Την 7η Δεκεμβρίου του 1970 ο Βίλι Μπραντ μετέβη ως τέταρτος καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας στο γκέτο της Βαρσοβίας και έπεσε στα γόνατα, συγκλονίζοντας την υφήλιο. Η ενέργεια του ιστορικού σοσιαλδημοκράτη πολιτικού σήμανε την έναρξη της εφαρμογής της περίφημης Ostpolitik με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων της χώρας του με τα κομμουνιστικά κράτη του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Κατά την παραμονή του στη Βαρσοβία, ο Βίλι Μπραντ δεν δίστασε να αναγνωρίσει και τα σύνορα της μεταπολεμικής Πολωνίας, προκαλώντας την οργή των νοσταλγών του ναζισμού και των ακροδεξιών στην πατρίδα του.

Γονατίζοντας μπροστά στο μνημείο των θυμάτων της εξέγερσης και μετέπειτα σφαγής του γκέτο της Βαρσοβίας εξέφρασε με τον πλέον ειλικρινή τρόπο τη βούληση της Γερμανίας να ζητήσει συγχώρεση για τις φρικαλεότητες του ναζισμού.

Δύο εβδομάδες νωρίτερα, ωστόσο, ο άνθρωπος που τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης για την τεράστια συμβολή του στην επαναπροσέγγιση των δύο Γερμανιών και, ευρύτερα, του δυτικού κόσμου με το ανατολικό μπλοκ, κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Εμίλιο Κολόμπο ζήτησε επίμονα, σχεδόν επιτακτικά, να δοθεί χάρη στον Χέρμπερτ Κάπλερ, υψηλόβαθμο στέλεχος των SS και συντονιστή της σφαγής 335 Ιταλών στα Αρδεατικά Σπήλαια της Ρώμης τον Μάρτιο του 1944, που είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη.

Επίσημα το ταξίδι του Βίλι Μπραντ στην Ιταλία αποσκοπούσε στο να λάβει την έγκριση και της Ρώμης για την εφαρμογή της Οστπολιτίκ. Πρακτικά, ωστόσο, ο δυτικογερμανός καγκελάριος αξιοποίησε την επίσκεψή του για να εντείνει τις πιέσεις τους προς την ιταλική κυβέρνηση για την απελευθέρωση του τελευταίου «καταδικασθέντος πολέμου». Και το γεγονός ότι ο Μπραντ χρησιμοποίησε τη λέξη «καταδικασθείς» και όχι «εγκληματίας» πολέμου, είναι μια σημαντική λεπτομέρεια στη ανασύνθεση την υπόθεσης Κάπλερ που εμπεριέχεται στο «Το λόμπι των εγκληματιών πολέμου» (Die Kriegsverbrecherlobby), ένα βιβλίο του ιστορικού και δημοσιογράφου του Spiegel Φέλιξ Μπορ που κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Γερμανία.

Έπειτα από τη μελέτη πλήθους αδημοσίευτων εγγράφων σχετικών με τους τελευταίους ναζιστές εγκληματίες πολέμου που εξακολουθούσαν να εκτίουν ποινές ισόβιας κάθειρξης στο εξωτερικό, ο Μπορ υποστηρίζει πως «η επιμονή του (Μπραντ) όσον αφορά το ζήτημα των εγκληματιών πολέμου ξεπέρασε εκείνη όλων των προκατόχων και όλων των διαδόχων του».

Και το ότι ο Μπραντ δεν χαρακτήρισε ποτέ τον Κάπλερ «εγκληματία» – ούτε στα απομνημονεύματά του που εκδόθηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1970 – εξηγεί, τουλάχιστον μερικώς, τη στρατηγική του. Έχοντας δηλώσει ξεκάθαρα πως επιδιώκει τη «στροφή του βλέμματος προς το μέλλον», ούτως ώστε «οι νέες γενιές να μην φέρουν το βάρος των παλαιότερων», ο δυτικογερμανός ηγέτης ακολούθησε τακτική παρόμοια με εκείνη των υποστηρικτών της ακροδεξιάς στη Γερμανία που ασκούσαν διαρκώς ισχυρές πιέσεις στις κυβερνήσεις της Βόννης για την απελευθέρωση όλων των ναζιστών που εξακολουθούσαν να βρίσκονται στη φυλακή: υποβίβασε τον ρόλο που διαδραμάτισαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Ο Μπραντ άρχισε να ασχολείται με τον Κάπλερ ήδη από την περίοδο που ήταν δήμαρχος του Δυτικού Βερολίνου, αποστέλλοντας, για παράδειγμα, το 1963 σχετική επιστολή στον γερμανό πρεσβευτή στη Ρώμη. Ο Μπραντ θεωρούσε, μάλιστα, πως η υπόθεση Κάπλερ ήταν «μια υποθήκη για τις σχέσεις ανάμεσα στην Ιταλία και τη Γερμανία».

