Ηταν μια χρονιά επανάστασης και αλλαγών που σφραγίστηκε από δολοφονίες και αιματηρές συγκρούσεις για τα πολιτικά δικαιώματα, από έντονα χρώματα, αξέχαστα τραγούδια, ψυχεδέλεια και ελευθεριότητα, αλλά και από έναν ανεξέλεγκτο πόλεμο και μια χαοτική και επικίνδυνη προεκλογική εκστρατεία. Στο τέλος του 1968 οι Αμερικανοί αναρωτιόντουσαν τι ακριβώς σήμαιναν όλα αυτά. Και οδηγήθηκαν σε ακόμα περισσότερα υπαρξιακά ερωτήματα μετά τη συνειδητοποίηση της ασημαντότητάς μας, αφού η Γη δεν είναι παρά μια μικροσκοπική μπάλα που επιπλέει σε έναν τεράστιο μαύρο χώρο, γράφει το Smithsonian.

Μια εικόνα, την οποία είδαν εκατομμύρια άνθρωποι στην τηλεόραση και στις εφημερίδες, βοήθησε να εδραιωθεί η ιδέα αυτή, έγινε μάλιστα η αφετηρία του περιβαλλοντικού κινήματος. Κατά τη διάρκεια της αποστολής του «Apollo 8» -η πρώτη επανδρωμένη αποστολή για τη Σελήνη- ο αστροναύτης Γουίλιαμ Αντερς απαθανάτισε την «Ανατολή της Γης» χαρίζοντας στην ανθρωπότητα μία από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες του 20ού αιώνα.

«Κανείς δεν είχε ξαναδεί κάτι τέτοιο» λέει ο Τζέιμς Μπάρμπερ, ιστορικός και επιμελητής της έκθεσης «Ενα έτος: 1968, μια αμερικανική Οδύσσεια», που παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν στην Ουάσιγκτον, μέχρι τις 19 Μαΐου 2019. Η «Ανατολή της Γης» δίνει τον τόνο της έκθεσης, η οποία μέσα από 30 έργα τέχνης απεικονίζει τα πιο σημαντικά γεγονότα, καλά και κακά, που συνέβησαν στην Αμερική αυτούς τους ταραχώδεις 12 μήνες.

Τα εκθέματα είναι κυρίως φωτογραφίες και εικονογραφήσεις από τη συλλογή της NPG με πρωτότυπα έργα που χρησιμοποιήθηκαν σε εξώφυλλα του περιοδικού Time, και είναι πραγματικά ενδιαφέρον ότι θίγουν ζητήματα τα οποία σήμερα, ύστερα από 50 χρόνια, είναι και πάλι εξίσου πιεστικά στις ΗΠΑ.

Η νεολαία αμφισβήτησε τους πολιτικούς και την πολιτική, βοηθώντας να ακουστεί δυνατά η φωνή όσων εναντιώνονταν σε έναν ανούσιο πόλεμο και σε μια ανήθικη και διεφθαρμένη κυβέρνηση. Και τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν στις δολοφονίες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κένεντι έδωσαν τροφή για συζήτηση.

«Οι σημερινές έννοιες της ηγεσίας, της εμπλοκής των πολιτών, της δημιουργικότητας και της αποφασιστικότητας, προέρχονται από εκείνους πριν από μας και από την αμερικανική Οδύσσεια που συνέβη μέσα σε έναν χρόνο» λέει η Κιμ Σατζέτ, σκηνοθέτρια του μουσείου.

Η έκθεση αποτίει φόρο τιμής και στην πινακοθήκη, η οποία άνοιξε στην Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια του 1968. «Ενώ η Εθνοφρουρά περιπολούσε στους δρόμους για να αποτρέψει τις λεηλασίες και την κοινωνική αναταραχή στην πρωτεύουσα του έθνους μας, ο πρώτος αφροαμερικανός δήμαρχος Γουόλτερ Εντουαρντ Ουάσιγκτον διοργάνωνε τη δημιουργία της Εθνικής Πινακοθήκης Προσωπογραφιών, ένα μουσείο μοναδικό στο είδος του μέχρι σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες» λέει η Σατζέτ.

Οι Αφροαμερικανοί είχαν κουραστεί από τη σιωπή του έθνους μπροστά στον συνεχιζόμενο φανατισμό. Ορισμένοι εκφράζονταν μέσω της τέχνης και της λογοτεχνίας, άλλοι υψώνοντας σιωπηλά τη γροθιά τους, με απεργίες και διαδηλώσεις υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, ενώ άλλοι συγκρούονταν βίαια με την Αστυνομία και υποστήριζαν ριζοσπαστικά κινήματα, όπως το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων

Στα εκθέματα περιλαμβάνονται φωτογραφίες του Στίβεν Σέιμς, ηγετών των Μαύρων Πανθήρων όπως ο Μπόμπι Σιλ και ο Ελντριτζ Κλίβερ, ο οποίος εκείνη τη χρονιά είχε δημοσιεύσει την αυτοβιογραφία του «Ψυχή στον πάγο» περιγράφοντας ωμά την περιθωριοποίηση των μαύρων.

Οι γυναίκες διεκδίκησαν επίσης το δικαίωμά τους στη φυλετική ισότητα και στην ισότητα των φύλων. Η Σίρλεϊ Τσίζχολμ, μία από τις πιο μαχητικές ακτιβίστριες για τα δικαιώματα της γυναίκας, ήταν η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εξελέγη στη Βουλή των Αντιπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών το 1968. Ενα πορτρέτο της από τον Ρίτσαρντ Αβεντον, έναν από τους πιο σημαντικούς φωτογράφους του 20ού αιώνα, περιλαμβάνεται επίσης στην έκθεση.

