Παρότι πολλοί από τους ηγέτες του κόσμου τούτου ενδεχομένως να υποστήριζαν το αντίθετο, αποτελεί γεγονός και, μάλιστα, επιστημονικό πως η εξουσία, κάθε μορφής, φθείρει και τον εγκέφαλο, πέρα από τα ήθη, όποιου την κατέχει. Αυτό, τουλάχιστον, ισχυρίζεται, μεταξύ άλλων, o Σουχβίντερ Όμπχι, νευροεπιστήμονας στο πανεπιστήμιο ΜcMaster του Οντάριο ο οποίος συνέκρινε με τη μεθόδο του διακρανικού μαγνητικού ερεθισμού τους εγκεφάλους φορέων εξουσίας με τους εγκεφάλους ανθρώπων που εξουσία δεν κατέχουν καμία. Και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εξουσία όχι μόνο διαφθείρει τις συνειδήσεις αλλά προκαλεί βλάβη σε μια εξαιρετικά σημαντική εγκεφαλική λειτουργία. Πιο συγκεκριμένα η εξουσία φθείρει, το αποκαλούμενο «καθρεπτισμό» (mirroring), μια νευρολογική  διαδικασία που ενδέχεται ν’ αποτελεί τη βάση της ενσυναίσθησης (empathy), της ικανότητας, δηλαδή, των ανθρώπων να μπαίνουν στη θέση των άλλων.

Η ερευνητική ομάδα του επιστήμονα από τον Καναδά έδειξε στους συμμετέχοντες στο πείραμα ένα βίντεο που δείχνει το χέρι κάποιου να πιέζει μια μπάλα. Εξαιτίας του καθρεπτισμού, στον εγκέφαλο των «θεατών» θα έπρεπε να καταγραφεί μια κάποια διέγερση σ’ εκείνες τις περιοχές που φυσιολογικά θα ενεργοποιούνταν ώστε να προβούν και οι ίδιοι στην ίδια ενέργεια. Αλλά αυτό συνέβη, κυρίως, στους εγκεφάλους των ανίσχυρων και αισθητά λιγότερο στους ισχυρών. Περίπου σαν να έχουν αναισθητοποιηθεί οι καθρεπτικοί νευρώνες. Ενδεχομένως γιατί αφότου ανέλθει κάποιος στην κορυφή συνηθίζει μόνον να διατάσσει ενώ συχνά, στη συνέχεια αδυνατεί να πείσει ή να πειστεί. Όσον αφορά τη  θεραπεία για αυτό το «έλλειμμα ενσυναίσθησης» των ισχυρών, οι ειδικοί συνιστούν μεγαλύτερη επαφή με την πραγματικότητα.

Όταν το περασμένο φθινόπωρο -αναφέρει χαρακτηριστικά το Atlantic– ο πρώην πρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής της Wells Fargo Τζον Σταμπφ εμφανίστηκε ενώπιον επιτροπής του Κογκρέσου κατηγορούμενος ότι ώθησε 5.000 υπάλληλούς του να προχωρήσουν στο άνοιγμα 1,5 εκατ. λογαριασμών και στην έκδοση εκατοντάδων χιλιάδων πιστωτικών καρτών χωρίς τη συγκατάθεση των πελατών, έδειχνε να μην έχει την παραμικρή επαφή με την πραγματικότητα, σε τέτοιο βαθμό που «έμοιαζε μ’ έναν ταξιδιώτη του Διαστήματος που μόλις προσγειώθηκε από τον πλανήτη Σταμπφ και υποφέρει από jet-lag». Τελικά, ο πανίσχυρος τραπεζίτης έχασε και τη θέση του και την εξουσία.

