Τη νύχτα της 18ης Ιουνίου του 1967 στο Φεστιβάλ Monterey Pop, μετά από μια εκστατική εκτέλεση του «Wild Thing», που ήταν λες και έκανε έρωτα με την κιθάρα του, ο Τζίμι Χέντριξ ακουμπάει μπροστά του την Fender Stratocaster του (συνεχίζοντας να κάνει γονατιστός ρυθμικές σεξουαλικές κινήσεις), και τη «θυσιάζει» μπροστά στο έκπληκτο κοινό του περιλούζοντάς τη με οινόπνευμα και  βάζοντάς της φωτιά.

Κάπως έτσι, εν έτει 2022 ονειρεύονται κάποιοι φίλοι μου να βάλουν τελετουργικά φωτιά στις μάσκες τους μόλις τελειώσει όλο αυτό που μας συμβαίνει εδώ και δύο χρόνια. Θα τις ψάξουν σε τσέπες, συρτάρια, τσάντες, ντουλαπάκια στο αυτοκίνητο, και όπου αλλού τις έχουν φυλαγμένες, θα τις στοιβάξουν σε έναν ωραίο σωρό και παφ, θα τις κάνουν στάχτη.

Ναι, και; Μπορεί κανείς να τους κατηγορήσει για πυρομανείς επειδή οραματίζονται ένα τελετουργικό μετάβασης σε πιο ωραίες ημέρες (και νύχτες) μετά από όλα όσα τραβήξαμε (και τραβάμε) από την Covid; Οχι βέβαια. Μόνο που φοβάμαι ότι είναι κάπως βιαστικοί, γιατί δεν ήρθε ακόμη η ώρα να πούμε «φτου ξελευτερία».

Αλλοι πάλι (εγώ π.χ.) δεν σκέφτονται να τις εξαφανίσουν· ίσα – ίσα τώρα που έμαθαν να συμβιώνουν με τη μάσκα, σκοπεύουν να συνεχίσουν να τη χρησιμοποιούν, ακόμα και όταν αρθεί ο κανονισμός για υποχρεωτική χρήση της σε κλειστούς χώρους. Απλά, πιο χαλαρά. Γιατί, όπως πάνε τα πράγματα, η μάσκα μάλλον θα πάψει να είναι υποχρεωτική πριν καν μας αφήσει στην ησυχία μας ο κορονοϊός.

Η ιστορία, εξάλλου, μας διδάσκει ότι τα καλύμματα του προσώπου δεν εξαφανίζονται ήσυχα και απλά. Το πιθανότερο είναι ότι θα ενσωματωθούν στη λαϊκή κουλτούρα καθώς θα υιοθετηθούν προαιρετικά μεν πλην όμως μόνιμα, αποτελώντας τη νέα κανονικότητα, όπως ακριβώς δηλαδή συνέβη στην Ανατολική Ασία. Ακόμη και μετά την υποχώρηση της άμεσης απειλής της επιδημίας SARS (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο), που έπληξε την Ασία το 2002, αλλά μας έκανε τη χάρη να αφήσει ήσυχους εμάς στη Δύση, η χρήση της μάσκας έμεινε.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη GIRLS MASK (@girls_maskig)

Το φετίχ της μάσκας

Ατομα με βήχα ή κρυολόγημα φορούσαν μάσκα από ευγένεια, για να μη μεταδώσουν τον ιό σε άλλους. Συνηθιζόταν, εξάλλου, και για λόγους πρόληψης, άνθρωποι να μπαίνουν σε πολυσύχναστα μέρη με το πρόσωπο καλυμμένο. Το είδα με τα μάτια μου, έκπληκτη, στην Κίνα. Επίσης σε εστιατόρια με ανοικτές κουζίνες ο εξοπλισμός των μαγείρων και όλου του προσωπικού, εκτός από γάντια και σκούφους, περιλάμβανε μάσκες και προσωπίδες.

