Δεν ξέρω αν η ηχώ από εκείνο το βροντόφωνο «Ορέστη απ’ το Βόλο! Μαρία απ’ τη Σπάρτη! Γυρεύω το γιο μου» έχει σβήσει. Μαζί με το «Προσκύνημα» και το «Μεγάλο μας Τσίρκο». Όμως, την ώρα που οι μπουλντόζες θα γκρεμίζουν ό,τι έχει αφήσει πίσω του ο χρόνος, η φωτιά, η σκουριά και η εγκατάλειψη από το ιστορικό θερινό θέατρο «Αθήναιον», δεν μπορεί, κάποια σκόνη θα σηκώσουν. Και μαζί της την ανάμνηση από την «ηρωική» φωνή του Νίκου Ξυλούρη, με το «Φίλοι κι αδέλφια».

Ναι, εκεί, στη συμβολή της Πατησίων με την Μάρνη, στο «Αθήναιον», πρωτακούστηκε τον Ιούνιο του 1973 η ιστορία του «Μεγάλου μας Τσίρκου», που έγραψε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης και έντυσε με μουσική και τραγούδια ο Σταύρος Ξαρχάκος, για τον θίασο Τζένης Καρέζη – Κώστα Καζάκου. Μιλάμε για την ιστορική παράσταση που έγινε σύμβολο στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Στον ίδιο χώρο, όπου το 1895, δύο χρόνια μετά το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη, στήθηκε το θερινό θέατρο «Αθήναιον» από τους αδελφούς Χαραμή. Για να εγκαινιάσει ο θίασος του Δημήτρη Κοτοπούλη – πατέρα της Μαρίκας – με την θεωρούμενη ως πρώτη και πολύ επιτυχημένη ελληνική επιθεώρηση «Λίγο απ’ όλα» του Μίκιου Λάμπρου, όπως μας θυμίζει ένα πόνημα του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη.

Την σκηνοθεσία στο «Μεγάλο μας Τσίρκο» είχε αναλάβει ο Κώστας Καζάκος, με βοηθό τον Άρη Δαβαράκη και τα σκηνικά και τα κοστούμια ο αείμνηστος εικαστικός των «πολύχρωμων πουλιών και λουλουδιών» και συνεργάτης του Κάρολου Κουν στο Τέχνης, Φαίδων Πατρικαλάκης. Την κίνηση και τη θεατρική απόδοση της σκηνής του Καραγκιόζη ανέλαβε ο Ευγένιος Σπαθάρης και στους βασικούς ρόλους εμφανίζονταν, πέρα από το θιασαρχικό ζεύγος και το Νίκο Ξυλούρη, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος (ως Καραγκιόζης!), ο Νίκος Κούρος, ο Τίμος Περλέγκας και ο Χρήστος Καλαβρούζος.

Κατά την Τζένη Καρέζη, που δούλευε την ιδέα του «Μεγάλου μας Τσίρκου» από το 1972, η παράσταση έπρεπε «να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη και μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ, να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, για προδομένες ελπίδες και πάνω απ’ όλα για ομορφιά».

Η πρεμιέρα έγινε μέσα στην Χούντα, στις 22 Ιουνίου 1973. Ο Νίκος Ξυλούρης συχνά, με μία κιθάρα, βρισκόταν μετά τις παραστάσεις, στο Πολυτεχνείο για να τραγουδήσει μαζί με τους εξεγερμένους φοιτητές. Ενώ η παράσταση για τον χειμώνα μεταφέρθηκε στο Θέατρο «Ακροπόλ» της Ιπποκράτους. Η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος συνελήφθησαν στο μεταξύ, ως θιασάρχες, από τα όργανα της Χούντας, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και το θέατρο έκλεισε.

Τον Ιούλιο του 1974, με την πτώση της Χούντας, η παράσταση επανήλθε στο «Αθήναιον» ως «Το Μεγάλο μας Τσίρκο Νο 2», εμπλουτισμένη με επίκαιρα επεισόδια. Ενώ μια συγκινητική στιγμή, που «έγραψε» στη μνήμη όσων ήταν παρόντες, ήταν η πανηγυρική υποδοχή φυλακισμένων και εξόριστων αντιστασιακών. Προτού ξεκινήσει μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα. Μόνον στο Παλέ Ντε Σπορ της Θεσσαλονίκης είδαν το «Μεγάλο μας Τσίρκο» κοντά 50.000 θεατές.

Το «Αθήναιον», κάπου δύο δεκαετίες μετά, στα χέρια πλέον του δεινού θεατρικού επιχειρηματία Γιώργου Λεμπέση (από το 1987 έως το 2003), γνώρισε τις καλύτερές του μέρες. Έπειτα, πέρασε στα χέρια των επίσης δραστήριων αδελφών Τάγαρη και έκλεισε οριστικά το 2010, με τελευταία του παράσταση την επιθεώρηση «Πού πας, ρε Γιωργάκη, με τέτοιο καιρό;».

