από όσα είχε όταν άρχισε ο πόλεμος. Τα άρματα μάχης των ουκρανικών δυνάμεων στο Ντονμπάς θα θαφτούν εν μέρει για προστασία, ούτως ώστε να μην είναι απόλυτα εκτεθειμένα ενώ άλλα θα παραμείνουν εντελώς κρυμμένα για να χρησιμοποιηθούν ως κινητή εφεδρεία για αντεπιθέσεις υποστηριζόμενες από το πυροβολικό.

«Αυτή είναι μια μάχη εντελώς διαφορετική από τις πρόσφατες αμερικανο-βρετανικές εκστρατείες σε μέρη όπως η Βοσνία και το Αφγανιστάν, αλλά παρόμοια με την εκστρατεία στο Ιράκ το 1991 — και τις πρώτες εβδομάδες στο Ιράκ το 2003. Ο όγκος θα έχει πραγματικά μεγάλη σημασία σε σχετικό αριθμό στρατιωτών, τανκς, πυροβόλων, αεροσκαφών, τόνων πυρομαχικών και λίτρων καυσίμων», συνοψίζει ο σερ Μπάρονς.

Ο βρετανός στρατηγός θεωρεί πως οι ρωσικές δυνάμεις θα εφαρμόσουν διαφορετική τακτική σε σχέση με τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου που έβαλαν ανηλεώς και αδιακρίτως κατά του Κιέβου και άλλων πόλεων της Ουκρανίας. Αντί να αποπειραθούν να επιτύχουν πολλούς στόχους ταυτόχρονα και να αποτύχουν, οι Ρώσοι θα αφιερώσουν το μεγαλύτερο μέρος των αεροπλάνων, των πυραύλων των τεθωρακισμένων δυνάμεων και των εφεδρειών που διαθέτουν για την κατάκτηση όσο το δυνατόν περισσότερων εδαφών του Ντονμπάς.

Τον πρώτο λόγο τον έχει πλέον ένας μόνο στρατηγός που τέθηκε επικεφαλής της εισβολής στο σύνολό της, ο παλαιάς κοπής και εθνικιστής Αλεξάντρ Ντβορνίκοφ ο οποίος βελτίωσε τις όποιες ικανότητές του, καταστρέφοντας το Χαλέπι στη Συρία. «Μια αλληλουχία μαχών υπό ενοποιημένη διοίκηση θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά», γράφει σερ Μπάρονς. Την επέλαση των Ρώσων θα αποπειραθούν να ανακόψουν περίπου τα δύο πέμπτα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων μερικών εκ των καλύτερων μονάδων τους, που θα αναπτυχθούν σε ένα δίκτυο καλά προετοιμασμένων θέσεων από τις οποίες αντιστέκονται στη Ρωσία εδώ και μία οκταετία.

Η στρατιωτική ιστορία καταδεικνύει πόσο δύσκολο είναι για κάποιον που επιτίθεται να ξεπεράσει καλά οχυρωμένες θέσεις που αμύνονται αποφασιστικά, ακόμη και με αριθμητικό πλεονέκτημα πέντε προς ένα — και στο Ντονμπάς αυτό το πλεονέκτημα δεν είναι πιθανό να είναι μεγαλύτερο από τρία προς ένα. Οι Ουκρανοί πoλεμούν για τις οικογένειες και τα σπίτια τους, ενώ οι Ρώσοι φαίνεται να θέλουν κυρίως να επιστρέψουν στα σπίτια τους. «Το υψηλό φρόνημα είναι πάντα πλεονέκτημα στον πόλεμο», υπενθυμίζει ο βρετανός ειδικός και αυτό εξηγεί στην προκειμένη περίπτωση τις κακές επιδόσεις των ρωσικών τεθωρακισμένων δυνάμεων. Χρησιμοποιώντας αντιαρματικούς πυραύλους που έλαβαν από κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, οι ουκρανικές δυνάμεις ενδέχεται να έχουν βγάλει εκτός μάχης μέχρι σήμερα έως και τριάντα ρωσικά συντάγματα (με περίπου 1.000 άνδρες το καθένα), αν και το 90% τω ρωσικών δυνάμεων παραμένει ετοιμοπόλεμο.

