Ο αρχιτέκτονας που θέλει να κτίσει τον… ουρανό
Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς κτίρια, όπως τα ξέρουμε μέχρι τώρα. Έναν τόπο χωρίς ρουστίκ σπίτια ή αστραφτερούς ουρανοξύστες, χωρίς κλασικισμό ή μοντερνισμό, χωρίς προκατ ιδέες για το πώς πρέπει να είναι ένα σπίτι ή ένα συγκρότημα γραφείων.
Πώς θα κάναμε χώρους από το μηδέν αν όλα ήταν δυνατά; Με τι θα έμοιαζε ένας κόσμος απελευθερωμένος από τις συμβάσεις της αρχιτεκτονικής και των κατασκευών; Σε αυτές ακριβώς τις ερωτήσεις προσπαθεί να απαντήσει τα τελευταία δέκα χρόνια ο ιάπωνας αρχιτέκτονας Τζούνια Ισιγκάμι. Και ονειρεύτηκε κατασκευές ελαφριές σαν σύννεφο, απέραντες όπως ο ουρανός, τυχαίες όπως τα δέντρα σε ένα δάσος και τα αστέρια στον ουρανό.
Πολλοί αρχιτέκτονες μεταφέρουν τη φύση μέσα στα κτίριά τους θολώνοντας τα όρια ανάμεσα σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, ο Ισιγκάμι, όμως, είναι αποφασισμένος να δημιουργήσει μια εντελώς άλλη φύση σχεδιάζοντας κτίρια που είναι τόσο πρωτόγονα και παράξενα όσο τα φυσικά φαινόμενα. Ο 43χρονος Τζούνια Ισιγκάμι είναι ίσως ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος της νέας γενιάς αρχιτεκτόνων της Ιαπωνίας που δεν διστάζουν να πειραματίζονται.
Αρχικά, τα ποιητικά οράματά του θεωρήθηκαν πολύ ριζοσπαστικά για να υλοποιηθούν, προορίζονταν να περιοριστούν σε σελίδες αρχιτεκτονικών βιβλίων και σε εκθέσεις με installation art. Σε μια γκαλερί του Τόκιο, ο Ισιγκάμι παρουσίασε ένα πενταόροφο μεταλλικό κύβο που αιωρείτο.
Και στο Μπάρμπικαν του Λονδίνου, εγκατέστησε ένα λευκό πλαίσιο, τόσο λεπτό και εύθραυστο, που οι επισκέπτες μπορούσαν να το δουν μόνο όταν μαυροφορεμένοι υπάλληλοι του κέντρου στέκονταν πίσω από τις κολόνες του. Μια εξίσου λεπτή εγκατάσταση με τίτλο «Architecture as Air: Study for Château la Coste» που σχεδίασε για την Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2010 κατέρρευσε λίγο πριν από τα εγκαίνια, οδηγώντας κάποιους να αναρωτηθούν αν ήταν ποτέ εκεί πραγματικά. Παρόλα αυτά ο Ισιγκάμι τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα.
Τώρα πια, όμως, ο αφαιρετικός αλχημιστής σχεδιάζει σημαντικές κατασκευές σε όλο τον κόσμο, όπως η ανακαίνιση του Πολυτεχνικού Μουσείου στη Μόσχα και η αέρινη αψίδα του Σίδνεϊ, που θυμίζει σύννεφο. Και όπως δείχνει μια έκθεση στη Fondation Cartier στο Παρίσι όπου παρουσιάζονται 20 μακέτες μεγάλων διαστάσεων πρόκειται για κτίρια, αλλά όχι όπως τα φανταζόμαστε μέχρι τώρα. «Αν ξεχάσουμε o,τι ξέρουμε», λέει ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας, «φανταστείτε πόσα περισσότερα είδη αρχιτεκτονικής θα μπορούσαν να υπάρξουν».
Τα έργα του είναι θραύσματα από κόσμους παραμυθένιους: λευκές χαλύβδινες κορδέλες αιωρούνται από την οροφή, πάνω από μακέτες βυθισμένων κατασκευών με λεπτεπίλεπτες σκεπές, που θυμίζουν μπολ σκεπασμένο με πλαστική μεμβράνη. Μια ρυτιδωμένη σπηλιά από τσιμέντο στέκεται πάνω σε ροζιασμένα πόδια πλάι σε άγρια ζώα φτιαγμένα από αλουμινόχαρτο, κάτι σαν επιστημονικό εργαστήριο και φάτνη ταυτόχρονα .
Στην προσπάθειά του να απελευθερωθεί από τις προκαταλήψεις, ο Ισιγκάμι αντλεί την έμπνευσή του από τα παιδιά και τον τρόπο που αυτά βλέπουν τον κόσμο. «Φανταστείτε πώς θα σας φαινόταν ο κόσμος εάν ήσασταν ένα μικροσκοπικό άτομο, ένα ξωτικό», λέει, «Τα ζώα θα έμοιαζαν με τεράστια τοπία».
