Το χρήμα -της κρατικής επιχορήγησης των σπορ- πολλοί εμίσησαν. Τη δόξα -των μεταλλίων- ουδείς. Προ εικοσαετίας, η Βρετανία βρέθηκε μπροστά στο «αιώνιο» δίλημμα: η παραγωγή αθλητών υψηλού επιπέδου, είναι δημόσια ή ιδιωτική υπόθεση; Ηταν η χρονιά (1996) που η Ολυμπιακή της ομάδα επέστρεφε ντροπιασμένη από τους Αγώνες της Ατλάντα, με μόλις ένα «χρυσό». Η Ελλάδα είχε κατακτήσει τέσσερα…

Το ζήτημα έφτασε στο Κοινοβούλιο. Επειτα από θυελλώδεις συνεδριάσεις, προκρίθηκε η ιδέα που είχε διατυπώσει (από το 1994) ο τότε πρωθυπουργός, Τζον Μέιτζορ: ο αθλητισμός, να μη χρηματοδοτείται απευθείας από τα κρατικά ταμεία, αλλά από τη (νεοσύστατη) Εθνική Λοταρία (National Lottery). Είναι ο «τρίτος δρόμος» προς τον πρωταθλητισμό. Μέσα σε δυο δεκαετίες, η Βρετανία έγινε η δεύτερη αθλητική υπερδύναμη παγκοσμίως.

Η «εκτόξευση» ήταν θεαματική. Στο Σίδνεϊ (2000), οι Βρετανοί αθλητές μέτρησαν 28 μετάλλια: 11 χρυσά, 10 αργυρά και επτά χάλκινα. Στην Αθήνα (2004), 30. Στο Πεκίνο (2008), 47. Στο Λονδίνο (2012), 65 – εκ των οποίων, 29 χρυσά. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο (2016), 67. Ποτέ άλλοτε μια χώρα δεν είχε κατακτήσει περισσότερα Ολυμπιακά μετάλλια στους αμέσως επόμενους Αγώνες από εκείνους που φιλοξένησε. Η Βρετανία, η οποία το 1996 ζήλευε τις αθλητικές επιδόσεις του Βελγίου ή της Αιθιοπίας, προσπέρασε ακόμη και την αχανή Κίνα. Τώρα βλέπει την πλάτη μόνον των Αμερικανών.

Πόσο κόστισε αυτό το «θαύμα»; Πολλά, είναι η αλήθεια. Η απάντηση, όμως, δεν μπορεί να δοθεί με έναν «ξερό» αριθμό. Είναι κάπως κομπλικέ. Το 25% των εσόδων από την Εθνική Λοταρία προορίζεται για «καλούς σκοπούς». Από αυτά, το 20% κατευθύνεται στα σπορ. Από το 1997 μέχρι σήμερα, επενδύθηκαν στον αθλητισμό πάνω από πέντε δισεκατομμύρια λίρες. Αλλά, προσοχή: όχι μόνο στον υψηλό αθλητισμό, ούτε μόνο στα Ολυμπιακά αγωνίσματα. Με αυτά τα χρήματα επιδοτήθηκαν πάνω από 4.500 αθλητές σε περίπου 150 αθλήματα.

Αν μιλάμε μόνο για πρωταθλητισμό, εφέτος ευεργετήθηκαν σχεδόν 1.300 αθλητές, με 80 εκατομμύρια λίρες. Είτε απευθείας -με ποσά που έφταναν τις 28.000 λίρες για κάθε έναν από αυτούς- είτε εμμέσως: με την παροχή αθλητικού εξοπλισμού, προπονητών, διατροφολόγων, φυσιοθεραπευτών, συμβούλων, ψυχολόγων και φαρμακευτικής υποστήριξης. Μια κουστωδία 900 στελεχών υποστήριξης, διαφόρων ειδικοτήτων, συνόδευσε στο Ρίο τους 366 βρετανούς αθλητές. Εκεί, ενοικιάστηκε ένα προπονητικό καμπ το οποίο, μεταξύ άλλων, διέθετε τη μοναδική πενηντάρα πισίνα εκτός Ολυμπιακών εγκαταστάσεων που ήταν διαθέσιμη στην πόλη. Τέτοια… χλιδή δεν την έζησαν ούτε οι Αμερικανοί.

