Ελληνική και παγκόσμια, σπαρακτική αλλά σε ένα αυστηρό μέτρο, γήινη και ονειρική… όσα περισσότερα επίθετα χρησιμοποιεί κάποιος, τόσο δείχνει την αδυναμία του να εκφράσει με λέξεις σκέτες, με καίρια ουσιαστικά, πώς η Φραγκογιαννού, η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, ανέβηκε στη Λυρική Σκηνή και έλαμψε μ΄έναν τρόπο αριστοτεχνικό.

Ο Γιώργος Κουμεντάκης έβαλε ένα τεράστιο στοίχημα και μαζί με τους συνεργάτες του το κέρδισε. Και παράλληλα -χωρίς να είμαι ειδική- νιώθω ότι και η όπερα κέρδισε ένα νέο, ανέλπιστο έργο.

Ανέλπιστο, γιατί ίσως το τελευταίο έργο που θα σκεφτόταν κανείς ότι θα ταίριαζε να μεταφερθεί σε λυρική σκηνή, θα ήταν ο μοναδικός, αλλά τόσο ιδιαίτερος λόγος του Παπαδιαμάντη (λιμπρέτο Γιάννης Σβώλος). Κι όμως! Αυτό που σε ξένιζε κάποιες στιγμές, αυτό ήταν και η γοητεία του.

Όλα τα στοιχεία έδεσαν με τα στοιχειά -της φύσης και του ανθρώπου-, όλες οι μουσικές συναντήθηκαν, όλες οι χορωδίες, ανδρική, γυναικεία, παιδική, συντονίστηκαν… οι φωνές, τα σφυρίγματα, τα κελαϊδίσματα, οι ήχοι της φύσης, τα μοιρολόγια, τα ηπειρώτικα πολυφωνικά, όλα έγιναν ένα κύμα, σαν κι εκείνο που στην κορύφωση έπνιξε τη Φραγκογιαννού.

Ο Γιώργος Κουμεντάκης, φαίνεται ότι αγάπησε και προσπάθησε να καταλάβει το ταραγμένο μυαλό και τον αλλόκοτο ψυχισμό της Φόνισσας που «λύτρωνε» τα κοριτσάκια. Κυρίως αναμετρήθηκε με δύο μουσικές καταβολές που τον χαρακτηρίζουν ως συνθέτη: την κλασική δυτική παιδεία του και ταυτόχρονα την ελληνική παράδοση που αγαπάει βαθιά. Και κατάφερε να τις ενώσει αρμονικά, χωρίς να προδώσει καμία και χωρίς ίχνος φολκλόρ.

Στο δικό του κατόρθωμα είχε δίπλα του ταλαντούχους συνεργάτες με την ίδια υψηλή αισθητική. Οι εξέδρες, τα σκαλιά και το περιστρεφόμενο σκηνικό του εικαστικού Πέτρου Τουλούδη έφερναν το νησί να κυνηγάει τη Φραγκογιαννού, που έστεκε ακίνητη, ενώ και τα κοστούμια που υπογράφουν μαζί με την Ιωάννα Τσάμη (για 140 συνολικά ερμηνευτές στη σκηνή!) δημιουργούσαν εικόνες που τις θυμάσαι για καιρό.

Εξαιρετικές φιγούρες τα παιδιά, σ΄ένα παιδικό γκροτέσκο τραγούδι, αλλά και όταν πλαισιώνουν τη Φόνισσα, την ώρα που ζητάει βοήθεια από τον Θεό. Μια έξοχη στιγμή, μεγάλης δύναμης. Φραγκογιαννού στην πρεμιέρα (και στην πρώτη διανομή) η Ειρήνη Τσιρακίδου, σ' ένα ρόλο-άθλο, δύο ώρες επί σκηνής, με φωνή που κουβαλάει μνήμες από το παρελθόν, αλλά με πάθος συγκρατημένο και εσωτερικό.

Οι φωτισμοί (Βινίτσιο Κέλι) ήταν ένας επιπλέον πρωταγωνιστής σ΄αυτό το ψυχικό τοπίο που διαμορφωνόταν στη σκηνή, από την έναρξη με το μπλε του κοβαλτίου, που θύμιζε ουρανό και θάλασσα τη νύχτα πριν το χάραμα, μέχρι την εναλλαγή ψυχρής και θερμής ατμόσφαιρας, πάντα υποβλητικής. Ο Αλέξανδρος Ευκλείδης σκηνοθέτησε με μέτρο, χωρίς μοντέρνες νότες, αναδεικνύοντας ακόμη περισσότερο τη δύναμη του έργου. Κάτω από τη σκηνή, η ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής εκτέλεσε την απαιτητική παρτιτούρα, σε διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου.

Όλα λειτούργησαν όπως έπρεπε για να αναδειχθεί η Όπερα της Φόνισσας σε μια μεγάλη στιγμή για τον πολιτισμό μας. Όλα. Ακόμη και το ότι ο υπουργός Πολιτισμού δεν ήταν παρών, στην παγκόσμια μάλιστα πρεμιέρα, αφού πρόκειται για κάτι που λάμπει σήμερα στην Ελλάδα και όχι για κάτι αρχαίο που θα μας θυμίσει ότι εδώ γεννήθηκαν οι Τέχνες – όπως άλλωστε και η Δημοκρατία και τα Γράμματα…

Ήταν όμως εκεί πολλοί, πάρα πολλοί, που γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, και χειροκρότησαν όρθιοι θερμά και πολύ και ξανά και πάλι, όλους όσους έκαναν τη Φόνισσα να μην είναι πλέον μόνο ένα εμβληματικό έργο του Παπαδιαμάντη, αλλά και η σύγχρονη όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη που μπορεί να ταξιδέψει σ' όλον τον κόσμο.

* Οι επόμενες παραστάσεις της "Φόνισσας θα δοθούν στις 23 και 26/11.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News