Ένα από τα πολλά που έφερε η «οικονομία του διαμοιρασμού» ή κατά το πρακτικότερο, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb, πέρα από το νέο είδος φιλοξενίας και μια εισοδηματική διέξοδο σε ιδιώτες – ιδιοκτήτες, είναι να διαταράξει τις ισορροπίες στους προορισμούς και την ταξιδιωτική βιομηχανία.

Γι’ αυτό και η λέξη «διαχείριση» ακούγεται όλο και πιο συχνά τελευταία, μαζί με την τουριστική ανάπτυξη και τον υπερτουρισμό, στις περιοχές που καλούνται να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του διευρυμένου και παγκόσμιου φαινομένου. Τόσο σε ό,τι αφορά το οικονομικό αποτύπωμα, όσο και το κοινωνικό και το λειτουργικό.

«Ο υπερτουρισμός είναι ένα ζήτημα διαχείρισης και τοπικής διοίκησης», δηλώνει στο Protagon ο Γενικός Γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ) Ζούραμπ Πολολικασβίλι.

Συνδέεται όμως ο υπερτουρισμός με την οικονομία διαμοιρασμού;

«Μερικές φορές ναι», απαντά. «Και πάλι όμως, έχουμε διαφορετικές περιπτώσεις, διαφορετικές χώρες, διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα στον τουρισμό», εξηγεί. «Γι’ αυτόν τον λόγο ετοιμάζουμε στην αρχή της νέας χρονιάς μια συνάντηση μεταξύ Δημάρχων στη Λισαβόνα. Θα μοιραστούμε εμπειρίες από το Ντουμπρόβνικ, το Μιλάνο, τη Βαρκελώνη, τη Μαδρίτη, ώστε να εστιάσουμε στα προβληματικά ζητήματα και το τι χρειάζεται ώστε να τα αντιμετωπίσουμε. Κάθε πόλη είναι διαφορετική περίπτωση, με διαφορετικά προβλήματα και θέλουμε να καθίσουμε όλοι μαζί για να καταλήξουμε σε μία συνολική πρόταση για το πού πάμε. Γιατί κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει σε πέντε χρόνια αν συνεχιστεί αυτή η δυναμική. Είναι η στιγμή για να το συζητήσουμε όλοι μαζί. Έχουμε ανακοινώσει κάποιες γενικές προτάσεις, αλλά στη Λισαβόνα θα εστιάσουμε στο θέμα με τους Δημάρχους ώστε να βρούμε λύσεις».

Σε αυτή την κατεύθυνση, η συνεργασία των εμπλεκόμενων είναι βασικό ζητούμενο. Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε όλο και περισσότερες πόλεις στην Ευρώπη να προχωρούν σε ρύθμιση του sharing economy θέτοντας προδιαγραφές, αλλά και συνάπτοντας συμφωνίες συνεργασίας με την πλατφόρμα Airbnb. «Η Airbnb είναι μία από τις πλατφόρμες αυτού του είδους, η οποία είναι πολύ ανοιχτή και πολύ συνεργάσιμη. Ηδη έχει ξεκινήσει συζητήσεις με πολλές κυβερνήσεις και χώρες και αναπτύσσει ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο, κατά τη γνώμη μου επιτυχημένο, σε ό,τι αφορά την εταιρία. Και πάλι πιστεύω, ότι θα πρέπει να διατηρήσουμε την ισορροπία, μεταξύ κρατικής φορολόγησης, αλλά και των κατοίκων κυρίως που πιέζονται ορισμένες φορές από τις καθημερινές ροές των τουριστών με βαλίτσες στις γειτονιές. Είναι κάτι καινούργιο και για εμάς, όμως θα πρέπει να καθίσουμε όλοι μαζί και να το λύσουμε», σημειώνει ο ΓΓ του ΠΟΤ.