Η επαφή με την πραγματικότητα (που ο αμερικανός πρόεδρος μάλλον δεν φαίνεται να έχει) είναι η καλύτερη θεραπεία για το «έλλειμμα ενσυναίσθησης». Φωτογραφία: Reuters 

Ο Ταρίκ Ζαΐντι παρουσιάζεται στην προσωπική του ιστοσελίδα ως ένας «αυτοδίδακτος φωτογράφος» που έως το 2014 κατείχε «μια σημαντική θέση» σε μια πολυεθνική του Λονδίνου. Στη συνέχεια, ωστόσο, τα παράτησε όλα για να πραγματοποιήσει «το όνειρο να γίνει ένας από τους πιο σεβαστούς φωτορεπόρτερ στον κόσμο, με στόχο να συλλάβει την αξιοπρέπεια, την αγνότητα και την ψυχή των ανθρώπων μέσα στο δικό τους περιβάλλον». Αν δηλώσεις πομπώδεις όπως και η παραπάνω, ειδικά από ανθρώπους των τεχνών, σας εκνευρίζουν, τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του BBC και να δείτε την τελευταία δουλειά του: ένα εξαιρετικό φωτορεπορτάζ για τη ζωή στη Mangueira, μια νέα φαβέλα, λιγότερο από ένα χιλιόμετρο μακριά από το μυθικό στάδιο Μαρακανά του Ρίο ντε Τζανέιρο. Αυτό που κατέγραψε με τον φωτογραφικό του φακό ο Ζαΐντι, είναι οι, ενδεχομένως ακούσιες αλλά σίγουρα αρνητικές, επιπτώσεις ενός πολυετούς και πολυδάπανου σχεδίου εξωραϊσμού και ανάπλασης των παραγκουπόλεων της βραζιλιάνικης μητρόπολης ενόψει του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου του 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016.

Οι όποιες παρεμβάσεις είχαν ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση συγκεκριμένων περιοχών και την ταυτόχρονη αύξηση των ενοικίων με τους φτωχότερους πολίτες του Ρίο ν’ αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να καταφύγουν σε εγκαταλελειμμένα κτίρια. Όπως το σχεδόν ερειπωμένο μέγαρο που φιλοξενούσε το Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Στατιστικής της Βραζιλίας και εκκενώθηκε πριν από 17 χρόνια για να καταλήξει σήμερα ν’ αποτελεί το σπίτι τουλάχιστον 100 οικογενειών. Κάποιες ζουν εκεί εδώ και χρόνια, κάποιες άλλες εγκαταστάθηκαν πριν από μερικές εβδομάδες. Το 30% του πληθυσμού του Ρίο κατοικεί σε φαβέλες όπου διαβιώνει κάτω από άθλιες συνθήκες παρότι περισσότεροι από έξι στους δέκα δηλώνουν μέλη της «μεσαίας τάξης». Ο Ζαΐντι, ωστόσο, κάνει λόγο για «υπερηφάνεια και αίσθηση του ανήκειν». Και οι φωτογραφίες του το αποδεικνύουν πέρα από κάθε αμφιβολία.

Η ζωή στο εγκαταλελειμμένο Βραζιλιάνικο Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Στατιστικής μοιάζει να κυλά φυσιολογικά. Φωτογραφία: Tarik Zaidi

Το Μέγα Σινικό Τείχος αποτελεί αναμφίβολα σύμβολο αιώνιο της κινεζικής ισχύος. Αλλά εκτιμάται πως το 1/3 των σχεδόν 9.000 χιλιομέτρων του υπέστη σημαντικές ζημιές ανά τους αιώνες ενώ πρόσφατα καταγράφηκαν και περιπτώσεις ανάθεσης εργασιών αποκατάστασης σε εργάτες δίχως την απαραίτητη ειδίκευση όσον αφορά την κατεργασία αυτών των αρχαίων λίθων. Σήμερα, όμως, σε απόσταση 70 χιλιομέτρων από το κέντρο του Πεκίνου -γράφει ο ανταποκριτής της Corriere della Sera στην κινεζική πρωτεύουσα- βρίσκεται σε εξέλιξη μια υποδειγματική επιχείρηση αποκατάστασης από μια ομάδα ειδικών στην τειχοδομία που εργάζονται με παραδοσιακές μεθόδους ηλικίας πολλών γενεών. Αφότου εντοπίσουν και συλλέξουν τα τούβλα που είτε έπεσαν είτε έσπασαν, τα αντικαθιστούν, ανακατασκεύαζοντάς τα ένα προς ένα, και επανατοποθετώντας τα, στη συνέχεια, στη θέση τους με υπομονή και μαεστρία.

