Από τον Σεπτέμβριο του 1995 μέχρι και σήμερα, ο τίτλος «Καρδιές χοίρου θα μεταμοσχευθούν σε ανθρώπους» έχει τυπωθεί χιλιάδες φορές στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων όλου του κόσμου. Τα ρεπορτάζ έγραφαν για τις προσπάθειες των επιστημόνων και κάθε φορά ανέλυαν και ένα ακόμη ένα βήμα στη μεγάλη παγκόσμια προσπάθεια για μείωση της έλλειψης ανθρώπινων οργάνων προς μεταμόσχευση.

Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, πραγματοποιήθηκε η πρώτη στον κόσμο μεταμόσχευση καρδιάς από χοίρο σε άνθρωπο (εδώ). Ενας 57χρονος Αμερικανός, ο Ντέιβιντ Μπένετ, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο, στον οποίο πραγματοποιήθηκε μεταμόσχευση καρδιάς ενός γενετικά τροποποιημένου χοίρου.

Το μόσχευμα από το ζώο ήταν η τελευταία ελπίδα για να σωθεί η ζωή του άνδρα, αν και πλέον δεν είναι σαφές ποιο θεωρείται ότι είναι το προσδόκιμο ζωής του, καθώς τέτοιου είδους επέμβαση δεν έχει γίνει ποτέ στην Ιστορία. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ χορήγησε ειδική άδεια για τη διενέργεια της πρωτοποριακής μεταμόσχευσης, με το σκεπτικό ότι σε διαφορετική περίπτωση ο ασθενής θα είχε πεθάνει.

Η λήψη οργάνου από ζώο και η μεταμόσχευσή του σε άνθρωπο (ξενομεταμόσχευση), ακολούθησε πολλούς κύκλους ελπίδας και απογοήτευσης, που χρονολογούνται τουλάχιστον από το 1984. Τότε, η Στεφανί Μποκλέρ (γνωστή και ως Baby Fae), ένα βρέφος έξι μηνών που είχε γεννηθεί με μία καρδιακή ανωμαλία που προκαλεί θάνατο, είχε λάβει ως μόσχευμα καρδιά μπαμπουίνου. Ενώ η επέμβαση ήταν επιτυχημένη, ο οργανισμός της δεν δέχθηκε το μόσχευμα του ζώου, και έτσι, τρεις εβδομάδες μετά πέθανε.

Τώρα, όπως γράφουν οι Financial Times (FT), μια νέα εποχή ιατρικής καινοτομίας θα μπορούσε να αναδυθεί, προωθούμενη από την πρόοδο της επεξεργασίας γονιδίων, και τεχνικές όπως η Crispr, που βασίζεται στην αντιγραφή και επικόλληση γονιδίων (εδώ) και της κλωνοποίησης ζώων.

Ταυτόχρονα, όμως, εγείρονται φόβοι και ανησυχίες ότι η ξενομεταμοσχεύσεις θα μπορούσαν να μεταφέρουν ιούς από τα ζώα στον άνθρωπο. «Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ δεν είχε δώσει ποτέ άδεια για κάτι παρόμοιο», λέει ο Μοχάμεντ Μοχιουντίν, καθηγητής Χειρουργικής και διευθυντής του προγράμματος ξενομεταμοσχεύσεων Xeno στο Πανεπιστήμιο του Maryland. Ο ίδιος εξηγεί ότι η έγκριση δόθηκε διότι ήταν η μόνη επιλογή για να σωθεί η ζωή του ασθενούς, και ότι δεν ήταν κατάλληλος για να λάβει καρδιά από άνθρωπο.

Οι ερευνητές και οι γιατροί του προγράμματος Xeno κάνουν εδώ και χρόνια κλινικές έρευνες, μεταμοσχεύοντας καρδιές και νεφρούς από χοίρους σε δεκάδες πρωτεύοντα (κυρίως σε μπαμπουίνους), όχι όμως σε ανθρώπους.

