Οι αποτυχίες και τα δράματα στον αθλητισμό δεν είναι τόσο σπάνια όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Αυτό, όμως, ήταν πρωτοφανές: ένα βασανιστήριο στον πάγο. Με θύμα μια 15χρονη κοπέλα, που πήγε στο Πεκίνο για να στεφθεί «βασίλισσα» του καλλιτεχνικού πατινάζ, και φορτώθηκε ένα έγκλημα που –όλοι συμφώνησαν– δεν θα μπορούσε να έχει διαπράξει, λόγω του νεαρού της ηλικίας της.

Το βάρος του σκανδάλου λύγισε τη μικροσκοπική Καμίλα Βαλίεβα. Στο αγώνισμα στο οποίο ήταν ακλόνητο φαβορί για το χρυσό μετάλλιο, τερμάτισε τέταρτη. Επεσε στην πίστα δύο φορές και σηκώθηκε για να συνεχίσει την προσπάθειά της, σαν ζαλισμένος μποξέρ. Το σώμα της είχε πάψει να την υπακούει, και η αγωνία είχε ζωγραφιστεί στο πρόσωπό της.

Τα τέσσερα λεπτά που διήρκεσε το πρόγραμμά της και ό,τι ακολούθησε, συνιστούν την πιο «σοκαριστική» συναισθηματική κακοποίηση αθλητή στην ιστορία των σπορ.

Μόλις η μουσική –επιτέλους– σταμάτησε, το κοινό (μερικές εκατοντάδες άνθρωποι) προσπάθησε να εμψυχώσει τη μικρή, χειροκροτώντας και φωνάζοντας το όνομά της. Αλλά, καθώς κατευθυνόταν δακρυσμένη προς τον πάγκο της, ο τηλεοπτικός φακός του NBC «συνέλαβε» την αρχιπροπονήτριά της, Ετερι Τουτμπερίτζε, να τη μαλώνει (στα ρωσικά): «Εξήγησέ μου! Τα παράτησες, εντελώς. Δεν το καταλαβαίνω. Ολα πήγαιναν καλά, γιατί σταμάτησες; Εξήγησέ μου, γιατί;».

Η Βαλίεβα περίμενε να ακούσει τη βαθμολογία των κριτών κι έπειτα «εξαφανίστηκε». Εφυγε μόνη, χωρίς να τη συνοδεύσει κάποιος από τους δύο προπονητές της. Είχαν δύο μετάλλια να γιορτάσουν. Προτίμησαν να βρίσκονται κοντά στις μαθήτριές τους που θριάμβευσαν: την Αννα Σερμπάκοβα (χρυσό μετάλλιο) και την Αλεξάντρα Τρούσοβα (αργυρό μετάλλιο).

Τι σόι προπονητική μέθοδος είναι αυτή, που ντροπιάζει σε παγκόσμια θέα ένα 15χρονο κορίτσι, το οποίο κλαίει με λυγμούς στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αντί να βρει δυο λόγια παρηγοριάς να του πει;

«Ανατριχιαστική» τη χαρακτήρισε ο πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Τόμας Μπαχ, που σε μια σπάνια παρέκκλιση από το πρωτόκολλο, φανέρωσε την οργή του για το περιβάλλον της Βαλίεβα: «Αντί να προσπαθήσουν να τη βοηθήσουν, της προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερο ψυχικό στρες. Μπορούσες να νιώσεις αυτή την ψυχρή ατμόσφαιρα, αυτή την απόσταση, και να διαβάσεις στη γλώσσα του σώματός τους κάποιες χειρονομίες απόρριψης».

«Είναι το κλειδί για τους θριάμβους των αθλητών μας», αποκρίθηκε στον Μπαχ ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας, Ντμίτρι Τσερνισένκο.

Σε κάθε περίπτωση, είναι –εδώ και πολλά χρόνια– η αγαπημένη μέθοδος της «Σιδηράς Κυρίας» του ρωσικού καλλιτεχνικού πατινάζ. Το ρεπορτάζ του BBC Sport συνοψίζει όλα όσα γνωρίζουμε για εκείνη. Η Τουτμπερίτζε, 47 ετών, σκέιτερ κι αυτή στα νιάτα της, στα 90s έφυγε στις ΗΠΑ, όπου επί έξι χρόνια εργάστηκε σε διάφορα σόου στον πάγο. Μάλιστα, το 1995 είχε τραυματιστεί στη βομβιστική επίθεση στην Οκλαχόμα, στην οποία έχασαν τη ζωή τους 168 άνθρωποι. Οσο ζούσε εκεί, απέκτησε μια κόρη, την Νταϊάνα Ντέιβις, που ακολούθησε τα βήματα της μητέρας της στον αθλητισμό. Σε αυτούς τους Χειμερινούς Αγώνες, στο Πεκίνο, κατέλαβε τη 14η θέση στον χορό επί πάγου.

