Δυόμισι χρόνια μετά, ποιος θυμάται την «Αραβική Άνοιξη»; Κι όμως. Είναι σα να πάγωσε ο χρόνος. Αμήχανη, ανήμπορη να αντιδράσει συντονισμένα, σχεδόν τρομαγμένη παρακολουθούσε τότε η Δύση το ξέσπασμα σε χώρες του βορειοαφρικανικού τόξου και της Μέσης Ανατολής. Τι απέμεινε; Τι άλλαξε; Εκ των υστέρων, δεν θα ήταν υπερβολικό να απαντήσει κανείς: σχεδόν τίποτα δεν άλλαξε προς το καλύτερο.

Καμιά φορά, σκέψεις που διατυπώνουμε, ή ερωτήματα που θέτουμε, αποδεικνύονται προφητικά. Την 1η Μαρτίου 2011, σε μία απόπειρα ανάλυσης υπό τον τίτλο «Μία ή πολλές επαναστάσεις;« έγραψα – αντί επιλόγου – τις σκέψεις του Προέδρου της STRATFOR, George Friedman, που εντυπώθηκαν στη μνήμη μου. Τις θυμήθηκα για πολλοστή φορά, χθες το απόγευμα, παρακολουθώντας τις θολές εικόνες από τα αιγυπτιακά δίκτυα, το CNN και το Al Jazeera, έξω από το τζαμί Αλ Φατέχ στο Κάιρο, όπου στρατιώτες και υποστηρικτές του καθεστώτος πολιορκούσαν μερικές εκατοντάδες «ταμπουρωμένους» ισλαμιστές, οπαδούς του Μόρσι: «Το πιθανότερο είναι ότι αυτές οι επαναστάσεις δεν θα αλλάξουν μέσα σε μία νύχτα τον μουσουλμανικό, ή έστω τον αραβικό κόσμο, αλλά θα αφήσουν τον σπόρο της δημοκρατίας που ίσως φέρει την αλλαγή στις επόμενες δεκαετίες. Στο μεταξύ, όμως, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι «δημοκρατίες» αυτών των χωρών θα αντλούν στοιχεία από τη δική τους κουλτούρα και ιστορία, δηλαδή από το Ισλάμ – και όχι από τον δυτικό κόσμο. Και ενώ η Δύση εύχεται για τη δημοκρατία, θα έπρεπε να σκεφτεί καλύτερα, τι ακριβώς σημαίνει αυτό», έγραφε ο Friedman 30 μήνες πίσω…