«Η βιωσιμότητα και η αειφορία δεν αφορούν μόνο το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά. Κατά την άποψή μου η βιωσιμότητα σημαίνει να έχεις όλο και περισσότερους τουρίστες που έρχονται στη χώρα σου και να ισορροπήσεις αυτά τα ανοδικά μεγέθη, διατηρώντας ταυτόχρονα την ποιότητα και την πολυποικιλότητα των τουριστικών προϊόντων. Αειφορία είναι να διαχειριστείς όλα αυτά τα ζητήματα. Να διατηρείς και να φροντίζεις το περιβάλλον. Συχνά όμως ο κόσμος λέει ότι ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών φέρνει δυσκολίες. Ναι, αν δεν ξέρεις να τον διαχειρίζεσαι σωστά. Γι’ αυτό και αειφορία σημαίνει να έχεις διαφοροποιημένα προϊόντα. Κατά τη γνώμη μου, ο τουρισμός υπαίθρου είναι το μέλλον του τουρισμού. Και το 2019 θα έχουμε πολλές δράσεις για να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη αυτού του είδους. Σήμερα 70%-80% των τουριστών πηγαίνουν σε μεγάλες πόλεις. Η φιλοσοφία και το όραμά μας είναι να τους κατευθύνουμε να επισκεφθούν νέους προορισμούς. Είναι ένα ακόμα σημαντικό σκέλος της αειφορίας», καταλήγει.

Στην ημερίδα «Διαμοιράζοντας την Τουριστική Ανάπτυξη – Οι Προορισμοί στην Εποχή του Sharing Economy», που πραγματοποίησε πριν από μία εβδομάδα και μετά από αρκετούς μήνες προετοιμασίας ο Δήμος Αθηναίων, εξετάστηκε η διαχείριση των ευκαιριών και προκλήσεων που φέρνει το «φαινόμενο Airbnb».

Μεταφέροντας την εμπειρία της πόλης του, ο Δήμαρχος Φλωρεντίας Ντάριο Ναρντέλα υπογράμμισε την ανάγκη το ζήτημα να μεταφερθεί σε ανώτερο θεσμικό επίπεδο, δείχνοντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (Για την ιστορία, πρέπει να σημειωθεί ότι ο Δήμος Αθηναίων στην προετοιμασία της συγκεκριμένης ημερίδας απηύθυνε πρόσκληση και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα στη Διεύθυνση Τουρισμού, η οποία υπάγεται στο χαρτοφυλάκιο Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και ΜΜΕ. Ωστόσο, η ΕΕ πραγματοποίησε ημερίδα στις Βρυξέλλες για τη «Συνεργατική Οικονομία» (Collaborative Economy) στις 11 Οκτωβρίου).

Μπορεί λοιπόν το sharing economy να αξιοποιηθεί προς όφελος της πόλης;

«Η τουριστική ανάπτυξη, η Airbnb και η βραχυπρόθεσμη ενοικίαση είναι παγκόσμια και πολύπλοκα ζητήματα, τα οποία μπορούν να αποφέρουν πολλά οφέλη στις πόλεις μας, υπό την προϋπόθεση ότι ρυθμίζονται, προκειμένου να αποφευχθούν και να αντιμετωπιστούν πιθανές αρνητικές επιπτώσεις. Για τον λόγο αυτό, ο ιδιωτικός τουρισμός ενοικίασης διαμερισμάτων πρέπει να ρυθμίζεται, να διοικείται και να αντιμετωπίζεται από όλες τις πόλεις», τόνισε ο κ. Ναρντέλα. Θέτοντας ένα βασικό πρόβλημα: αυτό της αυτοδιοικητικής αυτοτέλειας των Δήμων, καθώς η Αθήνα και η Φλωρεντία δεν είναι μητροπολιτικοί Δήμοι, όπως π.χ. το Βερολίνο, για να παίρνουν αποφάσεις σχετικά με όποιο ζήτημα.

