Πριν από 15 χρόνια, ο Ρομάνο Πρόντι, πρόεδρος τότε της Κομισιόν, μίλησε για το όραμά του: μία Ευρώπη που περιτριγυρίζεται από φίλους.

Σήμερα, αντί για έναν κύκλο φίλων, την ΕΕ περιτριγυρίζουν σουλτάνοι, τσάροι και αυτοκράτορες, οι οποίοι πράττουν χωρίς την παραμικρή ένδειξη σεβασμού απέναντί της: από τον Βλαντίμιρ Πούτιν μέχρι τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και από τον Σι Τζιπίνγκ μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ.

Και η απάντηση της Ενωσης παραμένει η ίδια εδώ και 70 χρόνια και βασίζεται στο τρίπτυχο ειρήνη, κανόνες και εμπόριο. Υπάρχουν όμως και φωνές που προειδοποιούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει στάση και από διαιτητής να γίνει παίκτης, σε έναν ολοένα και πιο εχθρικό κόσμο. Αυτό υποστηρίζει με άρθρο του στο Politico ο Χανς Κρίμπε, συγγραφέας του βιβλίου «The Strongmen: European Encounters with Sovereign Power» («Οι Μονοκράτορες: Ευρωπαϊκές Αντιπαραθέσεις με την Εθνικιστική Εξουσία», σε ελεύθερη μετάφραση.

Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοσέπ Μπορέλ, παρότρυνε τους Ευρωπαίους μάθουν τη γλώσσα της ισχύος, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, είπε ότι η Ευρώπη πρέπει να γίνει παίκτης, όχι γήπεδο για τα παιχνίδια των άλλων.

Πώς, όμως, θα πετύχει αυτή τη μεταμόρφωση η Ευρώπη, κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει.

Οπως πάντα στις Βρυξέλλες, πολιτικοί και τεχνοκράτες αναζητούν την απάντηση με τη μορφή κανόνων, διαδικασιών και θεσμών.

Αν η ΕΕ θέλει να γίνει παίκτης, λένε κάποιοι αξιωματούχοι, χρειάζεται ισχυρότερο ευρώ, εμπορικές συμφωνίες και στρατό.

Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ενωσης, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε την ανάγκη να λαμβάνονται πλέον αποφάσεις για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής με πλειοψηφία και όχι ομοφωνία, ώστε να μπορεί η ΕΕ να δρα άμεσα σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, που καθιστούν απαραίτητη την επιβολή κυρώσεων για παράδειγμα.

Χρειάζονται όμως, και βαθύτερες αλλαγές, λέει ο Κρίμπε. Οχι μόνο εργαλεία, αλλά ένας νέος τρόπος σκέψης, στρατηγικά αντανακλαστικά και το ήθος του παίκτη. Η Ευρώπη πρέπει να κατανοήσει τι σημαίνει να είσαι παίκτης, υπαρξιακά και ηθικά, και να αρχίσει να σκέφτεται έτσι.

Οι Βρυξέλλες όμως, συνεχίζει, δυσκολεύονται να αφήσουν πίσω την εικόνα τους, αυτή του διαιτητή, δηλαδή του υπεύθυνου για την τήρηση των διεθνών κανόνων, όπως είναι και ο ΟΗΕ.

Κάποιοι πολιτικοί θεωρούν ότι η ΕΕ έχει δείξει τα δόντια της απέναντι στον δικτάτορα της Λευκορωσίας ή στον βραζιλιάνο πρόεδρο, που δείχνει να μη δίνει δεκάρα για τη διάσωση των δασών του Αμαζονίου.

Αν όμως, αυτή είναι η ιδέα που έχει η Ευρώπη για τον ρόλο του ισχυρού στην παγκόσμια σκακιέρα, τότε πλανάται πλάνην οικτράν, γράφει ο Κρίμπε.

Τα τέσσερα τελευταία χρόνια, προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν με τη λογική τον Τραμπ, χωρίς αποτέλεσμα. Ο αμερικανός πρόεδρος ξεκίνησε εμπορικό πόλεμο, επέβαλε κυρώσεις, απείλησε να φύγει από το ΝΑΤΟ και έφερε τα πάνω κάτω στη σχέση ΗΠΑ-ΕΕ.

