Το 1997 ο καθηγητής Γιάννης Σπράος, σύμβουλος του πρωθυπουργού Σημίτη, συνέταξε μία μελέτη για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Ογκώδης, αλλά με ιδιαίτερα προσιτό ύφος, η μελέτη έκανε υποθέσεις που σήμερα βιώνουμε ως πραγματικότητα. Μάλιστα ανατρέχει σε αντίστοιχες εργασίες που έγιναν στη δεκαετία του '50 και επισήμαναν τις παθογένειες στην κοινωνική ασφάλιση. Ειδικά για το ασφαλιστικό, δεν ευθύνεται μόνο η μεταπολίτευση. Φυσήξτε δυνατά, να φτάσουν οι μομφές και εξήντα χρόνια πίσω.

Τι έλεγε, λοιπόν, ο Σπράος; Με δυο λόγια, εκτιμούσε ότι το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι βιώσιμο, δεδομένων και των δημογραφικών εξελίξεων. Εννοείται ότι δεν είχε προβλέψει την κρίση και τις υφεσιακές επιπτώσεις στη διάρθρωση και λειτουργία της ασφάλισης. «Η θέση τωv εργαζoμέvωv επιδειvώvεται δραματικά μετά τo 2010, με τη μικρή είσoδo vέωv εργαζoμέvωv πoυ oφείλεται στη χαμηλή γεvvητικότητα μετά τo 1980. Τo 2030 θα αvτιστoιχoύv μόvo 1,26 εργαζόμεvoι σε κάθε άτoμo άvω τωv oρίωv τoυ IΚΑ.». Σήμερα αυτές οι προβλέψεις έχουν αναθεωρηθεί ή επιβεβαιωθεί προς το δυσμενέστερο. Ο Σπράος πρότεινε αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, περικοπή των πολλαπλών συντάξεων, ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων.
Η έκθεσή του υιοθετεί ιδέες για ένα πιο ελαστικό σύστημα, προσαρμοσμένο στις ανάγκες και στις επιλογές της χώρας. Για παράδειγμα, μια βασική σύνταξη χρηματοδοτούμενη από το κράτος, μια υποχρεωτική σύνταξη χρηματοδοτούμενη από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών και μια προαιρετική πρόσθετη σύνταξη χρηματοδοτούμενη από ατομικές εισφορές, στο πρότυπο της ιδιωτικής ασφάλισης.

(Κατεβάστε την έκθεση Σπράου σε μορφή pdf)

Το περιεχόμενο και ο συντάκτης της έκθεσης λοιδωρήθηκαν από Τύπο και τον «προοδευτικό» πολιτικό κόσμο. Πολεμικά εξάστηλα με «θηλιές» και «ψαλίδια» προειδοποιούσαν την κοινή γνώμη  για την επικείμενη αφαίμαξη του κοινωνικού κουμπαρά. Ο Σημίτης δεν τόλμησε ούτε το στόμα του να ανοίξει, αν και αργότερα ο Γιαννίτσης πήρε πρωτοβουλίες. Η έκθεση Σπράου κρύφτηκε σε συρτάρια, κάτω από χαλιά, τσαλακώθηκε σε καλάθια αχρήστων. Διότι όπως έγραφε και η Ελευθεροτυπία, «επιστρατεύονται “ειδικοί”, όπως ο καθηγητής Σπράος και οι σοσιαλφιλελεύθεροι συνεργάτες του, για να δώσουν “επιστημονικό” χρίσμα στην αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης.». Τα εισαγωγικά αμφισβητούσαν την ειδίκευση και την επιστημονική επάρκεια του Σπράου, ενώ ο όρος «σοσιαλφιλελεύθεροι» αποδίδει την αιχμή της κριτικής προς την πολιτική Σημίτη.  Τι ακριβώς σημαίνει; Δεν γνωρίζω. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει «φιλελευθερισμός» και τι «νεοφιλελευθερισμός» στην καθομιλουμένη του πολιτικού συρμού. Προφανώς κάτι άσχημο.

Ο φιλελευθερισμός, ως έννοια, δυσφημίστηκε λόγω Μητσοτάκη. Ανέβαινε στο μπαλκόνι, άνοιγε τα χέρια, έβαζε το γνωστό χαμόγελο και μιλούσε για τη «φιλελεύθερη Νέα Δημοκρατία». Τότε βέβαια έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου, η έννοια του φιλελευθερισμού μετέφερε θετικά φορτία, όχι όμως εδώ, στην ιδιαίτερη γωνιά μας. Ο Μητσοτάκης είχε προσπαθήσει και εκείνος να ακουμπήσει το ασφαλιστικό, όμως κάηκε από τη λαϊκή κατακραυγή. Όπως άλλωστε συνέβη και με τα σχέδια για ιδιωτικοποιήσεις, με το έπος του Μπάκουλη (συνδικαλιστής ΔΕΗ) και των «Κολλάδων» -όλο μαζί, «Μπακουλοκολλάδων». Παρεμπιπτόντως, τα επιτυχημένα project του αεροδρομίου των Σπάτων και της κινητής τηλεφωνίας, έγιναν επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη και αντιπροεδρίας Τζαννετάκη.

Λίγοι θυμούνται την έκθεση Σπράου, ακόμα λιγότεροι θα τολμούσαν να δικαιώσουν τον Μητσοτάκη. Κατά μία εκδοχή, αυτό που πληρώνουμε τώρα είναι η άρνησή μας να αποδεχθούμε την πραγματικότητα. Ο λαϊκισμός υπονόμευσε τη λογική και, στο τέλος, το εθνικό συμφέρον. Όλοι γνώριζαν τότε ότι το ασφαλιστικό σύστημα θα κατέρρεε. Όμως έκρυψαν την αλήθεια πίσω από τα πανό. Και τα μεγάφωνα των διαδηλώσεων δεν άφησαν να ακουστούν οι κραυγές που έρχονταν από το μέλλον. Εμείς ήμασταν που φωνάζαμε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News