Πριν από 40 χρόνια, η σειρά «Ολοκαύτωμα», που εξιστορούσε τα πάθη μιας οικογένειας Εβραίων, η οποία κατέληξε στους θαλάμους αερίων, καθήλωσε 20 εκατ. Δυτικογερμανούς μπροστά στις τηλεοράσεις τους, προκαλώντας απανωτά σοκ.

Αυτόν τον μήνα, η σειρά, πιο επίκαιρη από ποτέ, προβάλλεται ξανά στη Γερμανία.

Το 1979, μετά την προβολή κάθε επεισοδίου, το τηλεφωνικό κέντρο του τηλεοπτικού σταθμού έπαιρνε φωτιά. Χιλιάδες τηλεφωνούσαν, πολλοί κλαίγοντας, για να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους και να ζητήσουν συγγνώμη. Ανάμεσά τους, και πολλοί που υπηρέτησαν στον στρατό της ναζιστικής μηχανής, τους οποίους βασάνιζαν οι ενοχές, 55 χρόνια μετά τον πόλεμο. Η λέξη «Ολοκαύτωμα» μπήκε για πρώτη φορά, στο λεξιλόγιό τους, ακολουθούμενη από τη φράση «ποτέ ξανά».

Συνολικά, 220 εκατ. τηλεθεατές είδαν τη μίνι σειρά του NBC, η οποία για πρώτη φορά έφερνε μέσα στα σπίτια «ανυποψίαστων» πολιτών, εικόνες από τη φρίκη της «τελικής λύσης» και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, τα βασανιστήρια, τον δημόσιο εξευτελισμό, την αρπαγή εκατομμυρίων ανθρώπων από τα σπίτια τους και τις ζωές τους, την εξαθλίωσή τους και τους θαλάμους αερίων, 55 χρόνια μετά τα γεγονότα. Η ιστορία της οικογένειας Βάις αντιπροσώπευε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες και έφερε τους Γερμανούς αντιμέτωπους με το σκοτεινό τους παρελθόν.

Μέχρι τότε, οι γερμανοί τηλεθεατές είχαν δει μόνο ντοκιμαντέρ για τα γεγονότα, τα οποία δεν ασχολούνταν με τα θύματα, αλλά εστίαζαν σε αυτούς που έπαιρναν τις αποφάσεις. Η σειρά όμως, με πρωταγωνιστές τη Μέριλ Στριπ και τον Τζέιμς Γουντς, έκανε τα θύματα, κατά κάποιο τρόπο, αληθινά, χειροπιαστά. Ηταν οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που εν μία νυκτί, από αγαπητοί γείτονες έγιναν οι μισητοί Εβραίοι και εξαφανίστηκαν για πάντα στο άγνωστο. Τώρα, όλοι μπορούσαν να δουν τι απέγιναν μετά από εκείνο το βράδυ και πώς κατέληξαν στον φρικτό τους θάνατο.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι, η σειρά έφερε στο φως, για πρώτη φορά, το πώς απλοί γερμανοί πολίτες συνέβαλαν σε αυτή τη φρίκη, με μικρές καθημερινές τους πράξεις ή με τη δειλία τους και τη μη αντίδρασή τους. Δεν χρειαζόταν δηλαδή, να είναι κάποιος σαδιστής αξιωματούχος του γερμανικού στρατού ή διαβολικός εγκληματίας πολέμου, που είχε καταδικαστεί στις δίκες για το Αουσβιτς το 1963, στη Φρανκφούρτη, για να κατηγορηθεί για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Μετά από κάθε επεισόδιο, το 86% των τηλεθεατών στη Γερμανία συζητούσε, συχνά για πρώτη φορά, για το Ολοκαύτωμα. Παιδιά και νέοι ζητούσαν εξηγήσεις από τους γονείς τους, που στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν στη δική τους ηλικία. «Τι κάνατε εσείς στον πόλεμο; Πήρατε μέρος σε αυτή τη φρίκη;», ήταν το ερώτημα που κλήθηκαν πολλοί Γερμανοί να απαντήσουν σε νεότερους, οι οποίοι δεν διδάσκονταν τίποτα για το Ολοκαύτωμα στα σχολεία και δεν ήταν λίγοι αυτοί που το άκουγαν για πρώτη φορά.

Η σειρά προκάλεσε αντιδράσεις παντός είδους. Νεο-ναζί έβαλαν βόμβες σε κεραίες αναμετάδοσης του τηλεοπτικού σήματος για να εμποδίσουν τον κόσμο να την δει. Αλλά δεν είχαν αποτέλεσμα.

Μερικούς μήνες μετά την προβολή των τεσσάρων επεισοδίων της σειράς, οι Γερμανοί άλλαξαν τον νόμο περί παραγραφής των εγκλημάτων των Ναζί μετά την παρέλευση πολλών χρόνων, ώστε να μπορούν να δικαστούν για τη συμβολή τους στο Ολοκαύτωμα.

Τα επόμενα χρόνια, στα σχολεία ξεκίνησαν μαθήματα για το Ολοκαύτωμα,  οι γερμανοί ιστορικοί εστίασαν τη μελέτη τους στις συνέπειες της «τελικής λύσης» του Χίτλερ και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης διοργανώθηκαν οι πρώτες σημαντικές εκθέσεις για τα γεγονότα.

Μέχρι την προβολή της σειράς στη γερμανική τηλεόραση, «δεν νοιαζόταν κανείς για τα θύματα. Στις δίκες για το Αουσβιτς, στη Φρανκφούρτη, το 1963-65, έρχονταν επιζήσαντες, όμως κανείς δημοσιογράφος δεν τους έδινε σημασία. Ολοι πρόσεχαν μόνο τους κατηγορούμενους. Αυτό άλλαξε με την προβολή της σειράς», δηλώνει στο BBC ο ιστορικός Φρανκ Μπος. Ο γερμανός καθηγητής έχει γράψει ένα βιβλίο για τα γεγονότα-κλειδιά του 1979 που άλλαξαν τον κόσμο, ανάμεσά τους, η ιρανική επανάσταση, η εκλογή της Μάργκαρετ Θάτσερ και η τηλεοπτική σειρά, η οποία διηγείται συγκινητικές ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, με τις οποίες ταυτίστηκε ο τηλεθεατής.

Σαράντα χρόνια αργότερα, σε μία εποχή που τα κρούσματα αντισημιτισμού αυξάνονται σε πολλές χώρες και καθώς φαίνεται ότι εξασθενεί η συλλογική μνήμη για το Ολοκαύτωμα, η επαναπροβολή της σειράς στη Γερμανία, κρίνεται εξίσου επίκαιρη και απαραίτητη, όσο το 1979.

Οχι άδικα, μια που μόλις πέρυσι, ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία, δήλωσε ότι τα χρόνια που οι ναζί ήταν στην εξουσία είναι απλά «κουτσουλιές» μπροστά στα 1.000 χρόνια «επιτυχημένης γερμανικής ιστορίας», ενώ την ίδια στιγμή, λιγότερα από τα μισά παιδιά σχολικής ηλικίας στη χώρα, γνωρίζουν τι ήταν το Αουσβιτς.

Δείτε αποσπάσματα από τη σειρά

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News