Αν και μάσκες φοριόντουσαν δεκαετίες πριν ως ασπίδα ενάντια στην ατμοσφαιρική ρύπανση (σημειώστε ότι στην Ανατολική Ασία υπάρχουν πολυάριθμες δεισιδαιμονίες σχετικά με τον άνεμο, που περνάει στο σώμα από οπές),  προτού χρησιμοποιηθούν από αρρώστους, η επιδημία SARS έγινε αφορμή να ενσωματωθούν πλήρως στην ασιατική καθημερινότητα, απλώς σαν άλλο ένα ρούχο, που το φοράς όταν χρειάζεται. Χωρίς το στίγμα της αρρώστιας, ωστόσο, η χρήση τους ομαλοποιήθηκε, κανονικοποιήθηκε και διαφοροποιήθηκε, αποκτώντας ρίζες σε μια νέα μεταμοντέρνα λογική.

Στην Ταϊβάν φορέθηκαν γιατί προστατεύουν από το κρύο, στην Ιαπωνία, όμως, οι γυναίκες διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να αποφεύγουν το μέικ-απ καλύπτοντας απλά το πρόσωπό τους με μια μάσκα, ενώ ανάμεσα σε πολλούς νεαρούς οι μάσκες εξελίχθηκαν σε τείχη κοινωνικής προστασίας. Απόλυτα υγιείς νεαροί Ιάπωνες και ειδικά νεαρές γυναίκες, που θέλουν να αποφύγουν την παρενόχληση σε δημόσιους χώρους και στα μέσα μεταφοράς, φορούν ακουστικά και μάσκες στέλνοντας γύρω τους το μήνυμα ότι δεν θέλουν κανενός είδους επικοινωνία.

Επιπλέον, οι μάσκες έγιναν στοιχείο του στιλ, διακοσμημένες με κομψά σχέδια ή εικόνες γνωστών χαρακτήρων κόμικ. Και μετά τους δρόμους, εμφανίστηκαν ακόμη και σε πασαρέλες. Στην εβδομάδα μόδας του Πεκίνου το 2014 o designer Γιν Πενγκ παρουσίασε μια σειρά από «smog masks», από απλές υφασμάτινες και χειρουργικές μέχρι αντιασφυξιογόνες μάσκες σε στιλ Νταρθ Βάντερ, που κάλυπταν περίτεχνα όλο το πρόσωπο.

Τις είδαμε ακόμη και στο παριζιάνικο ντεφιλέ της Μαρίν Σερ, τον Σεπτέμβριο του 2019, με την κολεξιόν «Φθινόπωρο – Χειμώνας 2020-2021» πριν ξεσπάσει η πανδημία. Μάλιστα, η γαλλίδα σχεδιάστρια μόδας δήλωσε έκπληκτη γατί τις είχε σχεδιάσει ως αξεσουάρ των μοντέλων της  χωρίς να έχει φανταστεί την ύπαρξη του φονικού ιού. Σκεφτήκαμε τότε ότι «η μόδα είναι όπως πάντα ένα βήμα πιο μπροστά», μόνο που στην πραγματικότητα η υψηλή γαλλική μόδα κοπιάριζε το street art της Ανατολικής Ασίας. Υπό αυτή την έννοια, βέβαια, ναι, μπορεί να ήταν μπροστά.

Μετά από δυο χρόνια πανδημίας, εν τω μεταξύ, είναι ξεκάθαρο ήδη ότι οι μάσκες κάνουν αυτή τη μετάβαση και στη  Δύση, καθώς χρησιμοποιούνται (και) σαν ένα πέπλο ανωνυμίας σε δημόσιους χώρους. Ωστόσο, η επιστήμη παίρνει το μέρος τους καθώς συγκεντρώνονται όλο και περισσότερα δεδομένα για τη χρήση της μάσκας, γράφει η Telegraph.  Τα Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ συγκεντρώνουν τώρα στον ιστότοπό τους πολλές μελέτες που δείχνουν ότι «μετά την καθολική κάλυψη, οι νέες μολύνσεις μειώθηκαν σημαντικά». Και σχετικά με τις μάσκες στα σχολεία, μια έρευνα διαπίστωσε ότι «τα ξεσπάσματα ήταν τρεισήμισι φορές πιο πιθανά σε σχολεία στα οποία η χρήση μάσκας δεν είναι υποχρεωτική».

