H 9η Νοεμβρίου 1989 ήταν η σημαντικότερη μέρα της επαγγελματικής μου ζωής, είμαι ένας από τους προνομιούχους της γενιάς μου που έζησα εκείνες τις μέρες. Ήταν η σημαντικότερη μέρα στην ιστορία της πόλης που αγάπησα και με έμαθε πώς να κρίνω και πώς να σκέφτομαι.

Η δική μου 9η Νοεμβρίου ήταν λίγο πολύπλοκη. Εκείνο το φθινόπωρο ήταν η τρίτη φορά που πήγαινα στη ΛΔ της Γερμανίας και θα πήγαινα τον Δεκέμβριο και μία τέταρτη.

Ήξερα τη χώρα από το 1980 όταν την είχα επισκεφθεί για πρώτη φορά σαν νεαρό μέλος του κομμουνιστικού κόμματος Ελλάδας, κόμμα που επρόκειτο να εγκαταλείψω ένα χρόνο αργότερα εξ αιτίας των γεγονότων στην Πολωνία. Αυτή η πολιτική μου καταγωγή μου είχε δώσει τη δυνατότητα να επισκεφθώ όλες τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού και την Σοβιετική Ένωση πολλές φορές και να σχηματίσω την εικόνα ότι σε αντίθεση με όσα πίστευα στα πρώτα χρόνια της νιότης μου το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό μοντέλο των χωρών αυτών, υστερούσε απελπιστικά έναντι της δικής μας πραγματικότητας στη Δύση.

Συνέχισα να πηγαίνω ωστόσο στην ΛΔ της Γερμανίας όλη τη δεκαετία του 80, το 1985, το 1986,το 1987, το 1988. Τα ενδιαφέροντά μου μετατοπίζονταν από τα δημόσια πράγματα στη γνωριμία με ανθρώπους που ήθελαν να εκφραστούν ελεύθερα, να ταξιδέψουν, να δημιουργήσουν. Oλοι μου εξηγούσαν ότι αυτά ήταν τα απομεινάρια μιας τρελής δεκαετίας στην οποία είχε «ξοδευτεί» όλη η ζωογόνος δύναμη της νέας γενιάς. Παρ' όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην ΛΔΓ υπήρχε εκτός από το καθεστώς και χώρος για ιδιωτική ευτυχία, όπως λέει η σημερινή καγκελλάριος Αγγέλα Μέρκελ. Δεν είναι δυνατόν όσο και να αλληλοεξαρτώνται να ταυτίζεται η ζωή στη ΛΔ της Γερμανίας με το καθεστώς της ΛΔ της Γερμανίας. Λέει η Μέρκελ: "Γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, την πεντηκοστή και είχαμε τσακωμούς, θυμό και αντιπαραθέσεις στις οικογένειές μας και χαρά και απόλαυση…"

Και η Κρίστα Βόλφ στο μεγάλο μυθιστόρημά της "Μοιρασμένος Ουρανός" στον επίλογο μας θυμίζει πώς μετά τη δουλειά "αρχίζουν οι ιδιωτικές και δημόσιες τελετές του βραδινού, χιλιάδες κινήσεις των χεριών, που λαμβάνουν χώρα ακόμα και αν εν τέλει σημαίνουν ένα πιάτο σούπα, μία ζεστή σόμπα, ένα μικρό τραγούδι για τα παιδιά .Καμία φορά κοιτάζει ένας άνδρας τη γυναίκα του που παίρνει τα πιάτα και τα μαχαιροπίρουνα από το τραπέζι και δεν έχει αντιληφθεί πόσο έκπληκτο και ευγνώμον ταυτόχρονα είναι αυτό το βλέμμα .Καμία φορά χαϊδεύει μια γυναίκα τον άνδρα της στον ώμο. Αυτό δεν το έχει κάνει για καιρό, αλλά την κατάλληλη στιγμή αντιλαμβάνεται πως τώρα το έχει ανάγκη…"
Υπήρχε και αυτό λοιπόν στη ΛΔ της Γερμανίας και ίσως αυτές οι τελετές της ιδιωτικής ζωής , τα μικρά πραγματικά πράγματα της καθημερινότητας έκαναν ακόμα πιο έντονο το συναίσθημα της ασφυξίας σε μία περίοδο που είχαν αρχίσει οι μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσώφ.

Τα Χριστούγεννα του 1987 πήρα για πρώτη φορά μέρος σε μία προσευχή που διαβάστηκε και ένα γράμμα της "εκκλησίας από τα Κάτω" στην εκκλησία της Γεσθημανής στην καρδιά του ανατολικού Βερολίνου.