Αλλά το πρώην στέλεχος των SS ήταν πιστός ακόλουθος του Χίτλερ και ένας από τους πιο ισχυρούς και αδίστακτους ναζιστές στην Ιταλία μετά τη συνθηκολόγηση της χώρας, ο οποίος όχι μόνο ήταν ο ιθύνων νους της σφαγής στα Αρδεατικά Σπήλαια αλλά και ο άνθρωπος που είχε επίσης ζητήσει από τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας της Ρώμης 50 κιλά χρυσό, υποσχόμενος να μην απελάσει κανένα, μόνο και μόνο για να φορτώσει στη συνέχεια 1.253 Εβραίους στα τρένα του θανάτου με προορισμό κάποιο από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξής του στο Stern το 1973 o Μπραντ δεν δίστασε να δηλώσει πως «είχε εξαντλήσει με τα λόγια» τους ιταλούς συνομιλητές του «για την απελευθέρωση ενός ανθρώπου από τη φυλακή», όχι ενός εγκληματία πολέμου, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Ιταλία, με αποτέλεσμα ο καγκελάριος να συνεχίσει παρασκηνιακά τον αγώνα του υπέρ του Κάπλερ. Το βιβλίο του Μπορ, ωστόσο, αποδεικνύει πως ο Μπραντ χρησιμοποίησε ακόμα και το Νομπέλ Ειρήνης με το οποίο είχε τιμηθεί το 1971 ώστε να επιτύχει τον σκοπό του.

Αλλά η επιδίωξη του Μπραντ να είναι «ο καγκελάριος όλων των Γερμανών», συμπεριλαμβανομένων και των εκατομμυρίων πρώην ναζιστών, δεν του επέτρεψε να αντιληφθεί ποτέ αυτό που υπογράμμιζε ο έτερος αρχιτέκτονας της Οστπολιτίκ Εγκον Μπαρ: ο Κάπλερ (ο οποίος απέδρασε, τελικά, από νοσοκομείο της Ρώμης το 1977) αποτελούσε για τους Ιταλούς «το σύμβολο της ευθύνης των Γερμανών για τις φρικαλεότητες των ναζιστών στην Ιταλία».

Μιλώντας στην La Repubblica ο Φέλιξ Μπορ θέλησε να εξηγήσει γιατί ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός ήθελε πάση θυσία να απελευθερωθεί ο ναζιστής εγκληματίας πολέμου. «Το SPD φιλοδοξούσε να είναι ένα Volkspartei, ένα κόμμα του λαού, και εκείνα τα χρόνια αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να προσπαθήσει να συμφιλιωθεί με εκατομμύρια πρώην μέλη του ναζιστικού κόμματος, με όλους όσοι επέστρεψαν από τον πόλεμο και τις οικογένειές τους. Για να αναφέρω και τον Μπρεχτ, ο λαός ήταν αναντικατάστατος. Και ο Μπραντ ήθελε να είναι ο καγκελάριος όλων των Γερμανών».

Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και το ότι «πολλοί θεωρούσαν τον Μπραντ προδότη της πατρίδας. Μομφές όπως εκείνες του Φραντς Γιόζεφ Στράους που είχε δηλώσει πως “εμείς γνωρίζουμε τι κάναμε αυτά τα δώδεκα χρόνια αλλά δεν ξέρουμε τι έκανες εσύ”, αναφερόμενος στην περίοδο που ο Μπραντ βρισκόταν στην εξορία, τον προσέβαλαν βαθιά. Ο Μπραντ θεωρούσε τον εαυτό του πατριώτη. Και θέλοντας να το αποδείξει και στους συμπατριώτες του, υπέπεσε σε σφάλματα», εξήγησε ο Φέλιξ Μπορ. Και υπογράμμισε ταυτόχρονα πως η στάση του Μπραντ καθορίστηκε και από ένα άλλο γεγονός που αφορά το μεγαλύτερο από τα εγκλήματα του Κάπλερ, τη σφαγή στα Αρδεατικά Σπήλαια: «στη Γερμανία, σχεδόν κανένας δεν γνωρίζει αυτό το συμβάν και αυτό βοήθησε σημαντικά τους υποστηρικτές του Κάπλερ. Όμως στην Ιταλία δεν το ξέχασε κανένας».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News