Η κρίση της ευρωζώνης πήρε μεγάλες διαστάσεις το περασμένο εξάμηνο λόγω της αναποφασιστικότητας της Γερμανίας. Το μεγάλο δίλημμα των γερμανών ηγετών ήταν απλό:

• Συνεχίζουμε στον δρόμο που χάραξε ο Χέλμουτ Κολ την δεκαετία του 1990; Συνδέουμε το μέλλον της Γερμανικής οικονομίας με εκείνο ολόκληρης της ευρωζώνης; Παραμένουμε σταθεροί στην διατήρηση του γαλλογερμανικού άξονα;

Ή

• Χαράζουμε μια νέα, καθαρά Γερμανική, πορεία, βλέποντας την ευρωζώνη περίπου όπως οι ΗΠΑ την ζώνη ελεύθερου εμπορίου NAFTA (Καναδάς-ΗΠΑ-Μεξικό); Αποσυνδέουμε την τύχη μας από την ευρωζώνη; Στρεφόμαστε προς την Ανατολή ως νέα πηγή γερμανικών εμπορικών πλεονασμάτων εις βάρος των υπόλοιπων οικονομιών της ευρωζώνης;

Μετά την Κρίση του 2008, η Γερμανία κατανόησε ότι τα πράγματα δεν μπορούν να παραμείνουν όπως τα άφησε το δίδυμο Κολ-Μιτεράν. Είτε η Γερμανία θα ηγείτο μιας νέας ώθησης στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είτε θα προσπαθούσε να αποδράσει από το Ευρωπαϊκό εγχείρημα. Πρόκειται για ένα μέγιστης σημασίας ερώτημα που οι γερμανικές ελίτ δεν το έχουν απαντήσει ακόμα.

Απόρροια της διστακτικότητας να απαντήσει αυτό το ερώτημα, ήταν η αναποφασιστικότητα του Βερολίνου στο ζήτημα της δανειοδότησης της Ελλάδας την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου, μιας κρίσης αναποφασιστικότητας που τόσο στοίχησε στην χώρα μας και στην ευρωζώνη γενικότερα. Καθώς το μέλλον της Ευρώπης θα εξαρτηθεί από την απόφαση που θα λάβει το Βερολίνο ως προς αυτό το δίλημμα (αλλά και από μια συνεχιζόμενη γερμανική αναβλητικότητα), έχει σημασία να παρακολουθούμε προσεκτικά τις εξελίξεις που μπορεί να τους επηρεάσουν.

Αυτό που γνωρίζουμε με σιγουριά είναι η βασική αγωνία που κυριαρχεί στις σκέψεις της Γερμανικής ελίτ: Το πως θα διατηρηθεί ο εξαγωγικός τομέας της χώρας ως ο βασικός μοχλός ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας (*). Ο Χέλμουτ Κολ είχε πείσει τους συμπατριώτες του ότι οι εξαγωγικές επιδόσεις της χώρας θα εξασφαλιστούν μέσα από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η κρίση του 2008 ανέτρεψε αυτή την πεποίθηση. Από τότε οι Γερμανικές ελίτ προσπαθούν να αποφανθούν για το αν θα συνεχίσουν στον δρόμο του Κολ ή αν θα αποκηρύξουν το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν έχουν αποφασίσει ακόμα και προσπαθούν να αναβάλουν την στιγμή που θα αναγκαστούν να επιλέξουν.

Η επιβολή του Μνημονίου στην Ελλάδα (που απλά μεταθέτει το πρόβλημα σε ένα αβέβαιο μέλλον, χωρίς να το λύνει), καθώς και η δημιουργία ενός μηχανισμού στήριξης των υπόλοιπων ελλειμματικών χωρών (που, και πάλι, απλά αναβάλει την λήψη σοβαρών αποφάσεων), απλώς επέτρεψε στην Γερμανική ηγεσία να μην αποφασίσει υπό το βάρος της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Εξασφάλισε δύο-τρία χρόνια ακόμα ομφαλοσκόπησης και εσωτερικών, ενδογερμανικών, διαβουλεύσεων.

