Και μόνον ο τίτλος της – Κarl Μarx und der Kapitalismus – μαρτυρά πως πρόκειται για ένα κολοσσιαίο εγχείρημα. Μπορεί μία έκθεση να αναδείξει τον βίο και την πολιτεία και, κυρίως, τη σκέψη του στοχαστή που επηρέασε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τον 20ό αιώνα αλλά και ένα οικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό, που σε αντίθεση με όσα υποστήριζε ο γερμανός φιλόσοφος, όχι μόνο δεν κατέρρευσε αλλά εξακολουθεί να κυριαρχεί αδιαμφισβήτητα στον σύγχρονο κόσμο;

Πάντως αποτελεί γεγονός πως το Deutsches Historisches Museum του Βερολίνου αρέσκεται να αναλαμβάνει δύσκολες αποστολές. To 2010 διοργάνωσε, για παράδειγμα, μία έκθεση για τον Αδόλφο Χίτλερ που συζητιόταν επί χρόνια, αναφέρει στο ρεπορτάζ της η Τόνια Μαστρομπουόνι, ανταποκρίτρια της ιταλικής La Repubblica στην πρωτεύουσα της Γερμανίας.

Εστιάζοντας αυτήν τη φορά την προσοχή του σε έναν άλλον από τους πιο γνωστούς Γερμανούς όλων των εποχών, στον Καρλ Μαρξ, το Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο επέλεξε μια εναλλακτική οπτική γωνία για να παρουσιάσει σε ένα ευρύτερο κοινό τον ιδεολόγο του κομμουνισμού και της πάλης των τάξεων.

Η ιταλίδα δημοσιογράφος μας πληροφορεί πως μόλις έντεκα άνθρωποι συνόδευσαν το φέρετρο του Καρλ Μαρξ στο Κοιμητήριο Χάιγκεϊτ του Βόρειου Λονδίνου, την 14η Μαρτίου του 1883. Και πριν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας αναλάβει, πολλές δεκαετίες μετά, την κατασκευή ενός ταφικού μνημείου, μονάχα ένας λιτός τάφος θύμιζε τον διανοητή από την Τριέρη. Και η επιλογή των επιμελητών της έκθεσης ήταν να στρέψουν το ενδιαφέρον από τον Μαρξ του εικοστού αιώνα και τον μαρξισμό, στον Μαρξ των αντιθέσεων, των επαναστατικών κινημάτων και των κοινωνικών ταραχών του 19ου αιώνα. 

Στο βερολινέζικο μουσείο εκτίθενται μεταξύ άλλων η αλληλογραφία του με έναν πρωτοπόρο του σιωνισμού, τον Μόζες Χες, αλλά και τα ακραία αντισημιτικά χρονικά ενός βιεννέζου δημοσιογράφου που ο Μαρξ φιλοξένησε στη ριζοσπαστική και βραχύβια Rheinische Zeitung, την εφημερίδα που διηύθυνε έως ότου η πρωσική λογοκρισία απαγόρευσε την έκδοσή της.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι μια σχετική πολιτική γελοιογραφία του 1843 που απεικονίζει τον 25χρονο, τότε, Μαρξ ωσάν άλλο Προμηθέα, αλυσοδεμένο πάνω σε ένα τυπογραφικό πιεστήριο, ενώ ο βασιλικός αετός της πρωσικής λογοκρισίας του κατατρώει το συκώτι.  

Στις βιτρίνες του μουσείου αναδεικνύεται επίσης η διαμάχη του Καρλ Μαρξ με τον σοσιαλιστή Πιερ Ζοζέφ Προυντόν ενώ το πνεύμα της Παρισινής Κομμούνας («Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας», είχε γράψει μεταξύ άλλων ο Μαρξ) μεταδίδεται και ακουστικά μέσω του «Le Temps de Cerises» (Ο καιρός των κερασιών) του Ζαν Μπατίστ Κλεμάντ, ενός από τα πιο γνωστά τραγούδια της περιόδου.

Και στο κέντρο μίας εκ των αιθουσών δεσπόζει ένας τεράστιος αργαλειός τύπου Jenny, μία κατασκευή που μετά την εξέγερση των υφαντουργών της επαρχίας της Σιλεσίας (Πρωσία) το 1844 κατέληξε να συμβολίζει για τον Μαρξ και άλλους ουτοπιστές της εποχής, τα βάρη μιας νέας εργατικής τάξης που υπέφερε εξαιτίας της απληστίας των αφεντικών.

Οσον αφορά τη διαχρονικότητα της σκέψης του γερμανού διανοητή, άκρως αποκαλυπτικά είναι τα αποτελέσματα σχετικών δημοσκοπήσεων που επίσης αναδεικνύονται στο πλαίσιο της έκθεσης. Το 43% των Γερμανών πιστεύει ακόμα ότι η κριτική του στον καπιταλισμό είναι χρήσιμη για την κατανόηση της σύγχρονης οικονομίας. Μεταξύ των πολύ νέων το αντίστοιχο ποσοστό είναι 60 τοις εκατό.

Την ώρα, όμως, που πολλοί πιστεύουν πως η θεωρία της υπεραξίας ή οι απόψεις του Μαρξ για την αλλοτρίωση είναι χρήσιμα εργαλεία για την ερμηνεία του σύγχρονου καπιταλισμού, το ένα τρίτο των Γερμανών θεωρεί επίσης ότι ο Μαρξ άνοιξε το δρόμο για την έλευση  του ολοκληρωτισμού και της βίας στον 20ό αιώνα.

Ολοκληρώνοντας το κείμενό της η ιταλίδα ανταποκρίτρια στο Βερολίνο σημειώνει πως σε κάθε περίπτωση εξακολουθεί να ισχύει αυτό που είπε κάποτε ο κορυφαίος (επίσης γερμανός) κοινωνιολόγος Ουλριχ Μπεκ: «Ο Μαρξ, απαλλαγμένος από τον μαρξισμό, είναι στα χείλη όλων».