Σε ένα νηπιαγωγείο που σχεδίασε (βρίσκεται μέσα σε έναν ουρανοξύστη στην πόλη Ατσούγκι της Ιαπωνίας), τα πιτσιρίκια περνούν την ημέρα τους στον «ουρανό», περπατάνε και παίρνουν τον υπνάκο τους πάνω σε ροζ σύννεφα από τσιμέντο. «Μου αρέσει να παρατηρώ τα σύννεφα», λέει ο Ισιγκάμι, «Τα σύννεφα αλλάζουν φόρμα κατά βούληση, με κάποια λογική. Είναι λευκά και αφράτα, δίνοντας ταυτόχρονα την αίσθηση της ενότητας και κάποιας συνοχής. Και είναι αχανή».
Για τέσσερα χρόνια, ο Ισιγκάμι ήταν μαθητευόμενος της βραβευμένης με Pritzker αρχιτεκτονικής ομάδας SANAA, κάτω από την εποπτεία του 60χρονου Καζούγιο Σέτζιμα, ο οποίος με τη σειρά του είχε μαθητεύσει πλάι στον 76χρονο αρχιτέκτονα Τόγιο Ίτο.
Το 2010, μερικά χρόνια μετά την ίδρυση του δικού του γραφείου, αναγνωρίστηκε διεθνώς χάρη στο πρώτο του κτίριο, ένα εργαστήριο που σχεδίασε για το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καναγκάβα. Αντί να φτιάξει ένα συνηθισμένο μεγάλο υπόστεγο, ο Ισιγκάμι δημιούργησε ένα γυάλινο κτίριο με εκατοντάδες λεπτές χαλύβδινες κολόνες τοποθετημένες τυχαία, σαν ένα δάσος με μικρά ξέφωτα για καρέκλες και τραπέζια.
«Πολλοί φοιτητές πηγαίνουν εκεί και δουλεύουν μόνοι τους», εξηγεί, «γιαυτό ήθελα να δημιουργήσω την αίσθηση ενός κλειστού προσωπικού χώρου, διατηρώντας ταυτόχρονα την αίσθηση μιας ανοιχτής αίθουσας. Ανεξάρτητα από το μέγεθός του, ένας χώρος θα πρέπει πάντα να σχεδιάζεται σε ατομική κλίμακα», λέει.
Η ίδια λογική διέπει και την «Cloud Arch» του Σίδνεϊ, μια αψίδα ύψους 60 μέτρων, που θυμίζει τα λιωμένα ρολόγια του Σαλβαντόρ Νταλί στην «Εμμονή της Μνήμης». Η σιλουέτα της «κινείται σαν σύννεφο», και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχει διαφορετικό σχήμα από τα διάφορα σημεία της πόλης που τη βλέπει κανείς.
Εν τω μεταξύ, ο Ισιγκάμι ετοιμάζει τώρα το πιο φιλόδοξο έργο του δίπλα στο εργαστήριο της Καναγκάβα: έναν σκεπασμένο χώρο πολλαπλών χρήσεων για φοιτητικές δραστηριότητες, για σπορ, πάρτι και μπάρμπεκιου που υπόσχεται να είναι μία από τις πιο απίθανες κατασκευές που χτίστηκαν ποτέ. «Έκανα το δάσος», λέει, «Τώρα θέλω να κάνω τον ουρανό».
Ο «ουρανός» του θα έχει τη μορφή μιας επιφάνειας από ατσάλι, πάχους μόλις 12 χιλιοστών, που θα κρέμεται πάνω από ένα χώρο μήκους 110 μέτρων και πλάτους 70 μέτρων, χωρίς κολόνες στήριξης. Χάρη στη συστολή και τη διαστολή του χάλυβα, το ύψος του χώρου θα μεταβάλλεται. Ανάλογα με τον καιρό, θα κυμαίνεται από 2,3 έως 3 μέτρα, ενώ τετράγωνα ανοίγματα στην οροφή θα αφήνουν τις ακτίνες του ήλιου –αλλά και τη βροχή- να περνούν στο εσωτερικό δημιουργώντας σκιάσεις και φωτεινές κηλίδες.
Το δάπεδο θυμίζει ρηχό μπολ πράγμα που σημαίνει ότι τοίχοι δεν θα υπάρχουν. Απλά θα βλέπει κανείς ένα ενιαίο εσωτερικό τοπίο με τα δικά του σύννεφα και τον δικό του ορίζοντα. Μια μακέτα μήκους 20 μέτρων δίνει στους επισκέπτες της παρισινής έκθεσης μια ιδέα γι’ αυτό το εκπληκτικό αρχιτεκτόνημα.