Στο μεταξύ όμως, η αναποφασιστικότητα αυτή άλλαξε από μόνη της τα δεδομένα. Οι αγορές έριξαν το ευρώ, "τιμωρώντας" την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αναποφασιστικότητα της Γερμανίας (και τα ανεκδιήγητα πακέτα στήριξης των ελλειμματικών οικονομιών μας) και η ευρωζώνη καθηλώθηκε στο τέλμα της ύφεσης. Αυτή όμως η "τιμωρία" του ευρώ οδήγησε στην αύξηση των γερμανικών εξαγωγών στην Άπω Ανατολή κατά 30%, αναιρώντας, τουλάχιστον για τώρα, την κρίση της γερμανικής οικονομίας.

 

Έτσι, η γερμανική ηγεσία "αγόρασε" κι άλλο χρόνο. Ενώ η ύφεση στην υπόλοιπη ευρωζώνη συρρίκνωσε το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας εντός της ΕΕ (για την ακρίβεια, το συρρίκνωσε κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010 στο πολύ μικρό ποσό των €20 δις), το Γερμανικό εμπορικό πλεόνασμα εκτοξεύτηκε στα ύψη ελέω Άπω Ανατολής.

Το πιο πιθανό είναι ότι πρόκειται για πρόσκαιρη απόδραση από την ευρωπαϊκή κρίση. Γιατί πρόσκαιρη; Ο λόγος απλός. Ναι, είναι γεγονός ότι, ως συνήθως, η γερμανική βιομηχανία έδειξε, και σε αυτή την κρίση, μια απαράμιλλη προσαρμοστικότητα, ένα εντυπωσιακό βαθμό κοινωνικής ομόνοιας (μεταξύ συνδικάτων και εργοδοσίας), μία αξιοπρόσεκτη ικανότητα να επενδύει σε τεχνολογικά μέσα που προωθούν την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της.

Όμως, τίποτα από όλα αυτά δεν θα αρκούσε για να διογκωθούν οι γερμανικές εξαγωγές αν δεν είχε προϋπάρξει: (α) η σημαντική πτώση του ευρώ, και

(β) η αύξηση της ζήτησης βιομηχανικών αγαθών (π.χ. μηχανημάτων) από την Κίνα και την Ιαπωνία – μια αύξηση που οφείλεται σε γενναίες πολιτικές στήριξης της ζήτησης εκ μέρους του Πεκίνου και του Τόκυο (πολιτικές που η κα Μέρκελ, παρεμπιπτόντως, απέρριψε).

 

Καμία όμως από αυτές τις δύο πηγές ζήτησης γερμανικών αγαθών δεν φαίνεται ότι θα έχουν διάρκεια. Η πτώση του ευρώ οφειλόταν σε αυτό που οι αγορές θεώρησαν "αποτυχία" της Γερμανίας να δράσει στην διάρκεια της "Ελληνικής Κρίσης". Η "αποτυχία" εκείνη έθεσε τις βάσεις της σημερινής "επιτυχίας", ρίχνοντας το ευρώ και φέρνοντας τις εξαγωγές στην Ασία. Τώρα, η εξαγωγική "επιτυχία" της Γερμανίας στην Άπω Ανατολή ωθεί το ευρώ προς τα πάνω, αναιρώντας την "επιτυχία" αυτή. Έτσι είναι. Ρόδα που γυρίζει…

Στρεφόμενοι στην Άπω Ανατολή, που "ρούφηξε" τις γερμανικές εξαγωγές το τελευταίο δίμηνο, ήδη βλέπουμε τα μαύρα σύννεφα να πυκνώνουν. Η Ιαπωνία μόλις ανακοίνωσε ότι ο ρυθμός ανάπτυξής της έπεσε στο μηδέν (και λόγω ανόδου του γιεν). Παράλληλα, η Κινεζική κυβέρνηση, φοβούμενη μια φούσκα στην αγορά ακινήτων, μειώνει τα μέτρα στήριξης της εγχώριας ζήτησης και, έτσι, η Κινεζική οικονομία έχει (εσκεμμένα) μπει σε σαφώς καθοδική πορεία ως προς την δυνατότητά της να στηρίζει τις γερμανικές εξαγωγές. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Πεκίνου ξεκινά μια ανένδοτη καμπάνια μείωσης των εισαγωγών μηχανημάτων, κάτι που πλήττει άμεσα την γερμανική βιομηχανία.

Αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, το συμπέρασμα όσον αφορά την ΕΕ είναι ότι η πρόσφατη "απόδραση" της Γερμανίας, όσο πρόσκαιρη κι αν είναι, υπονομεύει το ευρωπαϊκό εγχείρημα (και ιδιαίτερα το ευρώ) ακόμα περισσότερο. Ας δούμε δύο πιθανά σενάρια για το τι μέλλει γενέσθαι.

Σενάριο 1 – Η Γερμανική απόδραση έχει διάρκεια

Έστω λοιπόν ότι έχω άδικο και πως η εξαγωγική επιτυχία της Γερμανίας των τελευταίων δύο μηνών σε σχέση με την Άπω Ανατολή συνεχίζεται για πολύ ακόμα. Προϋπόθεση για αυτό είναι να διατηρηθεί η χαμηλή αξία του ευρώ κάτι που με την σειρά του προϋποθέτει την συνεχιζόμενη κρίση στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Όμως αυτό θα σημάνει ένα όλο και μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ μιας ανθούσας Γερμανικής οικονομίας και της λοιπής ευρωζώνης. Όσο και να αυξάνει τις εξαγωγές της στον υπόλοιπο κόσμο, η αύξηση των εισαγωγών της από την ευρωζώνη θα παραμείνουν τόσο αναιμικές που τα οφέλη της Γερμανίας δεν θα βοηθήσουν την υπόλοιπη ευρωζώνη να συνέλθει. Κι αν κάνω λάθος και σε αυτό, και η Γερμανία αποδειχθεί ατμομηχανή της ευρωζώνης όλης, τότε θα ανέβει το ευρώ και θα υπονομευτεί η πλεονασματική θέση της Γερμανίας σε σχέση με την Άπω Ανατολή.

 

Το Σενάριο 1 λοιπόν απαιτεί από την Γερμανία να αφήσει πίσω της την υπόλοιπη ευρωζώνη, ανοίγοντας περισσότερο το τεκτονικό χάσμα μεταξύ της Γερμανικής οικονομίας και των υπόλοιπων. Αυτή η εντεινόμενη απόκλιση των οικονομιών της ευρωζώνης όμως θα θέτει όλο και περισσότερο σε δοκιμασία το κοινό νόμισμα. Μόνη λογική κατάληξη του Σεναρίου 1 θα ήταν η αποχώρηση της Γερμανίας από το ευρώ. Σκεφτείτε όμως τι θα γινόταν σε αυτήν την περίπτωση. Το νέο μάρκο θα ανατιμάτο απίστευτα και το ευρώ θα έπεφτε. Έτσι όμως οι γερμανικές εξαγωγές θα κατέρρεαν παγκοσμίως!

Άρα, το Σενάριο 1 μπορεί να βγει σε καλό της Γερμανίας μόνο εφόσον οι εξαγωγικές επιτυχίες της Γερμανίας συνδυάζονται με συστηματική ύφεση στην υπόλοιπη ευρωζώνη και μόνο για το χρονικό διάστημα έως ότου οι ενδοευρωπαϊκές πολιτικές τριβές (που αναγκαστικά θα ακολουθήσουν μια τέτοια απόκλιση) οδηγήσουν στο τέλος του ευρώ.