Οσον αφορά την εξέλιξη της κρίσιμης μάχης για το Ντονμπάς, κάποιοι αναλυτές εμφανίζονται πεπεισμένοι πως οι Ρώσοι απλά θα επαναλάβουν λάθη του παρελθόντος. Ωστόσο ο βρετανός ειδικός εμφανίζεται επιφυλακτικός. «Η ιδέα ότι η έως τώρα αξιοθρήνητη απόδοση των τανκς τα καθιστά απαρχαιωμένα είναι άκρως αισιόδοξη», προειδοποιεί. «Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ ανίκανων τεθωρακισμένων δυνάμεων και του τι είναι ικανές να κάνουν καλά καθοδηγούμενες, εξοπλισμένες, εκπαιδευμένες, με κίνητρα και υποστήριξη τεθωρακισμένες δυνάμεις», εξηγεί.

Στο Ντονμπάς υπάρχουν πολλές ανοιχτωσιές σε σχέση με το βόρειο τμήμα της Ουκρανίας, αν και η ιδιαίτερα υγρή άνοιξη δυσκολεύει την πορεία των τανκς σε πολλά μέρη. Πάντως δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι τα ρωσικά τανκς θα συνδράμουν εκ νέου τους Ουκρανούς, κινούμενα σε φάλαγγες, όπως έκαναν, κατευθυνόμενα προς το Κίεβο.

Ελισσόμενοι, αυτήν τη φορά, με ταχύτητα στους ανοικτούς τόπους του Ντονμπάς οι Ρώσοι θα επιδιώξουν να συνθλίψουν τις ουκρανικές θέσεις στον πλαίσιο μιας επιχείρησης που οι στρατιώτες των τεθωρακισμένων αποκαλούν «shock action» και αποτελεί έναν επιδέξιο συνδυασμό ελιγμών και δύναμης πυρός που αποσκοπεί στην εξουδετέρωση των αμυνόμενων πριν καν προλάβουν να αντιδράσουν.

Τα τανκς συνοδεύονται από μονάδες πεζικού που χρησιμοποιούν επίσης τεθωρακισμένα αλλά πιο ελαφριά οχήματα, ούτως ώστε να εκμεταλλεύονται τον πανικό του αντιπάλου και να οδηγούν τα άρματα μάχης σε ασφαλείς τοποθεσίες, όπως δασώδεις εκτάσεις ή κατοικημένες περιοχές. Η όλη επιχείρηση υποστηρίζεται από ισχυρές δυνάμεις πυροβολικού – του πιο φονικού, με διαφορά, όπλου αυτού του πολέμου, επισημαίνει ο σερ Μπάρονς – που προκαλούν σημαντικές ζημιές ή καταστρέφουν την περιοχή που βρίσκεται στο στόχαστρο και κρατούν μέσα στα καταφύγια τους αμυνόμενους μέχρι την τελευταία στιγμή.

Ωστόσο για τη διεξαγωγή μιας τέτοιας επιχείρησης απαιτείται εκπαίδευση μηνών και όλα δείχνουν πως οι ρωσικές τεθωρακισμένες δυνάμεις κάθε άλλο παρά επαρκώς προετοιμασμένες είναι. Οι ενισχύσεις τους αναπτύσσονται ακόμη μεμονωμένα στον πόλεμο, αντί να συγκεντρωθούν για την εξαπόλυση μιας αποφασιστικής επίθεσης. Πρελούδιο στη μάχη των αρμάτων μάχης θα αποτελέσει μάλλον ένα μπαράζ πυρός από εδάφους και από αέρος κατά μόνιμων θέσεων των ουκρανικών δυνάμεων, με σκοπό να εμποδιστεί η οποιαδήποτε κίνησή τους έως την άφιξη των τανκς.