Η τετραετία της Ολυμπιακής προετοιμασίας κόστισε -συνολικά- 274 εκατ. λίρες. Ο βρετανικός Τύπος εκτιμά πως, για κάθε μετάλλιο που η χώρα κατέκτησε στο Ρίο, δαπανήθηκαν πάνω από 4 εκατ. λίρες. Δεν είναι ακριβώς έτσι, επειδή τα χρήματα δεν δόθηκαν ισομερώς σε όλα τα σπορ. Κάθε μετάλλιο στην ιππασία, για παράδειγμα, κόστισε 5,9 εκατ. λίρες. Ενώ στην ποδηλασία, 2,5 εκατ. λίρες το «κομμάτι». Σε κάθε περίπτωση, είναι πολλά τα λεφτά.

Κρατικά κονδύλια δεν είναι κι αυτά; Δεν είναι διαφυγόντα έσοδα του Δημοσίου από τις εισπράξεις της Λοταρίας; Οχι ακριβώς. Τόσο η βρετανική κυβέρνηση όσο και η Camelot (το καναδέζικο συνταξιοδοτικό fund των δασκάλων του Οντάριο που διαχειρίζεται την Εθνική Λοταρία από συστάσεώς της, το 1993), απαντούν ότι οι Βρετανοί πολίτες θα αγόραζαν πολύ λιγότερους λαχνούς, αν δεν γνώριζαν πως -παίζοντας- συνεισφέρουν στον αθλητισμό της χώρας. Πρωτίστως παίζουν για να κερδίσουν, όμως ο «καλός σκοπός» είναι ένα επιπλέον, πολύ ισχυρό κίνητρο.

Η απόδειξη -λένε- είναι πως και μετά το 2013, όταν η τιμή του λαχνού διπλασιάστηκε στις δυο λίρες, ο τζίρος της Εθνικής Λοταρίας αυξάνεται διαρκώς. Στην τελευταία καταγεγραμμένη χρήση (Απρίλιος 2015 – Μάρτιος 2016), έφτασε στο επίπεδο – ρεκόρ των 7,6 δισεκατομμυρίων λιρών. Η Camelot εισπράττει το 1% των εσόδων, ενώ το παιχνίδι μοιράζει στους τυχερούς, 50-60 εκατ. λίρες την εβδομάδα, αναδεικνύοντας έξι επτά νέους εκατομμυριούχους. Σύμφωνα με τον Adam Chataway, διευθυντή μάρκετινγκ της Camelot, «οι παίκτες είναι χαρούμενοι κι όταν χάνουν. Επειδή γνωρίζουν οτι, με τα δικά τους χρήματα, ο βρετανικός αθλητισμός απογειώνεται. Είμαστε ένα έθνος που αγαπά τα σπορ».

Αυτό πιστεύει και η παλιά δόξα των σταδίων, ο λόρδος Σεμπάστιαν Κόου, ο οποίος σήμερα ηγείται της Βρετανικής Ολυμπιακής Επιτροπής: «Πριν από 20 ή 30 χρόνια, υπήρχαν αγωνίσματα στα οποία οι αθλητές μας δεν κατάφερναν, καν, να πιάσουν το όριο πρόκρισης. Τώρα, όχι απλώς συμμετέχουν, αλλά και κερδίζουν μετάλλια. Το οφείλουμε στην Εθνική Λοταρία και στη γενναιοδωρία των πολιτών, οι οποίοι μας προσφέρουν αυτή την ιδιότυπη δωρεά τους όσο περισσότερο μπορούν». Κατ’ αυτήν την έννοια, πρόκειται για την πιο μαζική ιδιωτική χορηγία στα χρονικά των σπορ.

Ποιος αποφασίζει, όμως, τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα τεράστια κονδύλια θα κατανεμηθούν στα αθλήματα και στους αθλητές; Οι οργανισμοί και οι επιτροπές που καθορίζει το Κοινοβούλιο, στο πλαίσιο κάποιων συγκεκριμένων -γενικών- κανόνων που έχει νομοθετήσει. Η λίστα με τους ευεργετούμενους γράφεται και σβήνεται διαρκώς.

Τα κριτήρια είναι δυο. Πρώτο και κύριο, οι επιδόσεις. Η ξιφομαχία και το τάε-κβον-ντο, που φαίνεται πως έχουν μέλλον, εισπράττουν 40% μεγαλύτερη επιχορήγηση, από το 2012 κι έπειτα. Το μπάντμιντον και η τοξοβολία, αντιθέτως, που δεν έφεραν τα προσδοκώμενα μετάλλια, υπέστησαν μειώσεις 30% και 49%, αντιστοίχως. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αθλητές. Η επιδότησή τους αυξομειώνεται -ή μπαίνουν και βγαίνουν εντελώς από τον κατάλογο- αναλόγως με την πρόοδό τους.