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Kim Kardashian West (@kimkardashian)

Το total look «μη μ’ αγγίζετε» της Κιμ Καρντάσιαν

Από μελέτη του British Medical Journal, μάθαμε, ακόμη, ότι η μάσκα προσφέρει καλύτερη προστασία σε σχέση με τις αποστάσεις και τα μέτρα υγιεινής, ενώ όπως κατέληξαν ερευνητές του Ινστιτούτου Δυναμικής Μαξ Πλανκ της Γερμανίας, οι μάσκες αυξημένης προστασίας FFP2 ή KN95, ιδίως αν εφαρμόζουν καλά στο πρόσωπο, ώστε να μην αφήνουν τον αέρα να μπαίνει και να βγαίνει από τις άκρες τους, μπορούν να μειώσουν δραστικά και κάτω από 1% τον κίνδυνο μόλυνσης από κορονοϊό. Ολα αυτά είναι πολύ καλά, αλλά –όπως λένε όσοι έχουν αρρωστήσει και βαρεθεί τις μάσκες– ουσιαστικά λίγοι φορούν καλά τοποθετημένη τη μάσκα τους ενώ μάλλον λιγότεροι φορούν υψηλής ποιότητας «φίλτρα προσώπου» (FFP2).

Σε κάθε περίπτωση, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι η Covid μεταδίδεται κυρίως από μικροσκοπικά σωματίδια που αιωρούνται στον αέρα, και οι υφασμάτινες μάσκες ή οι χειρουργικές που εφαρμόζουν χαλαρά, δεν μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης όσο θα έπρεπε.

Ωστόσο, η χρήση μιας μάσκας όχι απαραίτητα υψηλής προστασίας θα διατηρηθεί, και ο λόγος είναι ότι «στέλνει ένα μήνυμα σε άλλους», σύμφωνα με την Τρις Γκρίνχαλ, καθηγήτρια Υπηρεσιών Υγείας Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης: για κάποιους, είναι ένα μήνυμα καθησυχασμού, μια στοχαστική, αν και μάταιη χειρονομία, για παράδειγμα κάποιου ο οποίος, αφού έχει δειπνήσει χωρίς μάσκα σε ένα γεμάτο εστιατόριο, στη συνέχεια φοράει τη μάσκα του για να πάει… στην τουαλέτα, γράφει στην Telegraph ο Χάρι ντε Κετβίλ.

Yπάρχουν, όμως, και άλλα πολλά κοινωνικά μηνύματα που στέλνει η χρήση μάσκας, υποστηρίζει η Φιόνα Γούλαρντ, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Σάουθαμπτον: «Υπάρχει η σηματοδότηση της αρετής, κάνεις το σωστό και το βροντοφωνάζεις», λέει. Ακόμη, η χρήση μάσκας προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν, ωστόσο  «μερικοί άνθρωποι αντιτίθενται στη χρήση μάσκας, αλλά είναι ευτυχείς όταν υποχρεώνονται να φορέσουν μπλέιζερ και γραβάτα σε ένα κλαμπ», σημειώνει η βρετανή καθηγήτρια. Στις πολωμένες ΗΠΑ, εξάλλου, οι μάσκες έχουν γίνει σήμα κομματικής ένταξης, όπως και το κόκκινο καπελάκι της άλλης πλευράς με το προεκλογικό σύνθημα του Τραμπ «Κάνε την Αμερική Μεγάλη Ξανά».

