Είχε πάντα τη συναίσθηση. Και κάποτε τη διατύπωνε: «Υπάρχω και όσο υπάρχεις θα υπάρχω». Και εννοούσε το κοινό που τον λάτρευε. Το κοινό «στο οποίο απευθυνόταν» και το είχε συναίσθηση και ευθύνη, όπως είχε πει – και με αφορμή τον ιστορικό δίσκο «Υπάρχω» – τουλάχιστον σε δύο συνεντεύξεις του με τον αξέχαστο, φίλο, Πάνο Γεραμάνη. Το κοινό που τον ακολουθούσε τυφλά, και σαν ανάγκη, μαζί με τα καθημερινά χρειαζούμενα. Όπως το είχε θέσει ο Γιώργος Ζαμπέτας, κάποτε έλεγαν: «Γυναίκα, πάρε ψωμί, πάρε ελιές, πάρε κι ένα δισκάκι του Καζαντζίδη».

Για να εξηγούμαστε. Ξέρουμε τη Φωνή Στέλιος Καζαντζίδης. Ξέρουμε τον Καζαντζίδη της κόντρας. Ή τον μονόχνωτο Καζαντζίδη. Όπως ξέρουμε και, γενικά, για τον μύθο Καζαντζίδη. Για τα «κλαψιάρικα», όπως τα έχουν κάποτε χαρακτηρίσει, τραγούδια. Για τον μονήρη Καζαντζίδη. Πόσα όμως ξέρουμε, όχι για την «Ζωή του όλη», αλλά έστω και για τις καταβολές του; Για όσα τον οδήγησαν σε όλα τα παραπάνω; Η Μιμή Ντενίση, που ένα χρόνο τώρα – μαζί με τη συνεργάτιδά της Κωνσταντίνα Γιαχαλή – έψαξε, διάβασε, μελέτησε, ρώτησε για να πλάσει «μια μυθιστορηματική αφήγηση για την ζωή του θρυλικού τραγουδιστή», σε μια υπερπαραγωγή του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και της Stefi Productions (πρεμιέρα: 25 Δεκεμβρίου), έχει να φωτίσει. Όσα φωτίστηκαν και για κείνη, ως θεατρική συγγραφέα και σκηνοθέτιδα του εγχειρήματος, από όσα διάβασε για τον Καζαντζίδη σε κείμενα της εποχής του, σε βιβλία, σε αφηγήσεις, αλλά και από όσα άκουσε από φίλους και δικούς (του).

Αυτή η μυθιστορία, που αποφεύγει τα κουτσομπολιά και τα ονόματα, μπαίνει στο στόμα ενός φίλου του Στέλιου, του φανταστικού «Γιορδάνη» (Αντώνης Λουδάρος). «Είναι το alter ego του, που βλέπει τη φωτεινή πλευρά της ζωής και αφηγείται την ιστορία όπως θα ήθελε ο Στέλιος». Και αυτό ουσιαστικά σε ένα χρονικό πλαίσιο που ξεκινάει από τον ήδη διαμορφωμένο – και ταλαιπωρημένο – Στέλιο Καζαντζίδη και φτάνει στα 34 του, όταν είχε προλάβει να γίνει θρύλος (σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα!), αλλά άφησε για πάντα τα πάλκα, περιοριζόμενος στη δισκογραφία. Μόνον μία τελική σκηνή τον «βλέπει» στο αγαπημένο σπιτάκι του στον Άγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδας, εκεί που ψάρευε, συχνά σαν ερημίτης. Παράξενο. Με… νερό ξεκίνησε η δισκογραφική καριέρα του, με… νερό τελείωσε. Για την ακρίβεια άρχισε με το «Με μπάνιο πάω» του Απόστολου Καλδάρα, που όμως ήταν – τότε – αποτυχία.