Το δεύτερο κριτήριο είναι καθαρά εισοδηματικό. Οι επιλεγμένοι αθλητές λαμβάνουν έναν ετήσιο μισθό με οροφή τις 28.000 λίρες -αφορολόγητο- ώστε να μπορούν να αφοσιωθούν στις προπονήσεις τους, εφόσον το εισόδημά τους από ιδιώτες χορηγούς δεν υπερβαίνει -τη συγκεκριμένη χρονιά- τις 65.000 λίρες.

Ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός, Τόνι Μπλερ, είχε υποσχεθεί ότι, μαζί με την αναβάθμιση του ανατολικού Λονδίνου, οι Αγώνες θα οδηγούσαν σε ένα «υγιέστερο» έθνος

Σε μια χώρα που λατρεύει το ποδόσφαιρο, η «βροχή των μεταλλίων» στα βραζιλιάνικα στάδια επισκίασε, στα πρωτοσέλιδα του βρετανικού Τύπου, ακόμη και την έναρξη της Premier League. Λογικό. Η Βρετανία ζει τον αθλητικό μύθο της, πανηγυρίζοντας τη δεύτερη καλύτερη συγκομιδή διακρίσεων μετά τους Ολυμπιακούς του 1908 (στο Λονδίνο). Ολοι λένε -και γράφουν- τα καλύτερα γι’ αυτό το σύστημα ανάδειξης πρωταθλητών, το οποίο -πάντως- ο Guardian χαρακτηρίζει «βίαιο».

Η επίσημη γιορτή θα γίνει το προσεχές Σάββατο, και το μάρκετινγκ είναι έτοιμο να… πυροβολήσει. Οι διοργανωτές της θα εκμεταλλευθούν αυτή την ευφορία και θα «θυμίσουν» στους πολίτες ότι, αγοράζοντας λαχνούς, γίνονται συμμέτοχοι στις επιτυχίες. Στον κόσμο θα μοιράσουν και ένα… πριμ: έξτρα κληρώσεις με ένα εκατομμύριο λίρες για κάθε χρυσό μετάλλιο, 100.000 για κάθε αργυρό και 50.000 για κάθε χάλκινο.

Στη συνέχεια, με τις κάμερες του BBC να τους ακολουθούν, οι βρετανοί Ολυμπιονίκες θα ξαμολυθούν στις… περιφέρειές τους, για να πείσουν τις τοπικές κοινωνίες να συμμετάσχουν σε κάποιο από τα 2.000 αθλητικά events που προετοιμάζονται. Είναι το μοναδικό «κομμάτι» του σχεδίου που δεν πήγε καλά.

«Εμπνεύστε μια ολόκληρη γενιά», ήταν το σύνθημα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012. Ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός, Τόνι Μπλερ, είχε υποσχεθεί ότι, μαζί με την αναβάθμιση του ανατολικού Λονδίνου, οι Αγώνες θα οδηγούσαν σε ένα «υγιέστερο» έθνος. Οτι θα λύτρωναν τη νεολαία από τη σωματική απραξία, θα την έσπρωχναν προς τον ερασιτεχνικό αθλητισμό. Οχι μόνο δεν σηκώθηκε κανείς από τον καναπέ, αλλά και ο αριθμός όσων ασχολούνται με κάποιο άθλημα τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, μειώθηκε κατά 222.000 άτομα μέσα σε έξι μήνες.

Τα χρήματα δεν έπιασαν τόπο σε ό,τι αφορά τη λαϊκή συμμετοχή στον αθλητισμό, όμως στον πρωταθλητισμό έκαναν το «θαύμα» τους. Για το Τόκιο (2020) η δουλειά έχει αρχίσει. Η UK Sport έχει προσλάβει ακόμη και «κυνηγούς ταλέντων», προκειμένου να εντοπίσουν τους αυριανούς πρωταθλητές. Εχουν, ήδη, επιλεγεί 1.400 αθλητές -με το 60% εξ’ αυτών να θεωρούνται ικανοί να ανέβουν στο βάθρο των νικητών- και με στόχευση σε συγκεκριμένα αθλήματα. Το ότι, στο Ρίο, η Βρετανία κέρδισε μετάλλια στα 19 από τα 23 σπορ στα οποία συμμετείχε, αποδεικνύει πως -εκτός από χρήμα- υπήρχε και σχέδιο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News