Οι μάσκες θα προστεθούν τελικά στη λίστα των αντικειμένων –από καπέλα μέχρι μακριά φορέματα– τα οποία στο παρελθόν υπήρξαν βασικά σύμβολα κοινωνικής θέσης και ηθών, πράγμα το οποίο, λέει η Γούλαρντ, εξηγεί γιατί «έχουμε επαναστατήσει προ πολλού ενάντια στο να μας αναγκάζουν να φοράμε ορισμένα είδη ένδυσης».

Τελικά, λέει, η μοίρα της θα στηριχθεί στη μεταβαλλόμενη ισορροπία ανάμεσα στους κινδύνους και τα βάρη που περικλείει η μάσκα. Εάν ο κίνδυνος της Covid πέσει κατακόρυφα, το βάρος από τη χρήση μάσκας, έστω και μικρό, αρχίζει να υπερτερεί. «Ο,τι κάνουμε ενέχει κάποιο κίνδυνο για τους άλλους ανθρώπους», επισημαίνει η Φιόνα Γούλαρντ. Για παράδειγμα, εξακολουθούμε να οδηγούμε –παρά το γεγονός ότι μπορεί να προκαλέσουμε ένα τροχαίο ατύχημα με συνέπεια τον τραυματισμό ή ακόμη και τον θάνατο κάποιου άλλου- επειδή το κόστος του να μην το κάνουμε είναι τεράστιο. Αλλά η ισορροπία μπορεί να αλλάξει, όπως έγινε με το κάπνισμα: «Τελικά, αποφασίσαμε ότι η ελευθερία να βγαίνεις έξω και να απολαμβάνεις το γεύμα σου χωρίς παθητικό κάπνισμα ήταν μεγαλύτερη από την ελευθερία της απόλαυσης ενός τσιγάρου μετά το γεύμα».

Μπορεί, λοιπόν, αυτή τη στιγμή να βρίσκεται σε εξέλιξη ένας θεμελιώδης μετασχηματισμός χάρη στον οποίο τον επόμενο χειμώνα, ακόμη και ο πιο φανατικοί πολέμιοι της μάσκας μπορεί να σταματάνε -από μόνοι τους- πριν μπουν με γυμνό πρόσωπο σε ένα κατάμεστο θέατρο ή σε ένα βαγόνι του μετρό, αν βήχουν ή έχουν κρυολόγημα. Οπως στην Ασία έτσι και στη Δύση.

Βεβαίως δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι «υπάρχει πραγματικό κόστος από τη χρήση μάσκας», λέει η Φιόνα Γούλαρντ. «Κατ’ αρχάς δεν σε αφήνει να δεις τα πρόσωπα των ανθρώπων». Και αυτή η απουσία της περίπλοκης, διακριτικής, χωρίς λόγια, ανθρώπινης επικοινωνίας μέσω της έκφρασης, σε μια εποχή όπου μεγάλο μέρος της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης έχει ήδη μεταφερθεί από πρόσωπο με πρόσωπο πίσω από τις οθόνες, προκαλεί μεγάλη ανησυχία, ειδικά όσον αφορά τον αντίκτυπό της στους νέους. Προς το παρόν οι επιπτώσεις της παραμένουν άγνωστες.

Στη Βρετανία, μια πρόσφατη ανάλυση του Υπουργείου Παιδείας παραδέχεται ότι τα οφέλη από τη χρήση μάσκας «δεν είναι πειστικά». Υπάρχουν κάποιοι, όπως η διάσημη συγγραφέας παιδικών βιβλίων Τζούλια Ντόναλντσον, η οποία αποκαλεί τις μάσκες στα σχολεία «εξωγήινες, ακόμη και δυστοπικές». Η Ντόναλντσον φοβάται την ύπουλη διάδοση της κουλτούρας της μάσκας: «Θα μπορούσε να επαναληφθεί», λέει, και «να γίνει κάτι που θα θεωρείται φυσιολογικό κάθε φορά που υπάρχει μόλυνση, ενώ στην πραγματικότητα δεν πρέπει να θεωρείται φυσιολογικό».

Σκέφτεστε κάτι άλλο μήπως;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News