Ο Δήμος Φλωρεντίας ωστόσο, έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με την Airbnb, για τη συλλογή και απόδοση του τουριστικού φόρου, ο οποίος στο τέλος του 2018 θα ανέλθει στα 41 εκατ. ευρώ. Ποσό που θα αξιοποιηθεί για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών, το οδικό και μεταφορικό δίκτυο στην πόλη, με ωφέλεια τόσο για τους κατοίκους, όσο και για τους επαγγελματίες και τους επισκέπτες.

Ο Δήμαρχος Φλωρεντίας κατέδειξε και ένα ακόμα στοιχείο, στο οποίο η ελληνική πλευρά υστερεί. Αυτό της στατιστικής ανάλυσης και λεπτομέρειας, η οποία δίνει βεβαιότητα στη γνώση και στη στρατηγική. «Η Φλωρεντία είναι η δεύτερη «έξυπνη πόλη» στην Ιταλία, μετά το Μιλάνο», υπογράμμισε ο κ. Ναρντέλα.

Αυτό είναι κάτι που τόνισε και ο συνιδρυτής του shareNL και του Sharing Cities Alliance, εμπειρογνώμων της οικονομίας του διαμοιρασμού Pieter van de Glind.

«Η ψηφιακή μεταμόρφωση είναι μέρος της μεταμόρφωσης της οικονομίας του διαμοιρασμού», τόνισε, λέγοντας ότι «οι πόλεις πρέπει να αρχίσουν να διοικούν την ψηφιακή τους επικράτεια».

Στην ίδια ημερίδα, ο Επίτροπος Κοινωνικής Οικονομίας και Τοπικής Ανάπτυξης του Δήμου της Βαρκελώνης Álvaro Porro, διατύπωσε επίσης τον προβληματισμό για το πότε υπηρετείται η έννοια «διαμοιρασμός» και πότε αναπτύσσεται μια ευρεία επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας. «Από το 2014 έχουμε παγώσει την χορήγηση νέων αδειών και μπαίνουν σε πλατφόρμες μόνο όσα διαμερίσματα έχουν ήδη την σχετική άδεια», από τον Δήμο. Μάλιστα, από τις 12 έως τις 15 Νοεμβρίου η πόλη της Βαρκελώνης διοργανώνει το συνέδριο Sharing Cities, όπου θα υπογραφεί διακήρυξη με δέκα αρχές, με στόχο οι πόλεις να διαμορφώσουν κοινό μέτωπο απέναντι στις μεγάλες πλατφόρμες.

«Ο υπερτουρισμός είναι θέμα διαχείρισης του προορισμού και πολιτικής βούλησης. Προέκυψε από μέρη που βρίσκονται υπό πίεση τουριστικών ροών», εξηγεί ο καθηγητής Δημήτρης Μπούχαλης, επικεφαλής του τμήματος Τουρισμού και Φιλοξενίας στο Πανεπιστήμιο Bournemouth της Μεγάλης Βρετανίας. «Συνεχώς ταξιδεύει όλο και πιο πολύς κόσμος. Η αύξηση του διεθνούς τουρισμού είναι γύρω στο 5-6% και συνεχίζει. Και ο εσωτερικός τουρισμός αυξάνεται ραγδαία. Άρα έχουμε πιο πολλούς ανθρώπους οι οποίοι ταξιδεύουν. Και αυτός ο κόσμος που ταξιδεύει κάνει και πιο πολλά πράγματα. Ξαφνικά έχεις πιο πολλούς ανθρώπους που θέλουν να πάνε στην Ακρόπολη, ή θέλουν να φωτογραφίσουν το ηλιοβασίλεμα. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις συνδέονται με τον υπερτουρισμό σε ό,τι έχει να κάνει με τη διανομή του κόσμου. Παλιότερα, είχαμε λίγο καλύτερο προγραμματισμό, γιατί ξέραμε πού μένει ο κόσμος: κυρίως στα ξενοδοχεία, οπότε ο σχεδιασμός γινόταν γύρω από αυτά τα καταλύματα», εξηγεί.