Στην Αμερική η Τουτμπερίτζε εγκαινίασε και την καριέρα της στην προπονητική. «Εκανε όνομα» πολύ σύντομα. Κι όταν η Ρωσία τής ζήτησε να επιστρέψει, αποδέχτηκε την πρόσκληση αμέσως. Επειτα από λίγο καιρό άρχισε να διδάσκει στο «Sambo-70», μία από τις πιο φημισμένες σχολές πατινάζ στον κόσμο. Πριν από 8 χρόνια καθοδήγησε τη Γιούλια Λιπνίτσκαγια στους Αγώνες του Σότσι, όπου η 15χρονη –τότε– πρωταθλήτρια κατέκτησε χρυσό μετάλλιο. Δεκαπέντε ετών ήταν και η Αλίνα Ζαγκίτοβα όταν πρώτευσε, το 2018. Για την Τουτμπερίτζε, αυτή είναι η πιο κατάλληλη ηλικία για να φτάσει στην κορυφή μια παγοδρόμος. Από τα 17-18 τους και μετά, θεωρεί τις κοπέλες… γριές για αυτό το σπορ. Αλλωστε, αρκετές από τις αθλήτριές της εμφάνισαν σοβαρά προβλήματα υγείας μετά τα 18 τους: μυοσκελετικά, νευρική ανορεξία, ή κατάθλιψη.

Τα προπονητικά προγράμματα που εφαρμόζει είναι εξουθενωτικά, με τα κορίτσια να βρίσκονται στον πάγο 12 ώρες το 24ωρο σε καθημερινή βάση και να υποσιτίζονται, προκειμένου να μειώσουν το σωματικό βάρος τους όσο περισσότερο γίνεται. Με αυτές τις (αμφιλεγόμενες) μεθόδους, η Τουτμπερίτζε έχει δημιουργήσει την πιο ονομαστή βιομηχανία παραγωγής παγκόσμιων πρωταθλητριών και Ολυμπιονικών στο καλλιτεχνικό πατινάζ. Για τις επιτυχίες της την παρασημοφόρησε ο Βλαντίμιρ Πούτιν το 2018, ενώ το 2020 η διεθνής ομοσπονδία σκέιτινγκ την ανακήρυξε «Προπονητή της Χρονιάς». Εφέτος, η… παραγωγή έφτασε στην κορύφωσή της. Βαλίεβα, Σερμπάκοβα και Τρούσοβα, κατέκτησαν και τις τρεις θέσεις του βάθρου στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του Ιανουαρίου. Το ίδιο θα συνέβαινε και στους Αγώνες του Πεκίνου, αν δεν… έσκαγε η βόμβα με τη Βαλίεβα. Οι τρεις τους είναι οι μόνες από τις 25 παγοδρόμους του μονού που μπορούν να ολοκληρώσουν άλμα με τετραπλή περιστροφή.

Σε συνέντευξή της στο Channel One της Ρωσίας, το 2018, η Τουτμπερίτζε επιχείρησε να αποκρούσει τις κατηγορίες ότι φέρεται σκληρά, σχεδόν απάνθρωπα, στα κορίτσια της. Τόνισε ότι παράγει πρωταθλήτριες με αγάπη, όχι με αυστηρότητα. Οτι δεν απαιτεί πράγματα από τις αθλήτριες, αλλά τις μαθαίνει να τα απαιτούν από τον εαυτό τους, «να αηδιάζουν στην ιδέα της αποτυχίας», όπως είπε χαρακτηριστικά. Ετσι νιώθει κι εκείνη. Αρνήθηκε να προπονεί την ίδια την κόρη της, επειδή γνώριζε ότι δεν είχε τις προδιαγραφές για να φτάσει στην κορυφή.

Πώς να χωρέσει τόση ασχήμια σε μια γιορτή; Στην πραγματικότητα, οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου τελείωσαν πριν τελειώσουν, όπως ένα πάρτι που διαλύεται ξαφνικά ύστερα από έναν άγριο καβγά μεθυσμένων. Θα είναι για πάντα η διοργάνωση που βασάνισε, σε παγκόσμια μετάδοση, ένα 15χρονο κορίτσι. Που μας έδειξε ότι τα σπορ έχουν αρχίσει να χάνουν τον δρόμο τους.

Η «υπόθεση Βαλίεβα» δεν κλείνει μαζί με τους Αγώνες. Θα έχει κι άλλα επεισόδια. Εθεσε και δύο ερωτήματα, που περιμένουν απαντήσεις. Το ένα έχει να κάνει με τη μεταχείριση των ανήλικων αθλητών που βρίσκονται θετικοί σε απαγορευμένη ουσία. Το άλλο, με τα κατώτατα όρια ηλικίας των συμμετεχόντων (καθορίζονται από τη διεθνή ομοσπονδία κάθε αθλήματος). Στο καλλιτεχνικό πατινάζ είναι και ζήτημα «αθέμιτου ανταγωνισμού». Στους επτά από τους οκτώ τελευταίους Ολυμπιακούς, τα χρυσά μετάλλια στο μονό γυναικών κατέληξαν σε κορίτσια με τα χρόνια της Βαλίεβα, ή λίγο μεγαλύτερα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News