Ο μύθος λέει ότι το Cartier Crash, ένα ρολόι «χυμένο» όπως τα ρολόγια του Νταλί, κρύβει πίσω του μια ενδιαφέρουσα ιστορία: ο σχεδιαστής του το εμπνεύστηκε την δεκαετία του 1960, μια μέρα που ένας V.I.P. πελάτης έφερε πίσω στην εταιρεία ένα Cartier Maxi Oval, το οποίο είχε καταστραφεί εντελώς μετά από σύγκρουση αυτοκινήτων, που κατέληξε σε φωτιά.

Αλλά, σύμφωνα με το βιβλίο «The Cartiers», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τον Random House, δεν υπάρχει καν ψήγμα αλήθειας στην ιστορία.

Το επιβλητικό βιβλίο των 656 σελίδων, το οποίο υπογράφει η 41χρονη Φραντσέσκα Καρτιέ Μπρίκελ, αναφέρεται λεπτομερώς στην ιστορία της εταιρείας, από τις αρχές του 1847 έως την αποχώρηση του τελευταίου μέλους της οικογένειας το 1974. Η επιχείρηση ανήκει τώρα στον ελβετικό όμιλο ειδών πολυτελείας Richemont, ο οποίος δεν συμμετέχει στο βιβλίο.

Η κυρία Καρτιέ Μπρίκελ είναι εγγονή του Ζαν-Ζακ Καρτιέ, ο οποίος υπήρξε διευθυντής του οίκου Cartier στο Λονδίνο από το 1945 μέχρι την πώλησή του το 1974. Και το βιβλίο της βασίζεται σε επιστολές που ανακάλυψε πριν από μια δεκαετία σε ένα παλιό μπαούλο στο κελάρι του σπιτιού του παππού της στη νότια Γαλλία, καθώς και σε χρόνια έρευνας και συνεντεύξεων.

Τώρα πια εκείνο το σπίτι τής ανήκει. Τα ντουλάπια του γραφείου της είναι γεμάτα με κιβώτια αρχείων και παλιούς φακέλους με χειρόγραφες επιστολές, ασπρόμαυρες φωτογραφίες και σκίτσα κοσμημάτων, μερικά από τα οποία είχε απλώσει πάνω στο γραφείο κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνέντευξής της στους New York Times. Και πλάι στον καναπέ ήταν ακουμπισμένο το φθαρμένο δερμάτινο μπαούλο, γεμάτο με γράμματα. Κάτω από το καπάκι υπάρχει το σημείωμα του παππού της, με το οποίο άφηνε την εντολή το μπαούλο και το περιεχόμενό του να δοθούν στην «Τσέσκα», όπως αποκαλούσε την εγγονή του.

Εκτός, όμως, από οικογενειακές λεπτομέρειες όπως αυτή, το βιβλίο αναφέρεται σε μερικές από τις πιο γνωστές ιστορίες του οίκου κοσμημάτων.

Το Διαμάντι της Ελπίδας

Ακόμα και οι άνθρωποι με ελάχιστο ή κανένα ενδιαφέρον για τα κοσμήματα γνωρίζουν το «Hope Diamond», το διαμάντι των 45,52 καρατίων το οποίο από από το 1958 εκτίθεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Σμιθσόνιαν στην Ουάσινγκτον. Ο οίκος Cartier είχε στην κατοχή του τον πολύτιμο λίθο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, λίγο μετά το άνοιγμα του γραφείου της Νέας Υόρκης στο 1909 από τον Πιερ Καρτιέ, και, όπως γράφει το βιβλίο, αποδείχθηκε ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του Cartier στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Πιερ Καρτιέ ήταν μέλος της τρίτης γενιάς της επιχείρησης. Ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Λουί, είχε αναλάβει την επιχείρηση του Παρισιού και ο μικρότερος αδερφός τους, ο Ζαν-Ζακ, το κατάστημα του Λονδίνου. «Αμέσως μόλις άνοιξε το Cartier στη Νέα Υόρκη, οι αδελφοί αποφάσισαν ότι έπρεπε να αγοράζουν μεγάλες πέτρες», λέει στους ΝΥΤ η κυρία Καρτιέ Μπρίκελ. «Δεν πίστευαν στη διαφήμιση. Θεωρούσαν ότι θα έπληττε το εμπορικό σήμα. Αν ήθελαν να πουλήσουν σε βασιλικές οικογένειες, δεν μπορούσαν να εμφανίζονται σε περιοδικά».

Το διαμάντι, που έγινε γνωστό για πρώτη φορά στη Δύση στα μέσα του 1600, αγοράστηκε και πουλήθηκε πολλές φορές μέχρι το 1909, οπότε πέρασε στην κατοχή του Πιέρ Καρτιέ, ο οποίος το τοποθέτησε σε ένα περιδέραιο. Την επόμενη χρονιά, πούλησε το κόσμημα έναντι 180.000 δολαρίων (σχεδόν 5 εκατ. δολάρια σήμερα) στην Εβελιν Γουόλς ΜακΛέιν, κληρονόμο ορυχείων και κοσμική, η οποία καθυστέρησε την πληρωμή, προκαλώντας μια νομική διαμάχη, πράγμα που, σύμφωνα με το βιβλίο σημαίνει ότι ο Cartier, μάλλον έχασε χρήματα εξαιτίας της.

Αλλά χάρη στη γοητεία που ασκούσαν οι ΜακΛέιν στη Νέα Υόρκη (ο σύζυγός της Εβελιν, Νεντ ΜακΛέιν, είχε μια εκδοτική αυτοκρατορία στην οποία μεταξύ άλλων ανήκε και η εφημερίδα The Washington Post) η νεοσύστατη αμερικανική επιχείρηση γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα.