Από το 1988 πολλαπλασίασα τις επαφές μου με αυτήν την "σκηνή" και συναντούσα όλο και περισσότερα μέλη του κόμματος που αναζητούσαν, όταν δεν έφευγαν στη Δύση καταφύγιο στην εκκλησία .

Το φθινόπωρο του 1989 η κατάσταση ήταν εκρηκτική. Τίποτα δεν δούλευε στη χώρα , οι εξαγωγές της Ανατολικής Γερμανίας στις μη σοσιαλιστικές χώρες είχαν μειωθεί δραματικά, όλοι οι φίλοι και οι γνωστοί μου είχαν αποφασίσει είτε να την κοπανίσουν είτε να κατέβουν στο δρόμο.

Θυμάμαι ότι όταν έφθασα για δεύτερη φορά στις 13 Οκτωβρίου στο Ανατολικό Βερολίνο διαπίστωσα ότι τουλάχιστον 10 φίλοι και γνωστοί είχαν χτυπηθείή συλληφθεί από την αστυνομία στις 7 Οκτωβρίου όταν μετά την αναχώρηση του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο υπουργός κρατικής ασφάλειας της ΛΔ της Γερμανίας έριξε το σύνθημα "Και τώρα τέρμα ο ανθρωπισμός". Οι μισοί σχεδόν από τους συλληφθέντες ήταν τυπικά ακόμα μέλη του κόμματος.

Στις 16 Οκτωβρίου συνάντησα κάποιους από τους πρόσφυγες σε ένα κλειστό γυμναστήριο του δυτικού Βερολίνου και μου έκανε εντύπωση πόσο απολίτικες απαντήσεις μου έδιναν. Ο κοινός παρανομαστής τους "δεν είχαμε χώρο να ζήσουμε πια".

Ορισμένοι όμως μου είπαν ότι θα γυρνούσαν σε μια αλλαγμένη DDR. Έφυγα στις 22 Οκτωβρίου και αποφάσισα στις 5 Νοεμβρίου ότι το Σαββατοκύριακο 10 και 11 Νοεμβρίου έπρεπε να έχω γυρίσει στο Βερολίνο.

Εκείνο το πρωί της 9ης Νοεμβρίου δεν ξύπνησα και έχασα το αεροπλάνο της ΜΑΛΕΒ που μέσω Βουδαπέστης θα με πήγαινε στο Ανατολικό Βερολίνο. Έτρεξα στο γκισέ της ΠΑΝΑΜΕΡΙΚΑΝ και έβγαλα ένα εισιτήριο μέσω Φραγκφούρτης . Θυμίζω ότι εκείνη την εποχή μόνο οι τρεις εταιρείες των τριών δυτικών εγγυητριών δυνάμεων ΠΑΝΑΜΕΡΙΚΑΝ, AirFrance και British airways μπορούσαν να πετάξουν στο Τέγκελ. Έφθασα στο αεροδρόμιο του δυτικού Βερολίνου στις 6 παρά το απόγευμα. Από το ίδιο πρωί γνώριζα ότι είχε προγραμματιστεί μία συνεντευξη τύπου του νούμερο 2 του Πολιτικού Γραφείου Γκύντερ Σαμπόφσκι για τις 6 το απόγευμα. Η παράδοση είχε αρχίσει από την προηγούμενη μέρα στις 8 Νοεμβρίου όταν ο Σαμπόφσκι είχε ανακοινώσει ελεύθερες εκλογές και έναν νέο εκλογικό νόμο, μέχρι τότε οι εκλογές ήταν μία φάρσα.
Με πολλή τύχη έφθασα στις 7 στο διεθνές κέντρου τύπου στην οδό Mohren. Εκείνη την ώρα είχε γίνει η ερώτηση του Ιταλού συναδέλφου Ρικάρντο Ερντμαν που δούλευε για το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων και του Χάνς Μπρίνκμαν, του ρεπόρτερ της Bild Zeitung. Ο Σαμπόφσκι είχε μιλήσει για τη νέα ρύθμιση για τα ταξίδια και είχε πει και εκείνο το αμίμητο στην ερώτηση του Μπρίνκμαν “Ab sofort , unverzueglich!”(Αμέσως θα ισχύσει. Χωρίς καθυστέρηση) . Συνέχισε να απαντάει στο θέμα 2 η 3 λεπτά αφότου μπήκα στο πίσω μέρος της αίθουσας.

