Φωτογραφίες ξεχασμένες επί 25 χρόνια σε μια αποθήκη. Καθόλου «εύκολες» εικόνες. Κάθε άλλο. Εικόνες του συναισθήματος σε πρόσωπα χάρτες, σε σώματα που η κίνησή τους στην πόλη αφηγείται μια παράλληλη ιστορία, τοπία αστικά στη στιγμή της μετάβασης ολόκληρης της Ευρώπης, της φυγής προς το άγνωστο νέο, το συλλογικό άγνωστο νέο. Αυτές τις ασπρόμαυρες εικόνες που είχε τραβήξει από το 1985 ως το 1989 σε πρωτεύουσες της Ευρώπης ανακάλυψε τυχαία πριν δυο χρόνια ο μηχανικός στο επάγγελμα Κωνσταντίνος Πίττας. Σήμερα, σε ένα σώμα, εκτίθενται στο κτίριο της οδού Πειραιώς στο Μουσείο Μπενάκη σε επιμέλεια του καθηγητή φωτογραφίας Κωστή Αντωνιάδη.

Με ελάχιστο φωτογραφικό εξοπλισμό, μια Minox και κάμποσα ρολά ασπρόμαυρο φιλμ TriX, ο Κωνσταντίνος Πίττας φωτογράφισε τις δυο πλευρές του Τείχους, το σημείο που ο χωροχρόνος μεταβαλλόταν μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης.  Φαντάροι στην Πράγα, έφηβοι στο Παρίσι να γεύονται παγωτά, αστοί στη Βιέννη, ξερακιανές γυναίκες στο ανατολικό Βερολίνο. Ξεκίνησε ένα έργο, το οποίο έμελλε να μείνει ημιτελές καθώς ήρθε η ιστορική στιγμή της πτώσης του Τείχους. Σκοπός του, όπως εξηγεί ο ίδιος,  ήταν να δείξει ότι κοινός τόπος της διηρημένης Ευρώπης ήταν οι ίδιοι οι πολίτες της και η καθημερινότητα της ζωής τους, ανεξάρτητα από τον «κόσμο» στον οποίο ανήκαν.

Ταξίδευε έχοντας στο μυαλό τις εικόνες που αυτομάτως είχε δημιουργήσει για την Ευρώπη, μέσα από την ατμόσφαιρα του Κάφκα και των αναγνωσμάτων της εφηβείας του.  Φευγαλέες στιγμές, φωτογραφίες που έβγαζε χωρίς να σκηνοθετήσει ή να απαιτήσει την στάση, την πόζα του άλλου. Ωσπου ήρθε η κατάρρευση του Τείχους και το θέμα του κατά κάποιον τρόπο ακυρώθηκε. Η διαφορετικότητα, η έντονη αντίθεση ανάμεσα στο αποστειρωμένο, στο λαμπερό, το φευγαλέο το ριζωμένο των δυο πλευρών της Ευρώπης υποχώρησε καθώς κυρίαρχο αίτημα έγινε η κοινή καταγωγή, η κοινή ταυτότητα. Ηταν η ώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Την ίδια εποχή, η φωτογραφία εισήλθε σε μια περίοδο έντονης κριτικής και αμφισβήτησης της σχέσης της με την πραγματικότητα και ο Κωνσταντίνος Πίττας , όπως λέει, θεώρησε ότι το αρχείο των μοναδικών φωτογραφιών που είχε συγκεντρώσει σε λίγα μόλις χρόνια εργασίας δεν είχε πια νόημα. Εγκατέλειψε  το σχέδιό του και «έθαψε» κυριολεκτικά τα αρνητικά του χωρίς να τα δείξει σε κανέναν. Σήμερα μετά από είκοσι πέντε χρόνια η πολύτιμη αυτή εργασία παρουσιάζεται στο σύνολό της για πρώτη φορά στο κοινό σε μια μεγάλη έκθεση που φιλοξενεί το μουσείο Μπενάκη. Και ίσως δεν είναι τυχαίο ότι η απόφαση να μας δείξει τις φωτογραφίες του σήμερα συμπίπτει με την αρχή μιας διαφαινόμενης κρίσης της ευρωπαϊκής ένωσης.

Οι φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Πίττα φέρνουν στην επιφάνεια συναισθήματα που αφυπνίζει το καθαρό βλέμμα και η αγνή πρόθεση. «Κράταγα οπτικές σημειώσεις με τη μηχανή μου»  λέει ο ίδιος. Δηλώνει αυτοδίδακτος, και το μόνο εφόδιο την εποχή που άρχισε να ταξιδεύει ήταν όσα είχε μάθει από τον κινηματογράφο. Τις φωτογραφίες του εντούτοις εμψυχώνουν οι υψηλοί στόχοι της ανθρωπιστικής φωτογραφίας της εποχής εκείνης. Ένα είδος της φωτογραφίας που είναι ανεξάντλητο γιατί γεννιέται μέσα από τη συνάντηση με το  απρόβλεπτο. Και κάνει κάτι που μόνο η φωτογραφία μπορεί να κάνει: μεταφέρει τον κόσμο όπου ζούμε σε ένα παράλληλο σύμπαν: ίδιος κόσμος, διαφορετικές σημασίες.

Εύγλωττα στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής εδραίωσαν σταδιακά την αντίληψη ότι η φωτογραφία μπορεί να αποκαλύψει αλήθειες, να τις ξετρυπώσει από τις κρυψώνες τους μέσα από την πραγματικότητα. Και ότι ο φωτογράφος έπρεπε να είναι σε διαρκή εγρήγορση για να τις διακρίνει στο κλάσμα του δευτερολέπτου που αναδύονται (να τις συλλάβει πριν εξαφανιστούν και πάλι μέσα στη πραγματικότητα). Οι φωτογραφίες του Πίττα εμπνέονται από αυτές τις αρχές, με τη διαφορά όμως, πως η «αόρατη αλήθεια» που αποκαλύπτουν δεν έχει να κάνει με κάτι κρυμμένο στις σκηνές των δρόμων που φωτογραφίζει, αλλά με την προσωπική ματιά, την ψυχική διάθεση ενός περιπλανώμενου αφηγητή: Τη συμπάθειά του για τον κόσμο.

info:
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΤΤΑΣ
Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης 1985-1989
Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News