Ο χώρος ανήκει στην Τριάντειο Επαγγελματική και Βιομηχανική Σχολή Πατρών και μισθώθηκε το 2016 στην γαλλική εταιρεία Boissée Finances, που πλέον γκρεμίζει ότι έχει αφήσει στη θέση του λαμπρού θεάτρου ο χρόνος, η εγκατάλειψη και μια πυρκαγιά με τα γεγονότα του 2008, για να χτίσει στο οικόπεδο των 2.000 τ.μ. ξενοδοχειακή μονάδα 377 κλινών, πολυτελή και δεκαόροφη, σύμφωνα με πληροφορίες.

Εκεί που κάποτε «έκανε την πρώτη του εμφάνιση πάνω στη σκηνή σαν ηθοποιός, πριν αφοσιωθεί στην ποίηση, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ενώ εκείνη την ίδια χρόνια σ’ αυτό το θέατρο πρωτοπαρουσίασε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος το έργο του «Ψυχοπατέρας», κατά την έρευνα του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη. Στα χρόνια του ’30, προτού γίνει «Η Τραγουδίστρια της Νίκης», τραγούδησε επιτυχίες της η Σοφία Βέμπο (κατά κόσμον Μπέμπου). Το ίδιο σανίδι, μισόν αιώνα μετά, πάτησε και η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ενώ ο χώρος λειτούργησε και ως κινηματογράφος.

Ας δούμε μερικούς σταθμούς, κυρίως από τη «χρυσή» για το ιστορικό θερινό θέατρο δεκαετία του ’90: Το καλοκαίρι του 1993, ο Ζυλ Ντασσέν σκηνοθέτησε εκεί, σε διασκευή του Παύλου Μάτεσι, την «Όπερα της Πεντάρας» του Μπέρτολντ Μπρεχτ. Ύστερα από την προηγούμενη επιτυχία του (με τη Μελίνα Μερκούρη και το Νίκο Κούρκουλο) στο Θέατρο «Κάππα» της Κυψέλης. Στην νέα παραγωγή πρωταγωνιστούσαν ο Λάκης Λαζόπουλος ως Μακχήθ, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, ο Κώστας Καζάκος, η Πέμη Ζούνη και η Μελίνα Μποτέλη, Χρήστος Στέργιογλου, Μάνος Βακούσης, Νατάσα Μανίσαλη, Αντώνης Λουδάρος. Με χορογραφίες από τον Βαγγέλη Σειληνό.

Το καλοκαίρι του 1994 σειρά είχε το πολυβραβευμένο μιούζικαλ του Λίοναρντ Μπέρνσταϊν «Γουέστ Σάιντ Στόρι». Σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή, μετάφραση Παύλου Μάτεσι, σκηνικά Γιώργου Πάτσα και χορογραφίες Δημήτρη Παπάζογλου. Στην σύγχρονη ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας (που στις μέρες μας γίνεται και νέα ταινία από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ) πρωταγωνιστούσαν οι Πέμη Ζούνη, Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Νίκος Σιδέρης, Μπέσι Μάλφα, Γιώργος Στριφτάρης, Γιάννης Κοντραφούρης, Φρέζη Μαχαίρα, Εβελίνα Παπούλια. Να σημειώσουμε εδώ την ενορχήστρωση και διδασκαλία από τον πιανίστα της ελληνικής τζαζ Σταύρο Λάντσια.

Το καλοκαίρι του 1996 αναβίωσε στο «Αθήναιον» μια μεγάλη επιτυχία της Ελεύθερης Σκηνής, στο «Μινώα», το 1983, μόλις ένα χρόνο μετά την τεράστια επιτυχία του έργου στο Λονδίνο. Μιλάμε για την ξεκαρδιστική κωμωδία του Μάικλ Φρέιν «Το σώσε». Σε μετάφραση του Σταμάτη Φασουλή, της Ξένιας Καλογεροπούλου και της Άννας Παναγιωτοπούλου και σκηνοθεσία του Ανδρέα Βουτσινά. Ένα έργο που, κατά τον σκηνοθέτη της εκδοχής του θεάτρου «Αθήναιον», Σταμάτη Φασουλή, «είναι σαν μια εξίσωση, που νομίζεις ότι θα ζαλιστείς διαβάζοντάς την, αλλά όταν φτάνεις στο ίσον, σκας στα γέλια».