Ας δούμε όμως πόσα δεν ξέρουμε για τη «Ζωή του όλη» και κυρίως για τις απαρχές ενός διπλά πρόσφυγα που έμελλε να γίνει θρύλος, μέσα από τη ματιά της Μιμής Ντενίση:

«Δεν είχα συνειδητοιήσει ο ο Καζαντζίδης σταμάτησε να τραγουδάει στα κέντρα 34 ετών και δεν ήξερα το γιατί. Δεν ήξερα καθόλου την ζωή του, αυτή την περιπέτεια που διαμόρφωσε αυτή την προσωπικότητα. Ο πατέρας του, Χαράλαμπος, καταγόταν από τα Κοτύωρα του Πόντου. Η μάνα του, Γεσθημανή, από την Αλάγια της Μικρασίας, από καλή οικογένεια, και βρέθηκε εδώ (σ.σ.: στη Νέα Ιωνία Αττικής) να πλένει σκάλες. Στον Εμφύλιο ο πατέρας του εντάχθηκε στην Επιμελητεία του Αντάρτη. Αυτό τον στιγμάτισε και έφτασαν να τον δείρουν πολύ άγρια στο Ροδώνα, ένα χωριό έξω από το Κιλκίς, όπου κατέφυγαν στην Κατοχή για να μπορούν να έχουν κάτι να φάνε. Αυτοί οι ξυλοδαρμοί έγιναν μπροστά στα μάτια του Στέλιου. Ενός 13χρονου παιδιού».

Η οικογένεια Καζαντζίδη επέστρεψε στην Αθήνα. «Όταν, μια μέρα, ο μικρός Στέλιος πήγε – για να φέρει τρόφιμα στον άρρωστο πατέρα του – στο σπίτι ενός ξάδελφου, που ήταν οργανωμένος στην Αριστερά, τον θεώρησαν σύνδεσμό του και τον συνέλαβαν. Στα 14 όλα αυτά ήταν πολύ σκληρά. Χώρια μια αυταρχική μάνα, που αναγκαζόταν να δουλεύει πολύ. Όπως και ο ίδιος, που έκανε μέχρι τα 18 του χίλιες δουλειές. Πρώτα λουστράκι. Έπειτα, κουβάλαγε νερό ή πάγο ή καφάσια. Και κοιμόταν στην Ομόνοια γιατί δεν είχε λεφτά και δεν προλάβαινε να πάει στο σπίτι του, στη Νέα Ιωνία και να γυρίσει το πρωί, πάλι για δουλειά. Στην Ομόνοια θυμόταν ο ίδιος πως μια Πρωτοχρονιά η Μαρίκα Νίνου τους είχε φέρει τυρόπιτες… Από τη μια δουλειά στην άλλη μέχρι να βρει μια μόνιμη, σε υφαντουργείο».

Στον στρατό, με βάση το φάκελο που είχε ο πατέρας του (ο οποίος κατά μία εκδοχή «δολοφονήθηκε από παρακρατικούς») βρέθηκε πρώτα στη Μακρόνησο. «Δίχως, όπως είχε πει ο ίδιος, να είναι κομματικοποιημένος», προσθέτει η Μιμή Ντενίση στο αφήγημα ζωής. «Δεν είναι λίγο αυτό στο ξεκίνημα της ζωής του. Όπως και ότι μετά τη Μακρόνησο, στη διάρκεια της θητείας του, τον έβαλαν στους σταύλους, εκείνος δεν ήξερε από αυτά, ένα άλογο αφηνίασε και τον χτύπησε, με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον να αποκτήσει παιδιά».

Κι αν αυτά ήταν ήδη πολλά, ο κόσμος της δισκογραφίας δεν φαίνεται να του φέρθηκε καλύτερα. Κάποιοι δήλωναν πως «δεν καταλαβαίνουν τη φωνή του», άλλοι όσο ακόμη «δεν την είχε βρει» θεωρούσαν ότι μοιάζει πολύ με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη, κάποιος είχε αποφανθεί «αυτός δεν τραγουδάει, βελάζει». «Παντού συνάντησε δυσκολίες. Μέχρι που τον πήραν πρώτα στα χέρια τους ο Στέλιος Χρυσίνης και ο Χαράλαμπος «Τσάντας» Βασιλειάδης και στη συνέχεια ο Γιάννης Παπαϊωάννου και ο Μανώλης Χιώτης. Τότε ξεκίνησε αυτή η πορεία που δεν είχε σταματημό».