Εάν στεφθεί με επιτυχία αυτή η πρώτη φάση της επίθεσης οι ρωσικές δυνάμεις θα έχουν πολλές πιθανότητες να περικυκλώσουν τις ουκρανικές δυνάμεις από τα πλάγια και από τα μετόπισθεν κινούμενες νότια από το Χάρκοβο και το Ιζιούμ και βόρεια από τη Μαριούπολη και το Ντονέτσκ. «Η αποκοπή των γραμμών ανεφοδιασμού προς το Ντονμπάς και η αποτροπή μιας ουκρανικής αποχώρησης θα είναι πιο σημαντική για το ρωσικό σχέδιο από μια δαπανηρή μετωπική επίθεση», αναφέρει ο σερ Μπάρονς. Διερωτάται, ωστόσο, εάν είναι δυνατό η Ρωσία να μιλήσει για νίκη, επικρατώντας μόνο στα πεδία των μαχών, δίχως να κατακτήσει μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας.

Ειδικά όσον αφορά τα άρματα μάχης ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταστήσει σαφές «τι πρέπει να είναι και μπορεί να κάνει ένα τανκ». Η ρωσική εισβολή διεξάγεται υπό το βλέμμα των δορυφόρων, των ανοιχτών πηγών δεδομένων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πλέον είναι αδύνατο να παραμείνει κρυφή η συγκέντρωση δυνάμεων εισβολής ή η μαζική καταστροφή που προκαλούν σε πόλεις εις βάρος αμάχων. Τα άρματα μάχης δεν μπορούν, πλέον, να αιφνιδιάσουν τον εχθρό, βάλλοντας την αυγή από κρυφές θέσεις σε δάση στα πλευρά του αντιπάλου, όπως προβλεπόταν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Πρέπει να διασκορπίζονται, ούτως ώστε να μην είναι τόσο εκτεθειμένα, και να συγκεντρώνονται μόνον την κρίσιμη στιγμή.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε επίσης την εξαιρετική σημασία και την εξελισσόμενη υπεροχή των όπλων ακριβείας, είτε πρόκειται για πυραύλους Κρουζ είτε για τα νέα, μικρότερου βεληνεκούς αλλά «έξυπνα» αντιαρματικά όπλα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι τα άρματα μάχης είναι παρωχημένα.

Ο στρατηγός Μπάρονς θεωρεί πως στη μάχη του Ντονμπάς θα αποδειχθεί επίσης ότι εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο των σύγχρονων συρράξεων όσον αφορά την κατάληψη και την κατοχή εδαφών και την καταστροφή των αντιπάλων δυνάμεων. Αλλά, συγχρόνως, θα καταδείξει επίσης πως τα άρματα μάχης πρέπει να τροποποιηθούν: να καταστούν ελαφρύτερα με νέα προστατευτικά υλικά και να εξοπλιστούν με βάσεις δεδομένων, αισθητήρες, όπλα και πυραύλους προηγμένης ψηφιακής τεχνολογίας.

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του ο βρετανός στρατιωτικός προβλέπει πως τα άρματα μάχης θα έχουν τον ρόλο τους και σε μια νέα διευρυμένη πολεμική «ορχήστρα» του ΝΑΤΟ. Θα διαθέτουν νέα, «έξυπνα» συστήματα αεράμυνας και θα υποστηρίζονται από μικρά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που θα προηγούνται, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες αλλά και προστασία. Τα τανκς θα καταστούν επίσης ηλεκτρικά ενώ εξίσου σημαντικός θα συνεχίσει να είναι και ο αριθμός τους, καθώς μερικά τανκς της ψηφιακής εποχής δεν θα είναι σε θέση, όσο προηγμένα κι εάν είναι, να αντιμετωπίσουν ισχυρούς αντιπάλους σε ανοιχτές περιοχές. Η μάχη για το Ντονμπάς δεν θα δείξει ότι το άρμα μάχης έχει πεθάνει αλλά ότι πρέπει να εκσυγχρονιστεί με βάση την τεχνολογία του 21ου αιώνα και να οδηγείται από ειδικούς.