Μία και πλέον δεκαετία κυρώσεων, διπλωματικών μαχών, αλλά και συνομιλίων σε παράλληλα κανάλια, που έφερε τον κόσμο κοντά σε μια στρατιωτική αντιπαράθεση, τελείωσε το βράδυ του Σαββάτου με την άρση των κυρώσεων που είχαν αποφασιστεί κατά του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Με μια ανακοίνωση αργά το Σάββατο, η οποία χαιρετίστηκε από όλες σχεδόν τις εμπλεκόμενες πλευρές -πλην του Ισραήλ που επιμένει να θεωρεί το Ιράν απειλή κατά της ύπαρξής του- η Δύση και το Ιράν ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο, όσο και αν η κοινοτοπία της έκφρασης δεν αποδίδει καθόλου τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της συμφωνίας.

Χασάν Ροχανί: «Εμείς οι Ιρανοί ανοιχτήκαμε στον κόσμο σε μια ένδειξη φιλίας και αφήνοντας πίσω τις έχθρες, τις υποψίες και τα συνωμοτικά σχέδια, ανοίξαμε ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις του Ιράν με τον κόσμο»

Το Σάββατο, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) επιβεβαίωσε ότι η Τεχεράνη εκπλήρωσε τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει σχετικά με το πυρηνικό της πρόγραμμα, τα πυρηνικά καύσιμα και την επεξεργασία τους.

Το Ιράν είχε συμφωνήσει να μειώσει δραστικά τον αριθμό των μηχανισμών φυγοκέντρισης και να διαλύσει έναν αντιδραστήρα βαρέος ύδατος. Ενώ πριν από τη συμφωνία θα μπορούσε να κατασκευάσει μία ατομική βόμβα σε μερικές εβδομάδες—αν το ήθελε, φυσικά—τώρα απέχει ένα χρόνο από αυτό το στόχο και, σε περίπτωση που επιθυμούσε να προχωρήσει σε αυτό το βήμα, δεν θα διέφευγε την προσοχή των εποπτικών υπηρεσιών.

Με δεδομένη την ολοκλήρωση της ανταλλαγής και απελευθέρωσης κρατούμενων μεταξύ των ΗΠΑ και το Ιράν, αφού και το πρόσφατο επεισόδιο ομηρείας είχε τελειώσει  γρήγορα, ο δρόμος για την άρση των κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ ήταν ανοιχτός.

Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, από τη Βιέννη, την έδρα της IAEA, όπου συναντήθηκε με τον ιρανό ομόλογό του Μοχάμαντ Ζαρίφ, επιβεβαίωσε το κλίμα: Το Ιράν «έκανε σημαντικά βήματα που πολλοί αμφέβαλαν ότι θα έκανε».

Η άρση – που έρχεται με την υπενθύμιση ότι με την παραβίαση των όρων οι κυρώσεις θα επιστρέψουν αμέσως – ξεκλειδώνει πάνω από 100 δισεκατομμύρια πόρων του Ιράν σε όλο τον κόσμο.Οι ΗΠΑ, η ΕΕ, αλλά και ο ΟΗΕ, ο ένας μετά τον άλλο, σε συνεργασία και –όχι σπάνια- μετά από αρκετές επιμέρους διαφωνίες, έσφιγγαν τον οικονομικό κλοιό γύρω από το Ιράν, εμποδίζοντας τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Πέρα από την πίεση για το οικονομικό πρόγραμμα, ένας μη δηλωμένος στόχος ίσως ήταν η πρόκληση πίεσης στο εσωτερικό, κοινωνικής αναταραχής και εν τέλει ανατροπής του καθεστώτος. Οι διαμαρτυρίες ήταν μάλλον σπάνιες και, παρότι δεν πέρασε όλη αυτήν την περίοδο αβρόχοις ποσί, η Τεχεράνη οικονομικά άντεξε.

Ενα νέο ξεκίνημα

Ολοι, μεταξύ τους και η Ελλάδα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μιλούν για ένα νέο κεφάλαιο.

Πρώτος, ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ροχανί, ο οποίος εξελέγη πριν από τρία χρόνια προβάλλοντας την εικόνα του μετριοπαθούς ηγέτη που θέλει να χαράξει μία νέα πορεία έναντι του εριστικού Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ. Ο Ροχανί έσπευσε να καθησυχάσει τους πολίτες του ότι η συμφωνία δεν βλάπτει κανένα έθνος και να σημειώσει με νόημα κάτι που σε μεγάλο βαθμό ισχύει, ότι οι μόνοι δυσαρεστημένοι είναι «οι σιωνιστές, οι πολεμοκάπηλοι, όσοι σπέρνουν τη διχόνοια στον μουσουλμανικό κόσμο, και οι σκληροπυρηνικοί στις ΗΠΑ».

Σε ίδιο μήκος κύματος και ο Μπαράκ Ομπάμα, στην προεδρία του οποίου μπορεί να πιστωθεί αυτή η κατάληξη των διαπραγματεύσεων, που μιλά για «άλλο ένα κεφάλαιο στην επιδίωξή μας για έναν πιο ασφαλή κόσμου που θα βοηθά περισσότερο και θα είναι περισσότερο ελπιδοφόρος».

#ImplementationDay–I thank God for this blessing & bow to the greatness of the patient nation of Iran. Congrats on this glorious victory!

— Hassan Rouhani (@HassanRouhani) January 16, 2016

Ολοι συναινούν στο νέο βήμα πλην του Ισραήλ, το οποίο δια του πρωθυπουργού του Μπένιαμ Νετανιάχου προειδοποιεί ότι «χωρίς την κατάλληλη αντίδραση σε κάθε παραβίαση, το Ιράν θα αντιληφθεί ότι θα μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσει πυρηνικά, να αποσταθεροποιεί την περιοχή και να σπέρνει τον τρόμο».