Ενας από τους μεγαλύτερους φόβους για την ασφάλεια τέτοιου είδους επεμβάσεων πριν από 25 χρόνια ήταν η μεταφορά ιών από τα ζώα σε ανθρώπους και ιδιαίτερα της ομάδας που ονομάζεται ενδογενείς ρετροϊοί χοίρων (Pervs). Ωστόσο, μεταγενέστερα πειράματα κατέδειξαν ότι η ανησυχία αυτή ήταν υπερβολική και ότι τα ζώα που ελέγχονταν και εκτρέφονταν σε εγκαταστάσεις χωρίς παθογόνα, δεν είχαν κανένα κίνδυνο μόλυνσης στους ανθρώπους-λήπτες οργάνων.

Ωστόσο, για να γίνουν δεκτά τα όργανα από τον ανθρώπινο οργανισμό, θα πρέπει να έχουν στα γονίδιά τους όσο το δυνατόν περισσότερες κοινές γενετικές υπογραφές.

Τροποποιημένα γονίδια

Τα Πανεπιστήμια του Μέριλαντ και του Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν στα πειράματά τους 10 γενετικές τροποποιήσεις σε χοίρους, προκειμένου τα γονίδια να γίνουν δεκτά από τον ανθρώπινο οργανισμό.

Συγκεκριμένα, οι ειδικοί απενεργοποιούν τέσσερα γονίδια του χοίρου, τρία από τα οποία σταματούν την παραγωγή υδατανθράκων στα κύτταρα των οργάνων τους, κάτι που πιθανότατα θα ήταν αιτία απόρριψης του οργάνου από τον ανθρώπινο οργανισμό. Το τέταρτο είναι ένα γονίδιο που παράγει αυξητική ορμόνη στα γουρούνια και αποτρέπει το όργανο από το να γίνει υπερμεγέθη μετά τη μεταμόσχευση μέσα στο σώμα του λήπτη.

Ακόμη έξι αλλαγές αφορούν ανθρώπινα γονίδια τα οποία προστίθενται σε χοίρους, ώστε να αποτρέψουν την ανεπιθύμητη πήξη του αίματος, την πρόκληση υπερβολικής φλεγμονής και την επίθεση από αντισώματα (ιστοσυμβατότητα).

Η συνδυασμένη δράση των δέκα γονιδίων που τροποποιούνται στους χοίρους, έχει στόχο να μειώσει τον κίνδυνο το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει ως ξένα τα όργανα και να τα απορρίψει, τόσο άμεσα, όσο και μακροπρόθεσμα.

«Χοίροι που έχουν τροποποιηθεί σε αυτά τα δέκα γονίδια, μπορούν να δώσουν και άλλα όργανα προς μεταμόσχευση σε ανθρώπους, όπως νεφρούς, όχι όμως ήπαρ και πνεύμονες», εξηγεί ο Ντέιβιντ Αγιάρες, επικεφαλής επιστήμονας στη Revivicor, της εταιρείας που άλλαξε τα γονίδια στον χοίρο, του οποίου την καρδιά έλαβε ο Ντέιβιντ Μπένετ.

Αφαίρεση του alpha-gal

Βέβαια, δεν ακολουθούν όλοι οι επιστήμονες την ίδια κατεύθυνση, καθώς ακόμη πειραματίζονται με τα γονίδια. Οπως εξηγεί ο Ρόμπερτ Μοντγκόμερι, επικεφαλής του Ινστιτούτου Μεταμοσχεύσεων Langone του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, η ομάδα του χρησιμοποιεί στα πειράματα που κάνει είτε σε εγκεφαλικά νεκρούς ανθρώπους, είτε σε ζώα, ένα χοίρο που έχει προμηθευτεί και πάλι από την εταιρεία Revivicor, ο οποίος έχει τροποποίηση μόνο σε ένα γονίδιο.

Οι επιστήμονες έχουν αφαιρέσει από το γουρούνι ένα μόριο που ονομάζεται alpha-gal, το οποίο αποτελεί την πιο σημαντική αιτία απόρριψης του οργάνου ζώου από το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Ωστόσο, ακολουθεί άλλες διαδικασίες, εκτός της γενετικής μηχανικής, για να τροποποιήσει τα όργανα, όπως για παράδειγμα τη σύνδεση νεφρού χοίρου με τον θύμο αδένα του, ο οποίος βοηθά στον έλεγχο του ανοσοποιητικού συστήματος πριν από τη μεταμόσχευση.

