Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το θέμα της λαθρομετανάστευσης είναι ένα από τα πιο «καυτά» θέματα συζήτησης τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού. Είναι και ένα από τα πιο δύσκολα θέματα καθώς όλες οι πλευρές έχουν σοβαρά επιχειρήματα.

Μπορεί έτσι κανείς να κατανοήσει τον φόβο της πλειοψηφίας των ντόπιων (ιδιαίτερα των χαμηλόμισθων) που βλέπουν τις θέσεις εργασίας τους να απειλούνται απο τη μαζική προσφορά φτηνού εργατικού δυναμικού που αντιπροσωπεύουν οι μετανάστες. Μπορεί επίσης να κατανοήσει κανείς τα αισθήματα όσων βλέπουν τις γειτονιές και τις περιουσίες τους να υποβαθμίζονται από την ανεξέλεγκτη εισροή ατόμων με τα οποία δεν μοιράζονται καμία πολιτισμική συγγένεια και η άφιξη των οποίων πολλές φορές συνοδεύεται και από άλλα προβλήματα (εγκληματικότητα, ασθένειες κ.λπ.).

Από την άλλη πλευρά, κατανοεί κανείς και τα αισθήματα εκείνων (της μειοψηφίας) που υποστηρίζουν μια πιο ελαστική αντιμετώπιση του θέματος τόσο για ανθρωπιστικούς όσο και για οικονομικούς λόγους.
Το ερώτημα σε τελική ανάλυση είναι: Το δικαίωμα στη μετανάστευση είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα ή υποχωρεί σε σχέση με τα άλλα δικαιώματα με τα οποία έρχεται σε σύγκρουση; Πιο απλά: Ποια πολιτική εναρμονίζεται καλύτερα με τα κελεύσματα της Ηθικής και του Δικαίου; Μια απαγορευτική ή μια ανεκτική πολιτική;

Ένα ενδιαφέρον σημείο να ξεκινήσουμε να απαντάμε αυτά τα ερωτήματα είναι με βάση τη σκέψη του μεγαλύτερου ίσως πολιτικού φιλοσόφου των τελευταίων 100 ετών, του Αμερικανού John Rawls. Για τον Rawls, όπως είναι γνωστό, το Δίκαιο της ύπαρξης ενός θεμελιώδους θεσμού μπορεί να κατοχυρωθεί αν είναι το αποτέλσμα της συναίνεσης των εταίρων του αρχικού κοινωνικού συμβολαίου. Έτσι, απαντώντας στο ερώτημα κατά πόσο ένα κοινωνικό δίκτυ ασφαλείας για τους μειονεκτούντες στην κοινωνία είναι δίκαιο ή άδικο, ο Rawls πρότεινε το εξής διανοητικό πείραμα: Αν εκείνοι που συμμετείχαν στη διαμόρφωση του αρχικού κοινωνικού συμβολαίου ψήφιζαν πίσω από ένα «πέπλο άγνοιας» όσον αφορά το ταλέντο, την περιουσία, την κοινωνική θέση τους κ.λπ., θα ψήφιζαν υπέρ ή κατά της ύπαρξης ενός δικτύου κοινωνικής ασφάλισης; Και η απάντηση του Rawls είναι ότι ορθολογικά θα ψήφιζαν υπέρ. Διότι απλούστατα στον βαθμό που κανένας από τους συμμετέχοντες δεν θα γνώριζε τους προσωπικούς υλικούς και άυλους πόρους του, θα φοβόταν ότι με τη δημιουργία της κοινωνίας θα ανήκε στους μειονεκτούντες – και άρα θα είχε ανάγκη τους δικτύου κοινωνικής ασφάλισης. Με άλλα λόγια, οι συμμετέχοντες θα ψήφιζαν υπέρ της κοινωνικής ασφάλισης στη βάση της (ορθολογικής) αρχής: «Φύλαγε τα ρούχα σου για να 'χεις τα μισά».

Αν, τώρα, ακολουθήσουμε την ίδια λογική και στο θέμα της δημιουργίας ενός διεθνούς κοινωνικού συμβολαίου, στο οποίο θα στηριζόταν η παγκόσμια κοινότητα, το πρόβλημα εμφανίζεται ως εξής:

Θα ψήφιζαν οι συμμετέχοντες στη διαμόρφωση του διεθνούς συμβολαίου υπέρ ή κατά του δικαιώματος της ελεύθερης μετανάστευσης, αν αποφάσιζαν πίσω από ένα «πέπλο άγνοιας» σχετικά με ποια χώρα κατοικούσαν; Και εδώ, φυσικά, η απάντηση είναι ότι ορθολογικά σκεπτόμενοι θα ψήφιζαν υπέρ. Διότι απλούστατα οι περιοχές όπου επικρατουν η φτώχεια, οι συγκρούσεις, οι επιδημίες, η καταπίεση κ.λπ. είναι πολύ περισσότερες από τις περιοχές που δεν υπάρχουν αυτά τα προβλήματα. Άρα ο καθένας από τους συμβαλλόμενους θα ψήφιζε λαμβάνοντας υπ' όψη ότι η πιθανότητα να ζει σ' ένα προβληματικό μέρος (από το οποίο θα ήθελε να μεταναστεύσει) θα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερες από την πιθανότητα να μένει σ' ένα μέρος χωρίς προβλήματα. Άρα θα ψήφιζε υπέρ της ελεύθερης μετακίνησης.

Προφανώς οι παραπάνω αράδες δεν λύνουν το τεράστιο αυτό θέμα. Ίσως όμως να βοηθούν στο να τεθεί σε πιο σωστές βάσεις…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News