 

Σενάριο 2 – Η Γερμανική απόδραση ματαιώνεται

Σε αυτό το σενάριο (που είναι και το πιο πιθανό, βλ. παραπάνω) η Γερμανία, μετά από μερικούς μήνες εξαγωγικών επιτυχιών στην Άπω Ανατολή, προσγειώνεται ανώμαλα. Σε αυτή την περίπτωση θα βρεθεί στην ίδια θέση που βρισκόταν πριν μερικούς μήνες με μία όμως διαφορά: θα διαθέτει μια παραγωγική βάση ακόμα ισχυρότερη, με καλύτερη τεχνολογία, με χαμηλότερα κόστη παραγωγής – όλα αποτελέσματα της σημαντικής δουλειάς που έχει γίνει στα γερμανικά εργοστάσια τους τελευταίους μήνες. Με την Άπω Ανατολή να μην απορροφά πλέον τα γερμανικά προϊόντα, και τις ΗΠΑ στην δύνη της νέας υφεσιακής καμπής τους, η Γερμανία θα στραφεί, και πάλι, προς την λοιπή ευρωζώνη. Έτσι τα εντός της ΕΕ πλεονάσματα-ελλείμματα θα αυξηθούν, εντείνοντας τις δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης και θέτοντας το ευρώ πάλι υπό αμφισβήτηση.

Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί και πάλι να δώσει κάποια πρόσκαιρη ώθηση στις Γερμανικές εξαγωγές πριν, άλλη μια φορά, το ευρώ ανέβει και τις εξαλείψει. Συνεπώς, το Σενάριο 2 προβλέπει ότι τα σκαμπανεβάσματα των περασμένων μηνών θα συνεχίζονται για πολύ καιρό, με την Γερμανία την μια στιγμή να αναπτύσσεται και την άλλη να αποτελματώνεται ενώ η υπόλοιπη ευρωζώνη φυτοζωεί στο διηνεκές.

 

Συμπέρασμα: Η γερμανική ηγεσία δεν θα μπορέσει να αποφύγει την Μεγάλη Απόφαση. Η πρόσφατη απόδραση της γερμανικής οικονομίας από την κρίση απλώς την αναβάλει. Κι όσο αναβάλλεται η λήψη αυτής της Μεγάλης Απόφασης, τόσο μεγαλύτερο το κόστος για όλους, τόσο αποτελεσματικότερη η αποδόμηση του ευρώ και τόσο πιο δύσκολο θα γίνεται για τους γερμανούς να πάρουν την Μεγάλη Απόφαση που δεν μπορούν να αναβάλουν για πάντα.

 

Σε τελική ανάλυση, η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη (και για μας, τον αδύναμο κρίκο της) είναι η συνεχώς αναβαλλόμενη λήψη της Μεγάλης Γερμανικής Απόφασης. Όσο δεν αποφασίζουν, ο Ευρωπαϊκός Νότος θα ταλανίζεται σε μια βραδυφλεγή, βασανιστικά συνεχιζόμενη κρίση η οποία θα βοηθά, για χρόνια πολλά, την γερμανική ηγεσία να μένει αναποφάσιστη εις βάρος όλης της Ευρώπης (της Γερμανίας συμπεριλαμβανομένης). Έτσι, το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης σιγά-σιγά θα υποκατασταθεί από την πραγματικότητα μιας Ευρώπης ανήμπορης να βηματίσει ούτε προς την δημιουργική ενοποίηση αλλά ούτε και προς μια λυτρωτική διάλυση.

 

(*) Αξίζει να δει κανείς τους σχετικούς αριθμούς. Το 2009, οι εξαγωγές των σημαντικών οικονομιών (σε δολάρια ανά κάτοικο) είχαν ως εξής: Γερμανία $13700, Γαλλία $7735, Ιταλία $6790, Βρετανία $5700, Ιαπωνία $4600, ΗΠΑ $3440, Κίνα $900. Είναι ξεκάθαρο ότι το αναπτυξιακό μοντέλο της Γερμανίας είναι άρρηκτα δεμένο με τον τομέα των εξαγωγών. Κάτι που καθιστά την Γερμανία ευάλωτη στις κρίσεις των "άλλων".

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News