Ακόμη μία εταιρεία που ασχολείται αποκλειστικά με τον τομέα της γενετικής τροποποίησης ζώων με στόχο τη μεταμόσχευση οργάνων, είναι η eGenesis, η οποία ιδρύθηκε από επιστήμονες του Χάρβαρντ το 2015. Οι χοίροι που δημιουργεί έχουν αρκετές κοινές γονιδιακές τροποποιήσεις με αυτούς της Revivicor. Ωστόσο, για να το επιτύχει αυτό η eGenesis χρησιμοποιεί την τελευταία τεχνολογία επεξεργασίας γονιδίων Crispr. Με τον τρόπο αυτό διαγράφει όλα τα γονίδια ρετροϊών που είναι ενσωματωμένα στο γονιδίωμα του ζώου, εξαλείφοντας τον κίνδυνο μόλυνσης ανθρώπων από Pervs.

«Πλέον, τα πειράματά μας εστιάζουν στη μακροπρόθεσμη επιβίωση πρωτευόντων πλην του ανθρώπου», λέει στους FT ο Μάικ Κέρτις, επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας. Ο ίδιος αποκαλύπτει ότι στο πρόγραμμά τους υπάρχουν δύο ζώα που έχουν κάνει μεταμόσχευση νεφρών πριν από 400 ημέρες και ότι σε περίπου δύο χρόνια θα είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν τις κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Εάν οι κλινικές δοκιμές έχουν θετικό αποτέλεσμα και τα όργανα γίνουν δεκτά από ανθρώπους, οι ειδικοί εξηγούν ότι θα μπορούν να εκτρέφουν εκατοντάδες χιλιάδες ζώα κάθε χρόνο, με στόχο τη λήψη των οργάνων τους και τη μεταμόσχευσή τους.

Ακόμη όμως και αν γίνουν δεκτά από τους λήπτες τα όργανα των ζώων, πόσο καιρό θα λειτουργούν εύρυθμα; Αυτό θα φανεί στο μέλλον. Προς το παρόν στόχος όλων είναι η δημιουργία ανθρωποποιημένων οργάνων από ζώα.

Ηθικά ζητήματα

Στο μεταξύ, το ηθικό σκέλος της αναπαραγωγής ζώων για τη συλλογή οργάνων είναι λιγότερο φορτισμένο σήμερα που έγινε η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση σε άνθρωπο, από ό,τι ήταν τα προηγούμενα χρόνια που πραγματοποιούνταν τα πειράματα.

«Αντιδράσεις υπήρχαν, και ήταν φυσικό, στις πρώτες μεταμοσχεύσεις που έγιναν από άνθρωπο σε άνθρωπο, ακόμη και για την πρώτη υποβοηθούμενη αναπαραγωγή», λέει στους FT ο Μάικλ Ρέις από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου.

Εξάλλου, η βασική άποψη της βιοηθικής είναι ότι η ξενομεταμόσχευση είναι αποδεκτή, εφόσον τα ζώα που προορίζονται γι’ αυτή τη διαδικασία έχουν καλή φροντίδα κατά την ανάπτυξή τους. «Ας μην ξεχνάμε ότι διάφορα μέρη ζώων, όπως για παράδειγμα οι καρδιακές βαλβίδες, χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες για μεταμόσχευση σε άνθρωπο», συμπληρώνει ο δρ Ρέις.

Ο ίδιος εξηγεί ότι ακόμη και χώρες όπου η θρησκεία απαγορεύει την κατανάλωση χοιρινού κρέατος, είναι γενικά πρόθυμες να δεχτούν τη χρήση γουρουνιών που σώζουν ζωές.

«Οι Εβραίοι αποφάσισαν εδώ και αρκετό καιρό ότι είναι αποδεκτή η χρήση μέρους των οργάνων χοίρου προς μεταμόσχευση σε άνθρωπο. Το Ισλάμ δεν έχει την ίδια δομή εξουσίας με τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό, όμως ισλαμιστές που ασχολούνται με τα ηθικά ζητήματα, έχουν αναφέρει ότι δεν απαγορεύεται η εν λόγω διαδικασία», εξηγεί ο δρ Μοχιουντίν, ο οποίος είναι μουσουλμάνος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News