Καλλιτέχνες όπως η Τζάνις Τζόπλιν και ο Τζίμι Χέντριξ έβαλαν ήχο στο κίνημα της αμφισβήτησης και στην αντικουλτούρα των χίπις. Εν τω μεταξύ η βία έμπαινε όλο και πιο συχνά στα αμερικανικά σαλόνια μέσω της τηλεόρασης, που έστελνε τους ανταποκριτές της στους δρόμους της Ουάσινγκτον, του Ντιτρόιτ και του Σικάγου για να παρακολουθήσουν τις ταραχές μετά τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, και στα πεδία μάχης του Βιετνάμ.

Ο πόλεμος τερμάτισε την προεδρία του Λίντον Τζόνσον, και η στιγμή καταγράφηκε σε μια φωτογραφία του μαζί με και τη σύζυγό του του Λέιντι Μπερντ, ενώ παρακολουθούν από τον καναπέ τους στον Λευκό Οίκο τη (μαγνητοσκοπημένη) συνέντευξη Τύπου τον Μάρτιο του 1968, με την οποία ο Τζόνσον ανακοίνωσε ότι δεν επρόκειτο να θέσει πάλι υποψηφιότητα.

Τρεις μήνες αργότερα, ο Σιρχάν Σιρχάν δολοφόνησε τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Ρόμπερτ Κένεντι σε ξενοδοχείο του Λος Αντζελες για λόγους που δεν είναι ακόμα γνωστοί. Η δολοφονία του -όπως και εκείνη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τον Απρίλιο- ενέπνευσε στον Ρόι Λίχτενσταϊν -έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ποπ αρτ- το έργο του «Οπλο», που έγινε εξώφυλλο του περιοδικού Time της 21ης Ιουνίου.

Το εξώφυλλο αυτό αντιπροσωπεύει ένα σημείο καμπής, σύμφωνα με τον επιμελητή της έκθεσης. Μέχρι το 1968 η Εθνική Ενωση Οπλων (NRA) επικεντρωνόταν κυρίως στην ασφάλεια των όπλων και στη χρήση τους κυρίως για αθλητισμό. Οι δολοφονίες οδήγησαν σε νέα, πιο περιοριστική νομοθεσία για τον έλεγχο των όπλων, την οποία ο Τζόνσον υπέγραψε τον Οκτώβριο. Ομως η NRA τότε ακριβώς άρχισε τις πιέσεις και «έχει γίνει η δύναμη που γνωρίζουμε σήμερα» λέει ο Μπάρμπερ.

Την ίδια χρονιά, όμως, που η Αμερική θρηνούσε τραγωδίες, γιόρτασε και θριάμβους, ειδικά στον αθλητισμό. Οι Γκριν Μπέι Πάκερς, χάρη στον θρυλικό προπονητή τους Βινς Λομπάρντι, ήταν οι μεγάλοι θριαμβευτές των δύο πρώτων Super Bowls, του 1967 και του 1968. Στην έκθεση παρουσιάζεται και η παγοδρόμος Πέγκι Φλέμινγκ, η μοναδική αμερικανίδα αθλήτρια που κέρδισε χρυσό μετάλλιο στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες χάρισαν κορυφαίες στιγμές στους Αμερικανούς εκείνη τη χρονιά, ειδικά στους Αφροαμερικανούς. Στον δρόμο των 200 μ. στην Ολυμπιάδα του 1968, στο Μεξικό, οι σπρίντερ Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος κέρδισαν χρυσό και χάλκινο μετάλλιο αντίστοιχα. Και στην απονομή, ενώ ακουγόταν ο εθνικός ύμνος, στάθηκαν σκυφτοί και αμίλητοι με τη γροθιά υψωμένη φορώντας ένα μαύρο γάντι, σύμβολο του αγώνα των μαύρων ενάντια στον ρατσισμό και στις φυλετικές διακρίσεις. Η εικόνα –ανώνυμου φωτογράφου- προκάλεσε την αντίδραση του κοινού, κάτι που συμβαίνει όμως και σήμερα στις ΗΠΑ, καθώς όλο και περισσότεροι αθλητές και αθλήτριες αψηφώντας την κοινή γνώμη γονατίζουν κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου επηρεασμένοι από το κίνημα #BlackLivesMatter.

Η φωτογραφία του Αρθουρ Ας, τέλος, απεικονίζει τον κορυφαίο τενίστα στον τελικό του US Open του 1968. Είναι ο πρώτος Αφροαμερικανός που έχει κερδίσει το US Open, αλλά και το Wimbledon (1975). Ενας από τους μεγαλύτερους θρύλους του τένις, ο Ας υπήρξε επίσης ακτιβιστής, διαμαρτυρόμενος για τις αδικίες, για το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής και για άτομα με AIDS, μια ασθένεια από την οποία έχασε και ο ίδιος τη ζωή του μετά από μετάγγιση αίματος.

Βλέποντας τη συλλογή αυτών των φωτογραφιών, που τραβήχτηκαν πριν από μισόν αιώνα, παρατηρεί κανείς ότι το 1968 ήταν η χρονιά κατά την οποία οι ΗΠΑ άρχισαν να ωριμάζουν και να μετακινούνται από την εφηβεία προς την ενηλικίωση, γράφει το Smithsonian, κατανοώντας σε βάθος τις δυνάμεις που διαμόρφωσαν το έθνος αλλά και το αμφισβήτησαν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News