Η ίδια η Μιμή Ντενίση επιμένει να μου σημειώνει πως στην παράσταση, που είναι μια μυθιστορία, δεν βασίστηκε σε κουτσομπολιά, αλλά «στην ψυχοσύνθεση του Καζαντζίδη. Γι’ αυτό και απέφυγε τα ονόματα, που ιντριγκάρουν, όπως μου είπε, τον κόσμο. Δεν υπάρχει ούτε Μαρινέλλα, ούτε Καίτη Γκρέυ. «Είναι σαν μια μυθοπλασία στην οποία τα ονόματα, τα πραγματικά, είναι εκείνων που έμειναν στην ζωή του: της μάνας του, Γεσθημανής (Ελισάβετ Κωνσταντινίδου), των φίλων του, των συνθετών. Και είναι ένα έργο που θα μπορούσε να σταθεί και δίχως τα τραγούδια».

Πίσω στην ουσία: Με τόσες αρνήσεις από την αρχή κιόλας της ζωής του Στέλιου Καζαντζίδη και αυτά τα «όχι, μην τραγουδήσεις», «όχι, δεν τον θέλουμε» από τις δισκογραφικές εταιρείες τον επηρέασαν, βαθιά. Τον έκαναν όμως και να δει την πλευρά της ζωής που έζησε με τη μάνα του. Τη φτωχολογιά. Και αυτό που τον κάνει θαυμαστό είναι ότι κράτησε τις αρχές του. Ακόμη και σε υπερβολή. Εδώ βρίσκεται και το γιατί άφησε τα κέντρα, 34 ετών. Όσο η νύχτα ήταν οικογενειακή, όπως περιγράφει, όσο ήταν όλα πολιτισμένα και παρεΐστικα, είχε όρεξη να δουλεύει στο πάλκο. Όταν άρχισαν οι επιθέσεις από άλλα μαγαζιά, όσο άρχιζαν οι μαγαζάτορες να του βάζουν όρους, όπως φύγε από εκείνο το μαγαζί ή θα παίξεις και στο δείνα μαγαζί, δεν άντεξε. Η Καίτη Γκρέυ και η Μαρινέλλα ήταν πιο δυνατές και το άντεξαν όλο αυτό. Εκείνος το είχε βάρος. Και όταν πια έφτασαν οι μπράβοι στο (σ.σ.: κορυφαίο τότε) νυχτερινό κέντρο, την Τριάνα του Χειλά, όπου τον είχε πρωτοσυστήσει ο Γιάννης Παπαιωάννου το 1963, όταν ένα μπουκάλι που πέταξαν του έκοψε – όχι πολύ σοβαρά – το λαιμό, αποφάσισε να φύγει από τα κέντρα. Όπως έλεγε και στην γυναίκα του, τη Βάσω, ήταν ευχαριστημένος μακριά από αυτά, με φίλους, παρέες. Όταν μπήκε η διασκέδαση στα κέντρα, όπως είχε πει ο ίδιος, δεν ήταν ικανός για διασκέδαση. Εγώ, έλεγε, είμαι ικανός για αυτό: για να περνάω κάποια μηνύματα στο κοινό».

Στην παράσταση «Η ζωή του όλη» στο Θέατρον του Ελληνικού Κόσμου, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, θα υπάρχει μεγάλο μέρος από τα μεγάλα τραγούδια του. Ακόμη και κάποια από αυτά – συμφωνεί και η Μιμή Ντενίση – είχαν κατηγορηθεί ως κλαψιάρικα. Επειδή μιλούσαν για μετανάστες και νοσταλγία. «Στην ουσία τι ήταν και ο ίδιος; Ένας πρόσφυγας. Ένας μετανάστης. Σε μια εποχή που η μετανάστευση ήταν πολύ σημαντική για την Ελλάδα».

