Μέσα σε λίγες ημέρες, δύο ενέργειες που αφορούν τις ισορροπίες μέσα στο σύστημα της πολιτικοστρατιωτικής εξουσίας της Τουρκίας προκάλεσαν αναστάτωση: αρχικά ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποβάθμισε τον ναύαρχο Τσιχάτ Γιαϊτσί και, κατόπιν, ο δεύτερος παραιτήθηκε για να δηλώσει την αγανάκτησή του.

Ο Γιαϊτσί είναι ο στρατιωτικός που θεωρείται ο ιθύνων νους της επιχείρησης «γαλάζια πατρίδα», του επιθετικού, επεκτατικού πρότζεκτ που αφορά τις βλέψεις της Τουρκίας στον θαλάσσιο χώρο γειτονικών της χωρών, από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τον Εύξεινο Πόντο.

Πώς πρέπει να ερμηνευτεί, λοιπόν, η όλη ιστορία τής κατ’ ουσίαν αποπομπής του Γιαϊτσί από τα κέντρα αποφάσεων της τουρκικής στρατονομενκλατούρας; Πιθανώς ο Ερντογάν έκρινε ότι ο ναύαρχος έγινε αρκετά επικίνδυνος αντίπαλος στο εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι. Ή, σε κάποια κρίση πανικού, πέρασε από το μυαλό του η ιδέα ότι οι Δυτικοί πρέπει να εξευμενιστούν για να μη του δημιουργήσουν προβλήματα.

Το  Al Monitor, με ειδίκευση σε θέματα Μέσης Ανατολής, προσπάθησε να δώσει μερικές εξηγήσεις για την ερντογανική επιχείρηση εξαφάνισης του ναυάρχου βασιζόμενο σε τουρκική γραφίδα (του Μετίν Γκουρτσάν, στελέχους του κόμματος του Αλί Μπαμπατζάν και πρώην στρατιωτικού).

Ο Γκουρτσάν συμπάσχει με τον Γιαϊτσί, αφού χαρακτηρίζει την παραίτησή του «συγκλονιστική» και τον προηγηθέντα αυτής υποβιβασμό του «απίστευτο». Λέει ότι και οι δύο αυτές ενέργειες «προκάλεσαν σοκ» στην Τουρκία – και στο κόμμα του Ερντογάν και στην αντιπολίτευση. Η Τουρκία ψάχνεται μήπως ο Ερντογάν «απομακρύνεται» από τις «ευρωασιαστικές προσωπικότητες», με σκοπό «να αποκαταστήσει τους δεσμούς με τους δυτικούς συμμάχους».

Παρακάτω ο Γκουρτσάν πιθανολογεί ότι ο «λόγιος» ναύαρχος, σαν επιφανής αντιγκιουλενιστής, επέζησε των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν το πραξικόπημα, ωστόσο «είχε τριβές» με τον υπουργό Αμυνας Χουλουσί Ακάρ και άλλους υψηλόβαθμους στα επιτελεία. Ο Γκουρτσάν αναφέρει, πάντως, και άλλα παραδείγματα ανωτάτων αξιωματικών των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων (και με δράση στη Συρία κιόλας) οι οποίοι υποβιβάστηκαν από τον Ερντογάν «επειδή ήταν δημοφιλείς». Λέει δηλαδή ότι το φαινόμενο είναι κατά κάποιον τρόπο συστημικό.

Ενα επίσης ενδιαφέρον συμπέρασμα του αρθρογράφου που αφορά τους τουρκικούς εξουσιαστικούς μηχανισμούς είναι και το εξής: «Ο υποβιβασμός και η παραίτηση του Γιαϊτσί έδειξαν ότι οι προσωπικοί δεσμοί μεταξύ Ερντογάν και Ακάρ παραμένουν ισχυροί. Η ενόχληση του Ακάρ, αλλά και του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Γιασάρ Γκουλέρ, από την αυξανόμενη δημοφιλία του Γιαϊτσί δεν είναι δα και κάποιο εφτασφράγιστο μυστικό».

«Δημοφιλής προσωπικότητα»

Ο Γκουρτσάν γράφει ότι η σχέση μεταξύ των κυβερνήσεων της Τουρκίας και του στρατού έχει σημειώσει πολλές αλλαγές κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, και ότι η τελευταία υπόθεση τριβής είναι η ιστορία του Γιαϊτσί, η επιστολή παραίτησης του οποίου, στις 18 Μαΐου, ήταν φορτισμένη.

Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν, «ιδιαίτερα από αντιδυτικούς κύκλους», ήταν έντονες. Κάποιοι «υποστήριξαν ότι η παραίτηση κάνει ευτυχείς μόνο τους ξένους και εγχώριους εχθρούς της Τουρκίας». Τα τουρκικά φύλλα ζητούν από τον Ερντογάν να αντιστρέψει την κατάσταση που δημιουργήθηκε, αφού ο Γιαϊτσί «είναι σημαντικός στρατιωτικός αναλυτής και λόγιος», με ειδίκευση «στον γεωστρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας».

Και ο αρθρογράφος συνεχίζει: «Ως εξέχουσα και δημοφιλής προσωπικότητα», με αντιδυτικό στίγμα,  ο ναύαρχος «είναι γνωστός ως αρχιτέκτων της φιλόδοξης τουρκικής ατζέντας ‘γαλάζια πατρίδα’ στη Λιβύη, στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος». Δεν υπάρχει αμφιβολία για τη στόχευσή του, λοιπόν: «Λέγεται ότι είναι ο εγκέφαλος πίσω από το σύμφωνο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη, καθώς ο Γιαϊτσί υποστηρίζει μια τέτοια συμφωνία από τα διδακτορικά του χρόνια. Και ο  Ερντογάν επαίνεσε προσωπικά τον ρόλο του στη συμφωνία».

Τη διαφορά νοοτροπίας μεταξύ των στρατιωτικών του Στρατού Ξηράς και εκείνων του Ναυτικού υπογραμμίζει ο Γκουρτσάν, τονίζοντας ότι τους υποβιβασμούς των πρώτων ακολούθησε η εκ μέρους τους αποδοχή της νέας κατάστασης, ενώ ο Γιαϊτσί αντέδρασε καθώς οι «αξιωματικοί του Ναυτικού παραδοσιακά είναι πιο ειλικρινείς και σκληροπυρηνικοί».

Στις αντιδράσεις του συστήματος και της κοινής γνώμνης ο Ερντογάν δεν αντέδρασε: «Παρέμεινε σιωπηλός σχετικά με την παραίτηση του Γιαϊτσί, παρά το γεγονός ότι έχει επαινέσει δημοσίως το έργο του αρκετές φορές και παρά τις εκκλήσεις ορισμένων φιλοκυβερνητικών παραγόντων να ζητήσουν από το υπουργείο Αμυνας την απόρριψη της παραίτησης».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News