Και συνεχίζει: «Από τη στιγμή που ο όγκος μεταφέρεται και σε σημεία που διαχειρίζονται ιδιώτες, αυτή η επίδραση (τουριστική ροή) πάει παντού. Δύο τρανταχτές περιπτώσεις είναι η Βενετία και η Βαρκελώνη. Στη δεύτερη, η αντίδραση ξεκίνησε από μία πολιτική κίνηση, από τη νέα Δήμαρχο. Βέβαια η Βαρκελώνη είναι μια πολύ πλούσια πόλη και πάρα πολύ επιτυχημένη. Στην Ισπανία υπάρχουν πολλές δεύτερες ιδιοκτησίες και πολλά σπίτια που ανήκουν σε ξένους. Αυτά βγήκαν στην επιφάνεια μέσω των βραχυχρόνιων μισθώσεων (Airbnb) και ξαφνικά στις πολυκατοικίες αρκετά διαμερίσματα έγιναν ξενοδοχειακά καταλύματα, προκαλώντας μια διάσπαση στον κοινωνικό ιστό, αλλά και σε θέματα ασφάλειας, όπου γινόταν κατάχρηση (π.χ. πάρτι). Επίσης οδήγησε στην αύξηση τιμών των ενοικίων, κάτι που το βλέπουμε στην Ελλάδα, σε περιοχές όπως το Κουκάκι», συμπληρώνει.

(Στην ημερίδα του Δήμου Αθηναίων, αναφερόμενος στην ίδια περιοχή, ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) Αλέξανδρος Βασιλικός είπε ότι συνήθως υπάρχουν 30 αγγελίες διαμερισμάτων που διατίθενται για μακροχρόνια μίσθωση έναντι 600 για βραχυχρόνια).

«Συνήθως ο υπερτουρισμός έχει να κάνει με πολύ συγκεκριμένες ημέρες, με την εποχικότητα και με τον προγραμματισμό. Υπάρχουν κάποιες περιοχές οι οποίες είναι πολύ και διαρκώς προβεβλημένες», λέει ο κ. Μπούχαλης. «Και όλος ο κόσμος πάει σε αυτές γιατί επί σειρά ετών μόνο αυτές διαφημίζαμε (π.χ. Σαγράδα Φαμίλια, γοργόνα της Κοπεγχάγης)».

Και προσθέτει: «Οι τουριστικοί οργανισμοί δεν διαχειρίζονται δυναμικά τις περιοχές. Θα πρέπει να δημιουργήσουν και άλλα σημεία για να τραβήξουν το ενδιαφέρον του κόσμου. Πρέπει να κάνουμε ορθολογικό σχεδιασμό και ανάπτυξη. Να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα όπως είναι. Να μελετήσουμε τις ροές των τουριστών και να δούμε αντίστοιχα ποιες περιοχές μπορούν να «σηκώσουν» τουρίστες και ποιες όχι. Να ανοίξουμε και να κλείσουμε περιοχές και να ενημερώσουμε ανάλογα τους τουρίστες. Στην Ταϊλάνδη για παράδειγμα, έκλεισαν για τρεις μήνες τα νησιά Πι-Πι». Και αυτό «έχει να κάνει με την αειφορία και το πώς διαχειριζόμαστε τις πηγές μας. Στην Ελλάδα έχουμε περιοχές που βρίσκονται σε κατάσταση υπερτουρισμού, επειδή έχουν κακό προγραμματισμό», καταλήγει.

Το φαινόμενο του διαμοιρασμού λοιπόν, όπως και ο υπερτουρισμός, όπου αυτός παρατηρείται, προ-καλούν κυβερνήσεις, τοπικές αρχές και εμπλεκόμενους να βγουν από τον εφησυχασμό σε ό,τι αφορά την τουριστική ανάπτυξη.

Ζητείται διαχείριση. Και ζητείται μια ώρα αρχύτερα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News