Η πρώτη εκδοχή, στο «Μινώα», συνδέθηκε με μία από τις τελευταίες θεατρικές εμφανίσεις του Ντίνου Ηλιόπουλου. Και η δεύτερη, 13 χρόνια μετά στο «Αθήναιον», με μία από τις ύστατες εμφανίσεις του Αλέκου Αλεξανδράκη, στον ίδιο ρόλο. Και οι δύο θίασοι είχαν μόνον… πρωταγωνιστές. Στην πρώτη εκδοχή έπαιζαν οι Σταμάτης Φασουλής, Άννα Παναγιωτοπούλου, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Γιώργος Κιμούλης, Μίμης Χρυσομάλλης, Μίνα Αδάμάκη, Πέμη Ζούνη, Τάσος Πεζιρκιανίδης. Στην εκδοχή του «Αθήναιον» έπαιζαν οι Κατιάνα Μπαλανίκα, Πέμη Ζούνη, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Απόστολος Γκλέτσος, Θάνος Καληώρας, Νίκος Σιδέρης, Βάσω Γουλιελμάκη και η Σοφία Φιλιππίδου.

Το ημερολόγιο έδειχνε 13 Ιουνίου 1997, όταν στο «Αθήναιον»… προσγειωνόταν, χάρη στο Γρηγόρη Βαλτινό, ένα επίσης θρυλικό μιούζικαλ, που έμελλε να γνωρίσει και άλλες αναβιώσεις με τον ίδιο ιδανικό πρωταγωνιστή, στον ρόλο του Ρωσοεβραίου Τέβιε. «Ο βιολιστής στη στέγη» γράφτηκε στα ελληνικά θεατρικά τεφτέρια ως «εισπρακτικός και καλλιτεχνικός θρίαμβος» από την πρώτη του εκδοχή, σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου και μετάφραση Σταμάτη Φασουλή. Και σημάδεψε τον Γρηγόρη Βαλτινό, ο οποίος πρωταγωνιστούσε μαζί με τους Μάρθα Βούρτση, Εβελίνα Παπούλια, Τάνια Τρύπη, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Σία Κοσκινά, Άρτο Απαρτιάν, Τζ. Θεοδωρίδη, Χρήστο Ευθυμίου, Χρήστο Γιάνναρη.

Πηγαίνοντας πιο πίσω να θυμηθούμε και ένα… δικαστικό δράμα, που έζησε το «Αθήναιον»: το 1987, ένα νούμερο στην παράσταση του Λάκη Λαζόπουλου «Τι είδε ο Γιαπωνέζος» θεωρήθηκε ότι προσέβαλε την τιμή του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη. Και ο παραγωγός Γιώργος Λεμπέσης βρέθηκε στα δικαστήρια, καλώντας ως μάρτυρα υπεράσπισης την θεωρούμενη ως «εχθρά» του (ειδικά με την κόντρα ανάμεσα στην δική της «Λυσιστράτη» και εκείνη των Λαζόπουλου – Κραουνάκη – Βουτσινά) Αλίκη Βουγιουκλάκη.

Ας κλείσουμε με μια ιστορική θεατρική συνάντηση επί σκηνής του «Αθήναιον», το καλοκαίρι του 2006. Συνάντηση, που μάλιστα μεταφέρθηκε πάραυτα και στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, τον Αύγουστο. Ο λόγος για τον «Πλούτο» του Αριστοφάνη, με την σύμπραξη των Θύμιου Καρακατσάνη (Καρίων και σκηνοθέτης της παράστασης), Σωτήρη Μουστάκα (Πενία και Ερμής), Γιώργου Κωνσταντίνου (Χρεμύλος). Μαζί τους οι Βάσια Τριφύλλη, Τάκης Παπαματθαίου και ο Γιώργος Γαλίτης (Πλούτος). Και για να κλείσουμε με δύο ακόμη δυνατά ονόματα που στάθηκαν στο προσκήνιο και το παρασκήνιο του ιστορικού θεάτρου «Αθήναιον», να σημειώσουμε ότι η μετάφραση ήταν του Κ.Χ.Μύρη και η μουσική του Βασίλη Δημητρίου.

Κάτι σαν θεατρική συστράτευση. Όπως στην επιθεώρηση «Για ψήφου πήδημα», το 1989, σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή. Μετρήστε ονόματα: Κώστας Βουτσάς, Ζωή Λάσκαρη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Παύλος Χαϊκάλης, Γιάννης Μπέζος, Σπύρος Παπαδόπουλος, Δήμητρα Παπαδοπούλου, Χρύσα Ρώπα (στην πρώτη της εμφάνιση) και η Ράνια Οικονομίδου (που ζήτησε να μην μπει τελικά το όνομά της στην μαρκίζα!). Σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου και κείμενα των Σταμάτη Φασουλή, Δήμητρας Παπαδοπούλου και Λίνας Νικολακοπούλου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News