Στις αρχές αυτής της προεκλογικής περιόδου ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος μου χάρισε ένα μικρό ανάτυπο μιας παλαιότερης εργασίας του 1985. Σε αυτήν ανέλυε δύο προτάσεις του Αλέξανδρου Παπαναστασίου –τις είχε κάνει το 1925 και το 1936– για την ανάγκη καθιέρωσης ετήσιας πρωθυπουργικής θητείας και την υποχρεωτική συμμετοχή των κοινοβουλευτικών κομμάτων στην κυβέρνηση. Ακούγοντας τις τελευταίες μέρες τα «εμείς» και τα «αυτοί», το ψεύτικο πάθος των «οργισμένων» αλλά και των αντιθέτων τους, αποφάσισα να διαβάσω το 19σέλιδο ανάτυπο, το «αντίδοτο» του Παπαναστασίου την πόλωση και την κρίση της Δημοκρατίας. Κατ αρχήν ο Παπαναστασίου επισημαίνει ότι χρειάζεται η ανάπτυξη θεσμικών αντιβάρων στην «εξαιρετική» βαρύτητα της πρωθυπουργικής εξουσίας πέρα από κάθε μέτρο «εις βαθμόν ουσιαστικώς που μετέβαλε το πολίτευμα».

Οι ατομικιστικές τάσεις του ελληνικού λαού, επισημαίνει ο Παπαναστασίου, εμποδίζουν τη δημιουργία πραγματικών κομμάτων και συντελούν «να λάβη προσωπικόν κατά κανόνα χαρακτήρα ο πολιτικός δια της συγκεντρώσεως υπερβολικής εξουσίας εις χείρας του πρωθυπουργού. Η συγκέντρωσις αυτή είχε ως αποτέλεσμα να ατονήση ο θεσμός του υπουργικού συμβουλίου και να καταπέση το κύρος του, να ενταθή ο προσωπικός χαρακτήρ του πολιτικού ανταγωνισμού και να γίνει εμπαθέστερος, να περιστοιχίζονται οι πρωθυπουργοί και οι αρχηγοί των κομμάτων από έναν αριθμό υποστηρικτών εκμεταλλευτών, οι οποίοι πολλάκις δημιουργούν φραγμόν μεταξύ πρωθυπουργού και βουλευτών και λαού»

Η λύση για τον Παπαναστασίου ήταν η περιορισμένη για ένα χρόνο θητεία του πρωθυπουργού κατά το πρότυπο της Ελβετικής ομοσπονδίας, λύση που υιοθετήθηκε από την 30μελή επιτροπή της Βουλής που θα εισηγείτο τις αλλαγές στο Σύνταγμα.

Eνα χρόνο αργότερα η επιτροπή για την αναθεώρηση του συντάγματος ξανασυνεδριάζει και αποφασίζει να απαλείψει την διάταξη για ετήσια θητεία του πρωθυπουργού θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα ταίριαζε σε κόμματα αρχών και όχι αρχηγικά κόμματα χωρίς εσωτερική ζωή.

Έντεκα χρόνια μετά  ο Παπαναστασίου επανέρχεται με μία πρόταση για την υιοθέτηση μιας διάταξης που να καθιστά υποχρεωτική τη συμμετοχή των κοινοβουλευτικών κομμάτων στην κυβέρνηση. Όποιος δεν αποδέχεται την αρχή αυτή, στερείται του δικαιώματος ψήφου κατά την άσκηση της νομοθετικής εργασίας. «Άλλο η νομοθεσία και άλλο η κυβέρνησις και η διοίκησις» σημειώνει. Και οι διαφορές στο πρόγραμμα; Οι αποφάσεις στην κυβέρνηση θα λαμβάνονται κατά πλειοψηφία.

Ο Αλιβιζάτος από την πλευρά του αναζητώντας την πολιτική ουσία των δύο προτάσεων επισημαίνει  ότι εμπέδωναν τη συλλογικότητα στη λήψη των αποφάσεων, την άρνηση των μετωπικών πολιτικών αντιπαραθέσεων και οδηγούσαν στην κατηγορηματική απόρριψη κάθε διάκρισης ανάμεσα στους θεσμούς του πεζού παρόντος και εκείνους του ιδανικού μέλλοντος.

Καλό βόλι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News