Όταν τελείωσε τη συνέντευξη στις 7 και 5 ουδείς στην αίθουσα ήταν σίγουρος για τη σημασία των όσων είχε ακούσει. Θυμάμαι ακόμα τα πολλά διαφορετικά πηγαδάκια που σχηματίστηκαν από τους δημοσιογράφους γύρω από ένα ερώτημα: "Τι ήθελε να πει ο ποιητής". Για τους περισσότερους η ερμηνεία ήταν ότι η κυβέρνηση της ΛΔ της Γερμανίας θα εγκρίνει με ώρα έναρξης της ισχύος "αμέσως" μία ρύθμιση με βάση την οποία θα πήγαινες στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς σου και θα έπαιρνες μία τυπική άδεια εξόδου. Βλέπετε οι τότε υπεύθυνοι της ΛΔ της Γερμανίας ουδέποτε αναρωτήθηκαν τι χρειάζονταν οι άδειες εξόδου, ήταν αυτονόητες σε μία χώρα που μπορούσε να εγκαταλειφθεί από εκατομμύρια των πολιτών της.

Κι όμως στην αρχή το Ασσοσιεντετ Πρες και μία ώρα αργότερα στις 8 η πρώτη γερμανική τηλεόραση (ARD) και τα αμερικανικά δίκτυα ειδικά το NBC με τον απεσταλμένο του Τόμ Μπρόκαου προεξοφλούσαν την εξέλιξη μιλώντας για "άμεσο άνοιγμα των συνόρων για τους πολίτες της ΛΔ της Γερμανίας …" Νομίζω ότι αυτός ο ρόλος της τηλεόρασης ειδικά στη διαμόρφωση της πεποίθησης στους Ανατολικογερμανούς ότι μπορούμε "να ταξιδέψουμε τώρα" έχει υποτιμηθεί αρκετά , χωρίς την τηλεόραση ο χρόνος που ήταν τόσο συμπυκνωμένος αυτό το φθινόπωρο θα κυλούσε πολύ πιο αργά.

Όταν δόθηκαν αυτές οι ειδήσεις χωρίς να είμαι σε θέση ακριβώς να φανταστώ τι θα επακολουθούσε αποφάσισα να πάω στην οδό Μπόρνχολμερ. Γιατί διάλεξα αυτό το σημείο ελέγχου; Μα για τον πολύ απλό λόγο ότι ήταν πολύ κοντά στο Πρέντσλάουερ Μπέργκ, εκεί που πίστευα ότι θα επιχειρούσαν πρώτοι να δοκιμάσουν την ειλικρίνεια των εξαγγελιών του καθεστώτος. Πήγα σε ένα φιλικό μου σπίτι στην Βίσμπηερ Στράσσε, έμεινα γύρω στα 20 λεπτά, ίσως και μισή και μετά πρέπει να ήταν 8 και μισή πετάχθηκα απέναντι στο σημείο ελέγχου Μπορνχόλμερ Στρασσε.Υπήρχαν μερικές εκατοντάδες πολίτες που ζητούσαν να περάσουν στην απέναντι μεριά της γέφυρας. Η αστυνομία τους απομάκρυνε και ο γνωστός από τα ντοκιμαντέρ των ημερών αστυνόμος και αξιωματικός της ΣΤΑΖΙ Γιέγκερ τους επαναλάμβανε μιλώντας σε ένα μεγάφωνο ότι θα έπρεπε να πάνε στα αστυνομικά τμήματα προκειμένου να πάρουν άδειες εξόδου . Ο Γιέγκερ και οι συνάδελφοί του δεν έμοιαζαν να πείθουν. Ο κόσμος αυξανόταν και αυξανόταν . Σε λίγο , γύρω στις 9 και τέταρτο πρέπει να ήταν οι ουρές των Τραμπάντ και τον Βαρτμπούργκ εφθαναν ως την Schoenhaeuser Allee στην καρδιά του Ανατολικού Βερολίνου .

Μισή ώρα αργότερα άρχισε να υπάρχει κινητικότητα στο σημείο ελέγχου .Φυσικά δεν μαθαίναμε τι γινόταν σε άλλα σημεία της πόλης , κινητά δεν υπήρχαν –και ούτε οι αστυνομικοί και οι άνδρες της ΣΤΑΖΙ μας έλεγαν κάτι για τις επαφές του με το κέντρο . Λίγο αργότερα όταν πέρασαν οι πρώτοι στη λεγόμενη "λύση της βαλβίδας" η πίεση αντί να εκτονωθεί αυξήθηκε. Ο κόσμος δεν φοβόταν τους αστυνομικούς παρά το γεγονός ότι ένας άνδρας μου είπε ότι "μπορεί να ξανακάνουν ο,τι το 1953".