Cartier Fifth Avenue

Το βιβλίο αναφέρεται επίσης στην ιστορία της 5ης Λεωφόρου 653, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται η έδρα του οίκου Cartier στις ΗΠΑ. Το 1916, ο Πιέρ Καρτιέ έμαθε ότι ο μεγιστάνας του χάλυβα Μόρτον Πλαντ ήθελε να πουλήσει το αρχοντικό και ότι η Μέιζι Πλαντ, η κατά πολύ νεότερή του και κακομαθημένη δεύτερη σύζυγος του μεγιστάνα, ήθελε ένα μαργαριταρένιο κολιέ αξίας 1 εκατ. δολαρίων που ανήκε στο κοσμηματοπωλείο. Ο Καρτιέ πρότεινε, λοιπόν, μια ανταλλαγή, η οποία έγινε δεκτή.

Σε μια διασκεδαστική στιγμή κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, η κυρία Καρτιέ – Μπρίκελ ανέφερε, μάλιστα, ότι ένας υπάλληλος του καταστήματος της Νέας Υόρκης έστειλε ένα γράμμα στον Ζαν-Ζακ Καρτιέ στο Λονδίνο περιγράφοντας την ταραχή του προσωπικού όταν έφτασαν με τα κοσμήματα στο ανακαινισμένο αρχοντικό και ανακάλυψαν ότι οι οικοδόμοι είχαν ακόμα στην κατοχή τους τα κλειδιά του κτιρίου. Τότε, έστειλαν αμέσως μήνυμα με ένα αγόρι του γραφείου ενώ «ο επικεφαλής των πωλητών είπε στις κυρίες με τις φαρδιές φούστες τους να συγκεντρωθούν όλες γύρω από τα κοσμήματα, ώστε να μην μπορεί κανείς να τα δει».

Το 1957, όταν πέθανε η Μέιζι Πλαντ, η δημοτικότητα των καλλιεργημένων μαργαριταριών ήταν πια τόσο μεγάλη ώστε το κολιέ της από φυσικά μαργαριτάρια πουλήθηκε για μόλις 151.000 δολάρια. Αντίθετα, το 1970 το κτίριο χαρακτηρίστηκε ορόσημο της πόλης.

Cartier Crash, η αληθινή ιστορία

Η Φραντζέσκα Καρτιέ – Μπρίκελ είπε ότι ο παππούς της δεν μίλησε ποτέ στα ΜΜΕ για την προέλευση του ασύμμετρου μοντέλου, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1967. Αλλά πριν από τον θάνατό του της αποκάλυψε (σε μια συνομιλία που η Φραντζέσκα μαγνητοφώνησε και την οποία άκουσε ο δημοσιογράφος των New York Times) ότι ο ίδιος, μαζί με τον Ρούπερτ Εμερσον, επί πολλά χρόνια συνεργάτη του στο design, είχαν δημιουργήσει το άμορφο σχήμα του ρολογιού «ακριβώς έτσι».

«Φαντάσου ένα οβάλ» λέει ο Ζαν-Ζακ Καρτιέ στην ηχογράφηση, «και μετά πίεσέ το σε ένα σημείο και βάλε στη μέση μια κορώνα». Λέει επίσης ότι θυμόταν πως είχε κάνει περίπου δώδεκα ρολόγια, ένα τη φορά (Ο σχεδιασμός του παραμορφωμένου καντράν, είπε η κυρία Καρτιέ Μπρίκελ, ήταν βασανιστικός).

Μερικοί εξπέρ ρολογιών συγκρίνουν το Crash του Cartier London με την «Εμμονή της Μνήμης», τον πιο διάσημο πίνακα του Σαλβαδόρ Νταλί με τα ρολόγια που λιώνουν μέσα σε ένα έρημο τοπίο, τον οποίο ο σουρεαλιστής Καταλανός ζωγράφισε το 1931. Αλλά η κυρία Καρτιέ Μπρίκελ  επιμένει ότι οποιαδήποτε επιρροή θα ήταν το πολύ-πολύ υποσυνείδητη.

«Ο παππούς περνούσε την ώρα του μεσημεριανού καθημερινά χωρίς να συναντά πελάτες, έπαιρνε τον δρόμο για τον Sotheby’s ή τον Christie’s και περιπλανιόταν γύρω από όμορφα έργα τέχνης», λέει, «Δεν ήταν πωλητής, ήταν ένας εσωστρεφής καλλιτέχνης. Βέβαια, θα γνώριζε τον Νταλί και τον σουρεαλισμό, αλλά δεν προερχόταν από αυτόν η έμπνευσή του».

Προφανώς το design σήμαινε πολλά για τον Ζαν-Ζακ Καρτιέ, καθώς δεν το μοιράστηκε με τις επιχειρήσεις του Παρισιού και της Νέας Υόρκης (Τότε ακόμη οι τρεις επιχειρήσεις λειτουργούσαν αυτοτελώς και συγχωνεύθηκαν το 1979). Και ένιωσε έκπληξη όταν το Παρίσι δημιούργησε μια δική του εκδοχή: «Δεν ξέρω πώς το πήραν», ακούγεται να λέει στην ηχογράφηση, «Αλλά ήταν σαν το είχαν φωτογραφίσει».

Η κυρία Καρτιέ- Μπρίκελ είπε ακόμη ότι για αυτήν το βιβλίο «The Cartiers» ήταν ένα «έργο αγάπης». «Το βιβλίο είναι μια πολύ προσωπική ιστορία», είπε δακρυσμένη, «Λάτρευα τον παππού μου και ήθελα να γράψω μια οικογενειακή ιστορία. Είναι αυτό που υποσχέθηκα στον παππού ότι θα έκανα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News