Το Ισραήλ σε διάφορους τόνους μετά το 2010 και για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια απειλούσε ότι θα επέμβει στρατιωτικά, ακόμα και μονομερώς, για να σταματήσει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που αποσκοπούσε σε βάθος χρόνου να κατασκευάσει ατομική βόμβα (έχει ήδη ανεπτυγμένη πυραυλική τεχνολογία που θεωρητικά είναι εύκολα σε θέση να πλήξει το Ισραήλ).

Μαζί με τις ΗΠΑ από το 2008 ή και νωρίτερα είχε αποδυθεί, σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες, σε μια προσπάθεια σαμποτάζ του προγράμματος. Το σκουλήκι υπολογιστών Stuxnet κατάφερε να προκαλέσει σημαντικές καθυστερήσεις στο φιλόδοξο πρόγραμμα που διατηρήθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα.

Αλλά η ίδια κυβέρνηση Ομπάμα διατηρούσε και εναλλακτικά διπλωματικά κανάλια επικοινωνίας (back channels) σε μια μυστική προσπάθεια άμβλυνσης των διαφορών. Αυτό σταδιακά έφερε Δύση και Ιράν σε ένα κοινό φόρουμ διαλόγου, με τις ΗΠΑ, που τυπικά από το 1979 δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις με τη χώρα, να παρακολουθούν προσεκτικά.

Οι αλλεπάλληλοι γύροι συνομιλιών ερμηνεύονταν από τη Δύση σαν κωλυσιεργία του Ιράν, που ήθελε να εξασφαλίσει ότι θα έχει στα χέρια του την ατομική βόμβα για να μπορεί να διαπραγματεύεται από καλύτερη θέση. Μόλις πρόσφατα, και αφού η αντιπαράθεση με τη Δύση είχε γίνει πολύ περισσότερο ήπια, κατέστη σαφές ότι το πρόγραμμα δεν ήταν τόσο προχωρημένο όσο πιστευόταν και ότι πρακτικά εδώ και πάνω από μία δεκαετία ήταν σε υποτυπώδη κατάσταση.

Τι σημαίνει η συμφωνία για την οικονομία του Ιράν

Το Ιράν, μια χώρα με πληθυσμό που φτάνει τα 80 εκατομμύρια, από τον οποίο ένα μεγάλο μέρος του έχει ηλικία κάτω από τα 30 έτη, μορφωμένο και δυναμικό, είναι μια εξαιρετικά ελκυστική αγορά. Η κατάληξη των συνομιλιών σε άρση των κυρώσεων δεν μπορεί να αγνοεί αυτήν την εξαιρετικά κρίσιμη παράμετρο.

Ο Ροχανί είπε και αυτός ότι η συμφωνία είναι σημείο καμπής για την οικονομία που θα χρειαστεί να εξαρτάται λιγότερο πλέον από το πετρέλαιο («πρέπει να κοπεί ο ομφάλιος λώρος», είπε χαρακτηριστικά), η τιμή του οποίου τις τελευταίες ημέρες παίρνει την κατιούσα και κινείται γύρω στα 30 δολάρια, το ένα τρίτο από τις τιμές των αρχών της δεκαετίας. Παρά ταύτα, με την άρση των κυρώσεων το Ιράν θα διπλασιάσει την ποσότητα πετρελαίου που εξάγει και η οποία σήμερα είναι 1,1 εκατομμύρια βαρέλια.

Με από τις πιο εντυπωσιακές εξελίξεις, που ήρθε σχεδόν αμέσως με το ξεκλείδωμα των κυρώσεων, είναι η γιγαντιαία (προ)συμφωνία για αγορά από το Ιράν 114 αεροσκαφών από την Airbus. Με τιμές καταλόγου, τα αεροσκάφη αξίζουν γύρω στα 10 δισ. δολάρια, επισημαίνει το Reuters. Ο γερασμένος αεροπορικός στόλος του Ιράν χρειάζεται γύρω στα 400 αεροσκάφη τα επόμενα χρόνια, εκτιμούν ιρανοί και ξένοι ειδικοί.

Με καχυποψία βλέπει την επιστροφή του Ιράν στη διεθνή οικονομική σκηνή και η Σαουδική Αραβία. Οι δύο χώρες είναι σε διαρκή ανταγωνισμό, φανερό και μη και σε όλα τα επίπεδα, που εντάθηκε προ εβδομάδων με την εκτέλεση του σιίτη ιερωμένου για τρομοκρατία. Με τις διπλωματικές σχέσεις να έχουν διακοπεί και την Σαουδική Αραβία να πιέζεται από την πτώση των τιμών του πετρελαίου, το Ριαντ μόνο θετικά δεν βλέπει τη συμφωνία. Η άρση των κυρώσεων ανησυχεί ακόμη το σουνιτικό βασίλειο ότι δεν θα βάλει οριστικό τέρμα στις πυρηνικές φιλοδοξίες το Ιράν, ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο να δημιουργήσει τέτοιες φιλοδοξίες και στη Σαουδική Αραβία.

Ενδεικτική όπως την αλλαγή των οικονομικών συσχετισμών, η κατακόρυφη πτώση στα χρηματιστήρια της Σαουδικής Αραβίας με την έναρξη των συναλλαγών: 7% στο Ριάντ, πτώση στο Μπαχρέιν. Ενδείξεις και αυτές για μια νέα εποχή που αρχίζει στη Μέση Ανατολή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News