Τι μεσολάβησε αλήθεια; Επί δυόμισι χρόνια η Αίγυπτος παραπαίει. Ο στρατός ανέλαβε αρχικά να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση στη δημοκρατία. Έπειτα από διαπραγματεύσεις επί διαπραγματεύσεων με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, συμφώνησαν στο χρονοδιάγραμμα για ένα δημοψήφισμα με αντικείμενο το Σύνταγμα, που έγινε τελικά στις 19 Μαρτίου 2011. Χρειάστηκαν άλλοι 8 μήνες, μέχρι να επιτρέψει ο αιγυπτιακός στρατός τη διενέργεια βουλευτικών εκλογών, στις 28 Νοεμβρίου 2011. Και άλλοι 8 μήνες, μέχρι να εκλεγεί ο Μοχάμεντ Μόρσι Πρόεδρος στις 24 Ιουνίου 2012. Δύο μήνες αργότερα (2 Αυγούστου 2012) η Αίγυπτος απέκτησε κυβέρνηση με 35 μέλη, εκ των οποίων 28 από τους κόλπους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Όλους αυτούς τους μήνες, όμως, όπως και επί ένα ολόκληρο χρόνο – μέχρι τον Ιούνιο του 2013 – ούτε για μία στιγμή οι Αιγύπτιοι δεν αισθάνθηκαν πραγματική ασφάλεια, ότι η κυβέρνηση πάτησε γερά στα πόδια της, ότι η δημοκρατία «μεγαλώνει» και ότι οι ημέρες που έμελλε να ξημερώσουν θα ήταν καλύτερες για όλους. Βυθισμένη στο χάος μίας βαθιάς οικονομικής κρίσης, η χώρα βρέθηκε να παραπαίει, ενώ στις μεγάλες πόλεις – και πρώτα-πρώτα στο Κάιρο – ένοπλες συμμορίες κακοποιών επέβαλαν τον δικό τους νόμο. Ένας φίλος διπλωμάτης, που συμβαίνει να υπηρετεί στην Αλεξάνδρεια, μου περιέγραφε πριν από μερικές ημέρες, ότι η κυκλοφορία στους δρόμους είχε γίνει μία καθημερινή περιπέτεια. Πρακτικά, δεν έβγαινε στους δρόμους με τα παιδιά ή τη σύζυγό του – εκτός ελαχίστων περιπτώσεων. Ένας άλλος φίλος, επιχειρηματίας που ζει εδώ και πολλά χρόνια στο Κάιρο, λέει ότι η σύζυγός του έβγαινε έξω ντυμένη πάντοτε με μαύρο παντελόνι και λευκό πουκάμισο κουμπωμένο μέχρι τον λαιμό, ενώ ο οδηγός του τη συνόδευε ακόμη και στον μπακάλη, φροντίζοντας να παρκάρει έτσι, ώστε η πόρτα του αυτοκινήτου να μην απέχει πάνω από πέντε μέτρα από την πόρτα του καταστήματος…

Στις 27 Ιουνίου, η Mara Revkin περιέγραφε αυτή την πραγματικότητα σε άρθρο της στο Foreign Affairs, εξηγώντας μέσα από την εξομολόγηση ενός 23χρονου, τι σημαίνουν στην πράξη οι στατιστικές, που δείχνουν αύξηση 300% στις ανθρωποκτονίες και 12πλασιασμό στις ληστείες, μέσα στο 2011: Ο Μαχμούντ ήταν οδηγός ταξί πριν από τον ξεσηκωμό, αλλά μία τοπική συμμορία του άρπαξε το αυτοκίνητο. Έτσι μπήκε και ο ίδιος σε συμμορία και κάνει λαθρεμπόριο όπλων: «Ποια απόφαση; Δεν είχα καμία επιλογή. Ο καθένας χρειάζεται ένα όπλο», λέει. Και τα λέει όλα…

Μέσα στον τρόμο και την ανασφάλεια, με τα συναλλαγματικά αποθέματα της Αιγύπτου να έχουν υποχωρήσει από τα 35 στα 16 δισ. δολάρια, ενώ οι διαπραγματεύσεις με τον Δ.Ν.Τ. αποδεικνύονται ατέρμονες, ο πολύπαθος λαός των 85 και βάλε εκατομμυρίων, καταδικασμένος στη φτώχεια – αλλά πλέον και στον φόβο – ήταν θέμα χρόνου να στραφεί αρχικά εναντίον της προσωρινής κυβέρνησης, που διαδέχθηκε το καθεστώς Μουμπάρακ, μετά εναντίον της κυβέρνησης του Μόρσι (ίσως όχι οι ίδιοι ακριβώς, αλλά σίγουρα πολλοί…) και τώρα, όλοι εναντίον όλων…

Μία χώρα σε ομηρία, στο χείλος του εμφυλίου σπαραγμού, με ενόπλους που κυκλοφορούν φορώντας πολιτικά, ελεύθερους σκοπευτές να ρίχνουν «στο ψαχνό», δυνάμεις ασφαλείας που δρουν όπως στις δικτατορίες, φανατικούς ισλαμιστές να δηλητηριάζουν τα πλήθη με μίσος και τη Δύση να εμφανίζεται ακόμα πιο αμήχανη από πριν. Για να βγει από την κόλαση η Αίγυπτος, χρειάζεται ένα θαύμα. Και δυστυχώς, τα θαύματα σπανίζουν στις μέρες μας…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News