Έπειτα άρχισαν τα συνθήματα Rauslassen, Rauslassen .( "Αφήστε να βγούμε", "αφήστε να βγούμε")

Tα όργανα της τάξης αντέδρασαν αμήχανα. Θύμιζαν διαρκώς ότι οι άδειες για τα ταξίδια θα διανέμονταν από την επόμενη στα αστυνομικά τμήματα του Ανατολικού Βερολίνου. Πρέπει να ήταν εκείνη την ώρα που ο Χάραλντ Γιέγκερ συγκέντρωσε τους άλλους της ΣΤΑΖΙ και της αστυνομίας στο γραφείο του όταν του είπαν να αποφασίσει ¨Τωρα τι θέλετε να κάνουμε τους ρώτησε να πυροβολήσουμε η να σηκώσουμε την μπάρα .Οχι να μην πυροβολήσουμε είπαν οι άλλοι που άκουγαν και άφησαν τον Γιέγκερ να αποφασίσει. Και ο Γιέγκερ αποφάσισε να σηκώσει την μπάρα. Έπειτα η είδηση μεταδόθηκε στα άλλα σημεία ελέγχου στο Βερολίνο στην οδό Χαινριχ Χάηνε, στην οδό Ινβαλίντεν , στη Φρηντριχστράσσε και το σημείο ελέγχου Τσάρλυ με αποτέλεσμα ως τις 12 και 15 τα ξημερώματα της 10ης Νοεμβρίου να έχουν σηκωθεί παντού οι μπάρες .

Μόνο σε ταινίες που μιλούν για την επιστροφή αιχμαλώτων από τον πόλεμο είχα δει τόσους πολλούς Γερμανούς να κλαίνε ταυτόχρονα .Νομίζω ότι η δύναμη της ταύτισης του « θέλω» των ανθρώπων που έκαναν την έφοδο στο τείχος και όλου του υπόλοιπου κόσμου που δεν είναι γερμανικής καταγωγής προέρχεται ακριβώς από αυτή την ιδιομορφία της στιγμής ¨Ηταν μία εκδήλωση ελευθερίας που απελευθέρωνε καταπιεσμένα συναισθήματα τριών σχεδόν δεκαετιών και για αυτό η έφοδος στο τείχος μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε ένα γιγάντιο πάρτυ. Θυμάμαι ότι πήγαμε σε ένα μπαρ στο Βέντινγκ , στον παλιό γαλλικό τομέα με κάποιους εντελώς άγνωστους ανατολικοβερολινέζους και τους κεράσαμε και στη συνέχεια θέλανε να μας κεράσουν αυτοί-κάτι που δεν συνήθιζαν οι δυτικογερμανοί- αλλά δεν είχαν χρήματα .Και θυμάμαι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήταν σαν ονειροπαρμένοι εκείνες τις ώρες σαν να βρίσκονται κάπου αλλού και ποτε πότε ξέσπαγαν και φώναζαν Wahnnsin (τρέλλα).

Το hangover της άλλης μέρα ήταν τρομακτικό . Για μένα ήταν το χειρότερο της ζωής μου . Δεν θυμάμαι τι είχαμε πρωτοπιεί .Αλλά θυμάμαι ότι πήγα με πονοκέφαλο για ρεπορτάζ στο «σπίτι με τα 100 παραθυρα»όπως λεγόταν το κτίριο όπου συνεδρίαζε η ΚΕ του κόμματος στο κέντρο του Ανατολικού Βερολίνου πλάι στο νερό και οι απίθανοι αυτοί τύποι που κυβερνούσαν το 1/3 της Γερμανίας ελέω σοβιετικών, παρίσταναν πώς δεν είχε συμβεί τίποτα το προηγούμενο βράδυ και συνέχισαν συζητούν για την «ανενώση του σοσιαλισμού» . Την ίδια ώρα στη Μόσχα ο παλιός πρέσβης της σοβιετικής ένωσης Βαλεντίν Φάλιν εκστόμιζε αυτό που αντιλαμβανόταν ο καθένας ¨:Είπα ότι είναι το τέλος της ΛΔ της Γερμανίας , ένα κράτος χωρίς σύνορα δεν υπήρξε στην ιστορία .