Το πιο σπουδαίο που έκανε, κατά τη Μιμή Ντενίση, ήταν ότι πάλεψε όχι μόνον για να πληρωθεί ο ίδιος τα ποσοστά που του αναλογούσαν για τα τραγούδια του, αλλά και για όλους τους δημιουργούς. «Το επέβαλε για όλους στην Columbia. Γι’ αυτό έλεγε ο Ζαμπέτας πως είναι μεγάλη σημαία ο Καζαντζίδης και πρέπει να τον προσκυνάμε. Δεν δούλεψε μόνον για την πάρτη του. Από την άλλη πλευρά, ήταν ένας νέος άνθρωπος που είχε και χιούμορ και ήταν και της παρέας και της πλάκας και του έρωτα. Τον τελευταίο τον έπαιρνε πολύ σοβαρά. Και τους χωρισμούς και όλα τα βίωσε πολύ βαριά. Δεν νομίζω ότι φαντάστηκε πως στη συνέχεια θα είχε τόσες διαμάχες. Αυτό είχε σχέση με τον ίδιο. Αισθανόταν πάντα κυνηγημένος και αυτό είχε να κάνει με τα παιδικά και εφηβικά του βιώματα. Χώρια ότι στην Ελλάδα είμαστε και όλους τους καλλιτέχνες που έχουν μεγάλη πορεία, είτε μια εταιρεία, είτε ένας παραγωγός, είτε κάποιος, τους κυνηγάνε. Πόσο τους επηρεάζει αυτό εξαρτάται από το πώς το βιώνει ο καθένας».

Μια αίσθηση ύστερα από ένα χρόνο μελέτης (ας το πούμε έτσι) της ζωής του Καζαντζίδη και όλων αυτών που λίγοι από το μεγάλο κοινό του γνωρίζουν; «Η αίσθησή μου είναι πως ακόμη και στις μεγάλες του επιτυχίες αισθανόταν ότι ήταν αδικημένος. Και αυτό παρότι είχε συναίσθηση του μεγαλείου της φωνής του. Όπως έχει πει και ο Μίκης Θεοδωράκης, τέτοια φωνή θα ξαναβγεί σε χίλια χρόνια!» Η ίδια – επιμένει – δεν θέλησε να κάνει μια αγιογραφία, αλλά διάβασε, έψαξε, μίλησε με ανθρώπους για να καταλάβει πώς φερόταν και γιατί φερόταν έτσι. Γιατί, ας πούμε, ενώ είχε την οικονομική δυνατότητα, όταν πρωτοπήγε με τη Βάσω Καζαντζίδη στον Άγιο Κωνσταντίνο το σπιτάκι δεν είχε ούτε τσιμέντο κάτω. «Δεν το χρειαζόμαστε, της έλεγε. Μπορούσε να έχει πολυτέλεια στην ζωή του, αλλά δεν την ήθελε. Και ήθελε πάντα να έχει την επαφή με το κοινό του. Ένας φίλος του μου είπε ότι κάποτε του είχαν φέρει κάποιους στίχους του Μάνου Ελευθερίου που ανέφεραν και τη λέξη «Τόκοι». Δεν μπορώ να το πω, ήταν η πρώτη του αντίδραση. Δεν ξέρει ο απλός ο κόσμος τι είναι τόκοι. Βρίσκονταν σε μια ταβέρνα και ρώτησε την ταβερνιάρισσα αν εκείνη ξέρει. Απάντησε εκείνη καταφατικά, το σκέφτηκε πολύ και μόνον έτσι δέχτηκε να πει το τραγούδι».

---

Οι πέντε πρώτοι που θα στείλουν email στο info@protagon.gr θα κερδίσουν από μία διπλή πρόσκληση για να παρακολουθήσουν την πρεμιέρα της παράστασης «Στέλιος Καζαντζίδης. Η ζωή του όλη» την Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»* (θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας).

*(Παρακαλούμε, κατά την υποβολή σχολίων, να χρησιμοποιείτε έγκυρο email ώστε να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε μαζί σας. Εφόσον ανήκετε στους νικητές θα λάβετε σχετικό ενημερωτικό email από το Protagon. Το Protagon δεν φέρει καμία ευθύνη για τυχόν αλλαγές στην ημερομηνία των προσκλήσεων. Οι υπεύθυνοι οφείλουν να επικοινωνούν με τους νικητές σε τέτοιες περιπτώσεις, στο τηλέφωνο επικοινωνίας που έχουν δηλώσει οι ίδιοι)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News