Οσο για τη σχέση με τη Ρωσία, ο Πούτιν σημασία δεν δίνει στις κυρώσεις της ΕΕ, που έχουν επιβληθεί για πληθώρα λόγων, όπως για την κρίση στην Ουκρανία, και η δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι είναι ενδεικτική της στάσης του.

Αλλά ούτε και των Κινέζων ιδρώνει το αυτί, όπως φάνηκε από την πρόσφατη δήλωση του Σι Τζιπίνγκ στους ευρωπαίους ηγέτες, ότι «οι Κινέζοι δεν θα ανεχθούν έναν δάσκαλο ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Η ΕΕ θυμίζει τους Ποντίφικες της Ρώμης τον Μεσαίωνα, όταν έχασαν την ισχύ τους και τη θέση τους πήραν οι βασιλιάδες που άρχισαν να μάχονται για παγκόσμια κυριαρχία, κύρος και πλούτο.

Για να γίνεις παίκτης, γράφει ο Χανς Κρίμπε, πρέπει να κατέβεις από την κορυφή του βουνού και να αποδεχθείς το γεγονός ότι δεν είσαι τίποτα το ιδιαίτερο, αλλά μία από τις πολλές Δυνάμεις που παλεύουν για εδάφη, πρόσβαση στην τεχνολογία, υποδομές, φυσικούς πόρους, πλούτο, κυριαρχία και επιρροή.

Ο Πάπας δεν κατάφερε να γίνει παίκτης και η πολιτική του σημασία ξεθώριασε. Η ΕΕ δεν πρέπει να αφήσει να συμβεί αυτό στην ίδια. Η Ευρώπη ίσως να μην καταφέρει να σώσει τον κόσμο από το χάος που προκαλούν οι αυταρχικοί ισχυροί ηγέτες. Καθώς όμως, περικυκλώνεται από αυτούς, πρέπει τουλάχιστον να σώσει τον εαυτό της και ίσως μία μέρα, μπορέσει ξανά να επεκτείνει τα όρια του φιλελεύθερου βασιλείου της.

Η μεταμόρφωση από διαιτητή σε παίκτη μπορεί να φαίνεται ταπεινωτική σε κάποιους. Αλλά για μία ΕΕ που αποζητά μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή, θα είναι απελευθερωτική και ενδυναμωτική, πιστεύει ο Κρίμπε.

Σε αντίθεση με τους διαιτητές, οι παίκτες δικαιούνται να έχουν συμφέροντα και στρατηγικές για να τα υπερασπιστούν. Μπορούν να κάνουν ό,τι χρειαστεί για να κυνηγήσουν τους στόχους τους. Και πάνω από όλα, τους επιτρέπεται να είναι εγωιστές: η ΕΕ θα μπορούσε να πει ότι δεν τη συμφέρει να τα βάλει με τον Πούτιν χωρίς να χρειαστεί να εξηγήσει τη θέση της ή να απολογηθεί, ή ότι δεν θέλει να επεκτείνει τα σύνορά της προς τη Λευκορωσία ή την Τουρκία.

Ισως να συνεχίσει να επιβάλλει κυρώσεις σε δικτάτορες και σουλτάνους, όμως δεν θα έχει την υποχρέωση, ενώ θα μπορεί να συνάψει συμφωνίες με ηγέτες όπως ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Ερντογάν, ή ο Χαλίφα Χαφτάρ.

Κάποιοι ευρωπαίοι πολιτικοί, όπως ο Εμανουέλ Μακρόν, φαίνεται πως σκέφτονται ήδη προς αυτή τη βλάσφημη κατεύθυνση. Δυστυχώς, κατά τον Κρίμπε, δεν μπορούν να εκφράσουν τις σκέψεις τους φωναχτά. Μόνο όμως όταν όλα αυτά πάψουν να είναι ταμπού η Ευρώπη μπορεί να αρχίσει την αντεπίθεσή της, καταλήγει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News