Όταν ο Ισιγκάμι δεν είναι ασχολείται με τη δημιουργία της δικής του εκδοχής της φύσης, προσπαθεί να συντηρήσει αυτή που υπάρχει ήδη. Έτσι, σε μια βραχώδη πλαγιά στην άκρη του Νταλί στη νοτιοδυτική Κίνα, έχει σχεδιάσει μια σειρά από οκτώ εξοχικές κατοικίες σε μια περιοχή που χάνει γρήγορα την ύπαιθρό της.
Αντί να κάνει εκσκαφές και να καθαρίσει το χώρο, όπως θα έκανε οποιοσδήποτε λογικός αρχιτέκτονας, χρησιμοποίησε τους φυσικούς ογκόλιθους ως δομικούς πυλώνες, σχηματίζοντας ένα μεγαλιθικό εσωτερικό τοπίο: τακτοποίησε σχολαστικά τα δωμάτια και τα έπιπλα των σπιτιών γύρω από τους βράχους, και τα σκέπασε με μια λεπτή οροφή μήκους 300 μέτρων.
Επίσης δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Ισιγκάμι έχει εμμονή με τα φυτά. Πολλές φορές στα όμορφα σχέδια που κάνει με μολύβι, δίνει μεγαλύτερη σημασία στα λουλούδια και τα φύλλα παρά στο κτίριο που αυτά περιβάλλουν.
Στο πάρκο ενός ιστορικού κτιρίου στην Ολλανδία, όπου δεν μπορούσαν να απομακρυνθούν τα δέντρα ούτε να αλλάξουν τα μονοπάτια, έχτισε ένα ελικοειδές γυάλινο περίπτερο, και πάλι χωρίς κολόνες, του οποίου οι τοίχοι ακολουθούν τη γραμμή των υπαρχόντων μονοπατιών. «Απλά μετέτρεψα το μονοπάτι σε χώρο», λέει, κάνοντας το περίπλοκο κατασκεύασμά του να μοιάζει εύκολο.
Αυτό τον καιρό ο Ισιγκάμι κατασκευάζει στο Γιαμαγκούτσι της Ιαπωνίας ένα εστιατόριο-σπηλιά, που θυμίζει τούνελ ανοιγμένα από τεράστια σκουλήκια. «Ανοίγοντας τρύπες στο έδαφος, γεμίζοντας τις κατόπιν με τσιμέντο και στη συνέχεια βγάζοντας το χώμα που υπήρχε γύρω τους» δημιουργήθηκαν καμπύλες κολόνες που ανοίγουν προς τα πάνω. Ο σχεδιασμός τους κράτησε επτά χρόνια πριν αρχίσει η κατασκευή. «Ο πελάτης ήθελε την αίσθηση ενός παλιού χώρου, κάτι σαν κελάρι κρασιού», λέει,«αλλά δεν ήθελα να κάνω ένα παστίς [απομίμηση]». Και σκέφτηκε να δημιουργήσει μια ανασκαφή.
Φεύγοντας από την έκθεση με τον συμβολικό τίτλο «Απελευθερώνοντας την Αρχιτεκτονική», γράφει ο Όλιβερ Γουεϊνράιτ στον Guardian, έχει κανείς την αίσθηση ότι απελευθερώνεται πράγματι από τα δεσμά της ιστορίας της αρχιτεκτονικής, από την ακαταστασία των πόλεων, ακόμη και από τους νόμους της φυσικής.
Σίγουρα η ποιητική ματιά του ιάπωνα αρχιτέκτονα προσφέρει ηρεμία, αν και κάποιοι μπορεί να βρουν το έργο του υπερβολικά αφελές και παιδιάστικο. Η αλήθεια είναι πάντως ότι εκτός πλαισίου, όλα μπορεί να φαίνονται υπερβολικά τέλεια. Μόνο όταν ολοκληρωθούν αυτά τα κτίρια θα είναι δυνατό να εκτιμηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο ονειρικός κόσμος του Ισιγκάμι λειτουργεί στην πραγματικότητα.
Προς το παρόν, όμως, είναι δελεαστικό να κλείνεις τα μάτια σου και να παραδίδεσαι στη μαγεία ενός από τα πιο πρωτότυπα μυαλά της γενιάς του, που σε μεταφέρει σε έναν τόπο όπου και άλλες αρχιτεκτονικές είναι δυνατές.
Info
- Έκθεση: «Junya Ishigami: Freeing Architecture»
- Fondation Cartier, Παρίσι
- Διάρκεια: 30 Μαρτίου – 10 Ιουνίου
Ακολουθήστε το Protagon στο Google News
-
Σήμερα στην Ουκρανία δεν χρειάζεται να πάνε στις εκκλησίες. Ο Επιτάφιος είναι παντού
22 Απριλίου 2022, 06:34