Κατά περίεργο τρόπο αυτή την πολύ απλή αλήθεια αντιλήφθηκαν μόνο ελάχιστοι άνθρωποι σε Ανατολή και Δύση και ελάχιστοι πολιτικοί στην ΟΔ της Γερμανίας. Ένας από αυτούς ήταν ο καγκελάριος Κόλ . Τον θυμάμαι σαν βράχο στην είσοδο του κόλπου να δέχεται τα δεκάδες αυγά των δυτικοβερολινέζων αυτόνομων στις 10 Νοεμβρίου το βραδυ στο δημαρχείο του Σένεμπεργκ , ανθρώπων που θεωρούσαν τη λέξη πατρίδα βρισιά και αρκετοί από αυτούς είχαν διαφύγει από τη ν ΟΔ της Γερμανίας για να μην υπηρετήσουν στον στρατό.Η λέξη «πατρίδα « δεν ήταν γενικά της μόδας τότε στυο Δυτικό Βερολίνο και φοβάμαι ότι ούτε στη Δυτική Γερμανία .Ο Κόλ κατάλαβε με το ένστικτό του τη στιγμή και παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι και οι Ευρωπαίοι ομότεχνοί του τον υποτιμούσαμε, παρουσίασε μία απίθανη πολιτική επίδοση αντιλαμβανόμενος την ταχύτητα της αλλαγής της ιστορίας .

Την αντελήφθησαν όταν πήγα στην επόμενη συγκέντρωση της Λειψίας , τη Δευτέρα μετά την πτώση του τείχους . Έκανε κρύο και η Λειψία βρώμαγε κάρβουνο όπως συνήθως και είχε αυτή την ιδιόμορφη αιθαλομίχλη που την τύλιγε την άνοιξη και το φθινόπωρο. Οι παρευρισκόμενοι διαδηλωτές μου είπαν ότι αυτή τη Δευτέρα είχαν συγκεντρωθεί λιγότεροι απ ο,τι στις 6 Νοεμβρίου στην τελευταία δευτεριάτικη διαδήλωση πριν την πτώση του τείχους . Πάρα πολλοί είχαν περάσει στη Δυτική Γερμανία για ψώνια και συναντήσεις με συγγενείς και φίλους . Είμαστε συγκεντρωμένοι μπροστά στην πλατεία του Ταχυδρομείου και ακινητοποιημένοι δεν προχωρούσαμε όταν το πλήθος άρχισε να φωνάζει «Wir sind das Volk” (είμαστε ο λαός ).Κάπου από το βάθος ακούστηκε μια ανδρική φωνή που είχε παραλλάξει το σύνθημα κατά μία λέξη “Wir sind ein Volk” (Είμαστε ένας λαός ) .Έπειτα απλώθηκε σαν φωτιά σε ξερά χόρτα αυτό το σύνθημα Wir sind ein Volk .(Είμαστε ένας λαός) Δεν είμαι Γερμανός αλλά θεωρούσα αυτονόητο αυτό το σύνθημα και το πιο συγκινητικό που είχα ακούσει στα 4 συνολικά ταξίδια μου εκείνο το φθινόπωρο , ήταν το κλειδί της διαίρεσης και θα γινόταν το κλειδί της ένωσης .Ήξερα και το είπα και δημόσια , πράγμα που μου στοίχισε τη σχέση εργασίας μου , ότι σε λιγότερο από ένα χρόνο η Γερμανία θα είναι και πάλι ενιαία .

Και ήταν ενιαία όχι τόσο χάρη στους δυτικογερμανούς αλλά επειδή όπως μας είπε ο Εγκον Μπάρ στους "Νέους Φακέλλους":
"Και τότε σκέφτηκα ότι οι περίφημες μυστικές υπηρεσίες δεν είχαν προβλέψει την ανέγερση του τείχους αλλά ουτε και το γκρεμισμά του. Διαφορετικά ο Κόλ δεν θα είχε πάει στη Βαρσοβία για να γυρίσει στο Βερολίνο με αυτό τον περιπετειώδη τρόπο. Είδα επίσης ότι το τείχος επεσε από την Ανατολή Όχι από τη Δύση . Η Δύση είχε βολευτεί με τη διαίρεση της Γερμανίας. Η Δύση ζούσε υπο την προστασία του τείχους σε ένα βαθμό. Διότι αυτός που κτίζει ένα τείχος για να μην του φύγουν οι άνθρωποι δεν θέλει να επιτεθεί. Απο αυτή την αποψη μπορεί να πεί κανείς ότι το μικρότερο και πιο περιορισμένο κομμάτι των Γερμανών ήθελε την επανένωση, οι Δυτικογερμανοί κοίταζαν προς τη Δύση και οι Ανατολικογερμανοί κοίταζαν προς τη Δύση αλλά οι ματιές τους δεν διασταυρώθηκαν ποτέ…"

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News