To τείχος Τζιανκού -«ουρά του βέλους» στα κινεζικά- είναι ένα ελικοειδές τμήμα του Σινικού Τείχους, μήκους 20 χιλιομέτρων, που διασχίζει λόφους και βουνά με απότομες πλαγιές. Η περιοχή είναι απροσπέλαστη για τα αυτοκίνητα, πόσο μάλλον για τα φορτηγά, και για να φτάσουν εκεί οι κινέζοι μαστόροι, αναγκάζονται, αρχικά, να καβαλούν τα μουλάρια τους και στη συνέχεια να αναρριχώνται στα τείχη που κάποτε στέκονταν οι τοξότες των κινέζων αυτοκρατόρων. Με μουλάρια μεταφέρονται επίσης και τα απαραίτητα για την αποκατάσταση του τείχους με το καθένα να φέρει στις πλάτες τούβλα συνολικού βάρους 150 κιλών. Ο Τσενγκ Γιονγκμάο, επικεφαλής μηχανικός των εργασιών δήλωσε στο Reuters πως τα μέλη της ομάδας του χρησιμοποιούν παραδοσιακές τεχνικές αποκατάστασης, κυρίως, για λόγους ιστορικούς και πολιτισμικούς. Είναι 61 ετών και εκπροσωπεί την 16η γένια μιας οικογένειας κατασκευαστών τούβλων.

Οι κινέζοι μαστόροι επί το έργον. Φωτογραφία: Damir Sagolj/ Reuters

Αν οι τοίχοι του Σαν Κουέντιν είχαν αυτιά και μπορούσαν να μιλήσουν, κανείς δεν ξέρει πόσες ιστορίες, ιδανικές για σεναριογράφους και συγγραφείς, θα διέρρεαν από τις πιο διαβόητες φυλακές της Αμερικής. Αλλά φαίνεται πως πλέον μιλάνε οι έγκλειστοι του παλαιότερου σωφρονιστικού καταστήματος στην Καλιφόρνια, χάρη στο Ear Hustle, το πρώτο podcast που δημιουργήθηκε στο εσωτερικό μιας φυλακής. Ear Hustle στην αργκό των αμερικανών κρατουμένων σημαίνει «υποκλοπή» (ιδιωτικών συζητήσεων) και εκφράζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ιδιοφυή ιδέα που είχαν δύο κατάδικοι και κατάφεραν να υλοποιήσουν με την καθοδήγηση μιας καθηγήτριας Φωτογραφίας από το πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σακραμέντο.

Όλα ξεκίνησαν πέρυσι την άνοιξη όταν η Radiotopia, ένα δίκτυο μετάδοσης podcast, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή ενός διαγωνισμού με στόχο την ανεύρεση νέων πρωτότυπων ιδεών. Οι συμμετοχές ξεπέρασαν τις 1.500, από κάθε γωνιά της Γης και περισσότερες από 50 χώρες, και προς έκπληξη όλων, ακόμα και των ίδιων των δημιουργών του, επικράτησε το Ear Hustle, το οποίο, πλέον, μπορεί να κατεβάσει (επί πληρωμή) κανείς στον υπολογιστή του από την ιστοσελίδα της Radiotopia, σε δέκα επεισόδια -το πρώτο βγήκε στον αέρα τις προηγούμενες ημέρες- που θα μεταδοθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

«Παράγουμε ιστορίες “καθημερινής ζωής”, ζωής πραγματικής που εκτυλίσσεται, όμως, εξ’ ολοκλήρου μέσα σε τέσσερις τοίχους, σε κελιά, διαδρόμους και ώρες προαυλισμού σε μια από τις πιο γνωστές φυλακές του κόσμου», προσδιόρισε η Νάιτζελ Πουρ, η «εξωτερική» συνδημιουργός, συμπαραγωγός και συμπαρουσιάστρια του Ear Hustle, μιλώντας στο CBS. «Υπάρχουν όλες αυτές οι τηλεοπτικές σειρές όπως το “Prison Brake”. Αλλά αυτά είναι μαλακίες. Η φυλακή δεν είναι έτσι στην πραγματικότητα. Απλώς ζούμε τη ζωή, όπως όλοι οι άλλοι», τονίζουν από την πλευρά τους οι Ιαρλόουν Γουντς (ποινή κάθειρξης 31 ετών) και ο Άντουαμ Γουίλιαμς (15 έτη).

Η ομάδα του Ear Hustle στο media lab των φυλακών του Σαν Κουέντιν. Φωτογραφία: Ear Hustle/Radiotopia